جوانان بیکار تونسی به داعش می‌پیوندند

بیست و سوم نوامبر (دوم آذر) نیز تونس شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری از میان بیش از 50 نامزد است.

یکی از مطرح‌ترین نامزدهای ریاست جمهوری، منصف المرزوقی، رئیس‌جمهور کنونی تونس است. پس از سقوط حکومت بیست و سه ساله زین العابدین بن‌علی در سال 2011، وی با رای مجلس موسسان ملی تونس به عنوان اولین رئیس‌جمهور پس از انقلاب انتخاب شد. منصف المرزوقی شصت و نه ساله که دانش‌آموخته رشته پزشکی است و در رشته اعصاب تخصص دارد، در کنار پزشکی فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه‌های حقوقی، سیاسی و فلسفی داشته است. البته او پیش از این نیز در دوران حکومت بن علی سال 1994 نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود که بهای سنگینی برای او به همراه داشت و به قیمت زندانی شدنش تمام شد.

المرزوقی چهار ماه را در سلول انفرادی گذراند تا این‌که با فشار جامعه جهانی و تومارهای امضا شده فعالان حقوق بشر و چهره‌های مطرح جهان و مداخله شخص نلسون ماندلا، رئیس‌جمهور فقید آفریقای جنوبی از زندان آزاد شد.

با توجه به نزدیک شدن زمان انتخابات، شبکه الجزیره انگلیسی مصاحبه‌ای با او انجام داده که علاوه بر موضوع انتخابات به تحولات منطقه‌ای نیز اشاره داشته است. با توجه به این‌که بیش از 3000 نفر از جهادی‌های خارجی داعش تونسی هستند، المرزوقی به تحلیل این مسائل پرداخته است.

شما با ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهوری، قصد دارید بار دیگر به عنوان رئیس‌جمهور تونس فعالیت کنید. چرا چنین تصمیمی گرفته‌اید؟

به دلیل این ‌که تصور می‌کنم کار من هنوز تمام نشده است. همان طور که شما می‌دانید من به مدت بیش از سه دهه به عنوان فعال حقوق بشر فعالیت کرده‌ام. بنابراین برای وقوع یک انقلاب مسالمت‌آمیز بسیار تلاش کرده‌ام. همچنین من این افتخار را دارم که به عنوان اولین رئیس‌جمهور پس از این انقلاب برگزیده شدم، اما متاسفانه این انقلاب از جهات مختلف هدف تهدید قرار دارد و به همین دلیل تصور می‌کنم کار خود را به پایان نرسانده‌ام و قصد دارم به دولت بازگردم تا به این ترتیب دور دوم انقلاب را تکمیل کنم.

شما بارها به این موضوع اشاره کرده‌اید که یک فعال حقوق بشر هستید، اما برخی می‌گویند شما با اعلام نامزدی دوباره برای انتخابات در حال تبدیل شدن به یک سیاستمدار حرفه‌ای هستید.

سیاستمدار بودن موضوع شرم‌آوری نیست. تجربه به من نشان داده برخی افراد نامناسب در سازمان‌های حقوق بشری هستند و در مقابل افراد خوبی نیز در احزاب سیاسی حضور دارند. بنابراین من نمی‌توانم این تصور را قبول کنم که سیاستمداران افرادی فاسد هستند. مثال مشخص در این زمینه نلسون ماندلا است. او سیاستمداری بود که به هیچ وجه آلوده فساد نشد. بنابراین من ابایی ندارم از این‌که بگویم سیاستمدار هستم.

انتخابات پیش رو زیر سایه قانون اساسی جدید برگزار می‌شود؛ قانون اساسی که اختیارات بیشتری به شخص رئیس‌جمهور می‌دهد. اگر بار دیگر به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شوید، اختیارات بیشتر باعث تغییر رفتار و اقدامات شما می‌شود؟

نه به هیچ وجه. من همان آدم 30 ـ 20 سال گذشته هستم. زمانی که شما به ارزش‌ها پایبند و با خودتان و مردم کشورتان صادق باشید، به هیچ وجه نمی‌گویید من براساس قانون اساسی جدید، قدرت و اختیارات بیشتری دارم. هدف اصلی و ابتدایی من به عنوان رئیس‌جمهور، حفظ اتحاد تمام تونسی‌هاست. حتی اگر او از سوی 50 درصد رای‌دهندگان انتخاب شود، رئیس‌جمهور همه مردم است و این دقیقا همان کاری است که من سعی کردم طی سه سال گذشته انجام دهم. زمانی که من برای اولین روز وارد دولت شدم، گفت‌وگوهای ملی را آغاز کرده و من رهبران تمام احزاب سیاسی را دعوت کردم و به آنها گفتم اکنون لحظه‌ای خطرناک برای تونس است. از آنها خواستم پای میز مذاکره بیایند و اختلافات را کنار بگذارند. این روشی بود که حتی در مقابل سرسخت‌ترین دشمنانم نیز انجام دادم و این دقیقا همان روشی است که در صورت انتخاب دوباره بر آن تاکید خواهم داشت.

