هنر قاضی دعوت به صلح و بخشش

دعوت به صلح در همه جرایم و حتی اختلافات حقوقی وجود دارد، اما این دعوت به صلح در پرونده‌هایی که موضوع آن جرایم سالب حیات است، نیاز به دقت و ظرافت بیشتری دارد. قتل ازجمله جرایمی است که در طول تاریخ زندگی بشر و در میان همه اقوام و ادیان و مذاهب نکوهش شده و مرتکبان آن به شدیدترین شکل مجازات شده‌اند، چون قتل علاوه بر وارد آوردن تالمات شدید روحی - روانی به خانواده و نزدیکان مقتول، موجب جریحه‌دار شدن احساسات جامعه و برهم خوردن نظم عمومی نیز می‌شود.

به همین علت است که قانونگذار به اولیای دم‌ حق می‌دهد قاتل را قصاص کنند که واضح است این تقاص‌گرفتن باید از مجرای قانونی و رعایت موازین شرعی باشد. با این حال یکی از مشکلات کشور در اجرای احکام قصاص همچنان تبلیغات سوء علیه این حکم است که مخالفان می‌کوشند آن را جزو احکام سختگیرانه دسته‌بندی کنند. همین شد وقتی به‌عنوان قاضی اجرای احکام کیفری منصوب شدم، حساسیت موضوع و سنگینی اجرای احکام را مد نظر داشتم و همه تلاشم را برای به دست آوردن نتیجه که همان برقراری صلح و سازش در پرونده‌های کیفری است، به کار بستم که برقراری صلح و سازش در 180 پرونده کیفری حاصل این تلاش است.

آنچه در قانون برای قاضی به‌عنوان وظیفه یاد شده، این است که قاضی اجرای احکام، مجری حکم بوده و صحت و سقم حکم با دادگاه است، بنابر این قاضی مجری نباید از بابت آن به خود ناراحتی راه دهد، اما با این حال یک قاضی مجری احکام می‌تواند اقدامی جز آنچه قانون برایش تعریف کرده نیز انجام دهد و آن دعوت اولیای دم به بخشش است. در قرآن کریم