شما به دوران خطرناک تونس اشاره کردید. با توجه به برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری و احتمال کشیده شدن انتخابات به دور دوم، احتمالا روزهای مهم و شاید خطرناکی در انتظار تونس است.

مطمئنا همین طور است. به این دلیل خطرناک که خطر حملات تروریستی زیاد است. پس از وقوع انقلاب تونس، گزینه‌های پیش رو به جای دیکتاتوری سابق، احزاب اسلامگرا و گروه‌های افراطی بود. گروه‌های افراطی که من آنها را تروریست می‌نامم، از موفقیت تونس در تبدیل شدن به یک کشور دموکراتیک بیم و هراس دارند. هدف اصلی آنها ایجاد اختلال و مشکل در این مسیر است. آنها بارها و به روش‌های مختلف ما را تهدید کردند، اما من اطمینان دارم تمام مردم تونس نسبت به این هدف تروریست‌ها آگاه و هوشیار هستند. حتی اگر حملات تروریستی رخ دهد که امیدوارم چنین اتفاقی نیفتد، خللی در اراده تونسی‌ها در ادامه این راه وارد نمی‌کند.

سال گذشته دو نفر از سیاستمداران تونس ترور شدند. با شنیدن این اخبار تصور نکردید تونس در حال خارج شدن از مسیر پیشرفت خود است؟

همان‌طور که گفتم، هدف از این حملات خارج کردن تونس از این مسیر بود، اما ما بعد از آن توانستیم قانون اساسی جدید را به تصویب برسانیم و حتی گفت‌وگوهای ملی را از سر بگیریم. پس مشخص است که تروریست‌ها با این اقدامات نتوانستند به هدف مدنظر خود برسند.

این روزها حزب دیگری در تونس وجود دارد که برخی می‌گویند با اخوان‌المسلمین مصر در ارتباط است. آنها می‌گویند برای انتخابات ریاست جمهوری تبلیغ نمی‌کنند. نظر شما در این باره چیست؟

من با این گفته شما مخالفم که آنها وابسته یا همچون اخوان‌المسلمین هستند. جریان‌های اسلامگرا طیف وسیعی را در بر می‌گیرد. به همین دلیل شما نمی‌توانید تونس را با مصر یا دیگر کشورهای مسلمان مقایسه کنید. این یک طیف وسیع است که همواره در حال تحرک و جنبش است. موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد این که این احزاب ابتدا تونسی هستند و سپس ایدئولوژی اسلامی دارند.

آیا توافقی پنهانی بین شما و برخی احزاب وجود دارد؟

نه به هیچ وجه؛ من به عنوان یک نامزد مستقل در این انتخابات شرکت می‌کنم. البته ممکن است برخی احزاب از من حمایت کنند، اما آنچه مشخص است این که هیچ حزبی رسما از من در دور نخست حمایت نکرده است. اگر هم به دور دوم انتخابات بروم، شاید برخی احزاب مجبور به حمایت از من شوند، اما در حال حاضر تمام تلاشم این است که به عنوان یک نامزد مستقل در انتخابات شرکت کنم.

سال 2011 و زمان انقلاب تونس، به گونه‌ای صحبت می‌کردید که گویی قرار است کشور براساس شریعت اداره شود، اما امروز این گونه به نظر نمی‌رسد.

راستش را بخواهید من طی 20 سال گذشته بارها با راشد الغنوشی، رهبر حزب اسلامگرای النهضه بحث و مناظره کرده‌ام. در نهایت به این نتیجه رسیده‌ایم که تونس از یک طرف متکی به بخش عربی و اسلامی خود است و از سوی دیگر نیز به بخش‌های مدیترانه‌ای و آفریقایی خود وابسته است. بنابراین ما باید بتوانیم این سه هویت را در کنار یکدیگر قرار دهیم و با هم تلفیق کنیم. از سوی دیگر، پس از مشاهده تجربیات مصر باید بتوانیم با گروه‌های اسلامگرای میانه‌رو نیز فعالیت و همکاری کنیم تا بتوانیم در کنار آنها یک دولت جدید و دموکراتیک بسازیم. در یک جامعه متشنج و بی قانون شما می‌توانید هر کاری که دلتان می‌خواهد انجام دهید، اما یکی دیگر از مشخصات گروه‌های اسلامگرا در تونس این است که به حکومت قانون و ارزش‌های انسانی احترام فراوانی می‌گذارند و این موضوع بسیار مهم است.

همان‌طور که می‌دانید و در خبرها هم آمده برای انتخابات پیش رو بیش از 50 نفر نامزد شده‌اند و این موضوع می‌تواند انتخابات جذاب و هیجانی را رقم بزند. در این میان اسامی افرادی مشاهده می‌شود که ارتباطی با رژیم سابق بن علی دارند. آیا تصور می‌کنید نامزدی این افراد برای انتخابات ریاست جمهوری یا انتخابات پارلمانی درست است؟

بارها به این مساله اشاره کرده‌ام که ویژگی اصلی انقلاب ما مسالمت‌آمیز بودن آن است. ما برخلاف برخی کشورها که هزینه‌های فراوانی در این راه دادند و امروز شاهد بروز جنگ و درگیری در آنها هستیم، چنین هزینه‌هایی را ندادیم. ما یک انقلاب صلح‌آمیز داشتیم و برای آن که بتوانیم در این مسیر حرکت کنیم، باید به اقدامات صلح‌آمیز تکیه کنیم. به همین دلیل تصور می‌کنم این انتخابات بهترین و مطمئن‌ترین راه برای تحقق این هدف است. من مطمئنم که این افراد هیچ شانسی برای پیروزی ندارند، البته گفته من به معنای ترس از رقابت با دیگران نیست. این باعث افتخار است که بنا به گفته شما بیش از 50 نفر، نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده‌اند. شما به یاد دارید که در زمان رژیم سابق وقتی خواستم نامزد این انتخابات شوم، به زندان رفتم زیرا حتی بیان این موضوع یک جرم بود. این مساله هم در زمان حبیب بورقیبه و هم در زمان زین‌العابدین بن علی وجود داشت. حال می‌بینیم که پس از انقلاب این تعداد افراد نامزد شده‌اند. یکی دیگر از نکات مثبت این که بیش از پنج نامزد زن در این انتخابات داریم و این مساله بسیار مهم و باعث افتخار من و دیگر سیاستمداران تونسی است. حال این انتخاب مردم است که این افراد را انتخاب می‌کنند یا خیر اما مردم تونس افرادی آگاه هستند و می‌دانم که به افراد وابسته به رژیم سابق رای نمی‌دهند.

شما در مورد نکات مثبت صحبت کردید حال بهتر است در مورد خطراتی سخن بگوییم که پیش روی کشورتان است. اجازه بدهید پرسشم را این گونه مطرح کنم، خطرناک‌ترین مرز کشور شما کدام است؟ مرز با لیبی که این کشور این روزها درگیر جنگ و آشوب است؟ مرز با الجزایر که درگیری‌های مرزی در آنجا جریان دارد؟ یا فرودگاه بین‌المللی تونس که این روزها شاهد بازگشت نیروهای جهادی است که برای مبارزه به سوریه و عراق رفته بودند؟

اول این‌ که فرودگاه پایتخت در کنترل و نظارت نیروهای امنیتی است و با گذشت زمان این کنترل بیشتر می‌شود. در مورد الجزایر هم باید بگویم بدون این کشور ما دچار آشوب و تنش می‌شویم. درواقع الجزایر یک همسایه خوب برای ماست و با برادران الجزایری خود همکاری نزدیکی داریم تا بتوانیم امنیت مرزها را تامین کنیم.

شما با افرادی که در این مرز در حال تنش آفرینی و آشوب هستند، چه برخوردی داشته‌اید؟ آیا هنوز با آنها به توافق نرسیده‌اید؟

هنوز نه، اما با کمک دوستانمان در الجزایر برای تحقق این هدف گام برمی‌داریم. در اینجا مشکل لیبی را هم داریم. لیبی کشوری بسیار مهم برای تونسی‌هاست. موضوع لیبیایی‌ها در واقع یک موضوع در حیطه سیاست‌های خارجی تونس نیست، بلکه این مساله‌ای کاملا داخلی است. در کنار مشکلات تونس ما باید با مشکلات لیبیایی‌ها نیز مقابله کنیم. فراموش نکنیم بیش از دو میلیون لیبیایی در تونس زندگی می‌کنند. این افراد به هیچ وجه پناهنده نیستند زیرا با جامعه تونس ارتباط نزدیکی دارند و در این جامعه تلفیق شده‌اند، اما کاملا مشخص است که ما نسبت به هر گونه تنش و آشوب در لیبی نگران هستیم. به همین دلیل که ما برای تحقق صلح در لیبی تلاش زیادی می‌کنیم و می‌خواهیم همان طور که تونسی‌ها به توافق رسیدند، گروه‌های مختلف لیبیایی نیز پای میز مذاکره بنشینند و اختلافات خود را کنار بگذارند.

آقای رئیس‌جمهور! شما گفتید نسبت به آشوب و درگیری در لیبی نگران هستید، اما امروز لیبی در شرایط اسفناکی قرار دارد. در کنار وجود دو دولت و دو پارلمان، هزاران شبه نظامی قرار دارند که در حال نبرد با یکدیگر هستند. آیا نمی‌ترسید تنش‌های لیبی، تونس را هم با خود به پایین ببرد؟

نه به هیچ وجه، تونس یک کشور کاملا متفاوت با لیبی است. بسیاری از افراد نمی‌دانند چرا تونس یک کشور موفق است. تصور آنها این است که تونسی‌ها افراد خوش شانسی هستند. اگر تونس امروز یک کشور با ثبات و موفق است، دلایل فنی پشت این قضیه قرار دارد؛ اول این که تونس نزدیک به 10 میلیون نفر جمعیت دارد، دوم این‌که کشوری متوسط و رو به رشد است، سوم این که جامعه‌ای همگن دارد که در آن شیعیان، سنی‌ها، مسیحیان و دیگر اقلیت‌ها و ادیان با مسالمت در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. سطح بالای تحصیلات در میان افراد جامعه از دیگر دلایل وجود این ثبات و آرامش است و دلیل دیگر این است که ما یک ارتش حرفه‌ای و پیشرفته داریم که این موضوع در برقراری امنیت بسیار مهم است. پس همان طور که می‌بینیم وجود این ویژگی‌های فنی باعث می‌شود تونس درگیر مشکلات و آشوب‌های مشابه لیبی نشود. در این میان باید بسیار هوشیار باشیم زیرا ما در مرحله انتقالی قرار داریم و با وضع اقتصادی چندان مناسبی روبه‌رو نیستیم و میزان بیکاری بسیار بالاست. موضوع دیگری که باید در اینجا به آن اشاره کرد این که مداخله نظامی در لیبی فقط باعث وخیم‌تر شدن شرایط می‌شود. مداخله سیاسی از سوی سازمان ملل، کشورهای منطقه و تونس می‌تواند مفید و موثر باشد، اما مداخله نظامی از سوی هر کشور نه تنها لیبی، بلکه کل منطقه را در آتش آشوب فرو خواهد برد.

شما در مورد نیروهای نظامی خود صحبت کردید. آیا این نیروها به تجهیز نیاز دارند و این‌که تامین منابع را از طرف چه کشوری دریافت می‌کنید؟

در دوران رژیم دیکتاتوری سابق، بن علی در مورد ارتش و نیروهای نظامی بسیار مردد بود. پس از انقلاب متوجه شدیم ارتش حتی اساسی‌ترین تجهیزات را در اختیار ندارد. در نتیجه ما درصدد سازماندهی مجدد ارتش بر آمدیم. ما انتظار داریم ایالات متحده، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای دوست همچون الجزایر و حتی مراکش در این راه به ما کمک کنند. کشورهای زیادی اکنون به ما کمک می‌کنند تا سطح تجهیزاتی و عملیاتی نیروهای ارتش و نیروهای امنیتی داخل کشور را بالا ببریم تا به این ترتیب بتوانیم در مقابل چالشی همچون تروریست‌ها موفق عمل کنیم.

آیا تصور نمی‌کنید کمک کشورهایی همچون آمریکا و فرانسه مشکوک است و می‌تواند زمینه مداخله بیشتر آنها را در کشور فراهم کند؟

ابتدا چنین احساسی وجود داشت، اما سال گذشته در نشست کشورهای آفریقایی و آمریکایی در واشنگتن با جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا دیدار داشتیم و وی به ما تعهد داد به تونس برای مقابله با چالش‌های امنیتی کمک کند. ما چنین قولی را نیز از طرف اوباما گرفتیم. به نظرم کشورهای غربی و اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که تونس می‌تواند الگویی مناسب برای این منطقه باشد.

امروز در منطقه خاورمیانه شاهد درگیری‌هایی در عراق و سوریه و همچنین رشد گروه داعش هستیم که مناطقی از این دو کشور را به تصرف خود در آورده است. وقتی به فهرست نیروهای جهادی خارجی بین این گروه تروریستی نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم بخش زیادی از آنها را تونسی‌ها تشکیل می‌دهند. بنا بر بعضی آمار این رقم نزدیک به 4000 نفر می‌شود. آیا این موضوع باعث نگرانی شما نمی‌شود؟

ابتدا اجازه بدهید از طرف مردم تونس نسبت به تمام ظلم‌هایی که به اقلیت‌های دینی در این دو کشور می‌شود، ابراز تاسف کنم. باور من این است که این افراد هیچ سنخیتی با اسلام ندارند و تصور می‌کنم داعش در حال حاضر بزرگ‌ترین تهدید نه‌تنها علیه غرب، بلکه علیه دنیای عرب و جوامع ماست. بنابراین ما باید بر این مشکل فائق آییم. این موضوع کاملا درست است که اکنون افرادی از تونس در بین اعضای داعش هستند اما از آمریکا، انگلیس، فرانسه و بسیاری از کشورهای دیگر نیز جوانانی به این گروه تروریستی پیوسته‌اند. پرسش اصلی پیش روی ما این است که چرا داعش به این اندازه برای این جوانان جذاب است؟ جواب کاملا مشخص است، میزان بیکاری ما هنوز بسیار بالاست و جوانان منتظر این هستند سیاستمداران کشور فکری به حال آینده آنها کنند. توضیح برخی مسائل برای این جوانان سخت است. آنها باید بدانند به منظور رسیدن به یک اقتصاد قوی نیاز داریم قانون اساسی جامعی داشته باشیم. برخی از آنها نتوانسته‌اند این مسائل را درک کنند و در نتیجه تصور کردند پیوستن به داعش راه‌حل این معضل است. این روزها موضوعی جالب در حال وقوع در تونس است. در حالی که برخی جوانانش برای جنگ به داعش پیوسته‌اند، گروهی دیگر در کشور برای تحقق دموکراسی تلاش می‌کنند.

اجازه بدهید به زمان انقلاب سال 2011 بازگردیم. روزهایی که در میان شلیک گازهای اشک‌آور، یک خواسته معترضان بیش از سایرین مطرح بود؛ ریشه‌کن کردن فسادی که در دستگاه حکومتی بن علی وجود داشت. آیا فکر می‌کنید این معضل را از بین برده‌اید؟

هنوز نه. شما نمی‌توانید تصور کنید که ما در دوران انتقالی با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم کرده‌ایم. بار دیگر نیز می‌گویم که مشکل اصلی ما حفظ اتحاد و یکپارچگی مردم و گروه‌های مختلف بود تا از دودستگی و انشقاق میان مردم جلوگیری کنیم. ما سپس به مساله اصلاح و نوشتن قانون اساسی جدید و ایجاد نهادهایی تازه همچون دستگاه قضایی مستقل رسیدیم. مشخص است که تمام این مراحل بسیار وقت‌گیر است. ما می‌دانیم که ریشه بسیاری از مشکلات کشور فساد است و هنوز نتوانسته‌ایم اقدامی برای مقابله با آن انجام دهیم اما تصور می‌کنم پس از برگزاری این انتخابات، زمان ریشه کن کردن این مشکل آغاز می‌شود زیرا بعد از آن ما زمان زیادی برای اصلاح وضع اقتصادی داریم و برطرف کردن این مساله در بالای فهرست قرار دارد.

نسبت به آینده تونس خوشبین هستید یا نگران؟ آیا تونس می‌تواند در یک منطقه پرآشوب، به جزیره‌ای با ثبات تبدیل شود؟

بار دیگر می‌گویم به دلیل ساختارهای مناسبی که اشاره کردم، بسیار به آینده امیدوار هستم. از سوی دیگر جامعه بین‌الملل به این درک رسیده که در صورت تحقق دموکراسی در تونس، راه برای دیگر کشورهای عرب منطقه نیز باز خواهد شد، اما به یاد داشته باشید تونس تنها با منطقه خاورمیانه در ارتباط نیست. ما ارتباط مناسبی با کشورهای باثباتی همچون مراکش و الجزایر داریم. درست است که ما نگرانی‌هایی نسبت به لیبی داریم، اما با کشورهای آفریقایی حاضر در غرب، شمال و حتی جنوب روابط خوبی داریم. مطمئنم که تونس در مسیر درستی گام برمی‌دارد.

الجزیره انگلیسی ‌‌/‌‌ مترجم: حسین خلیلی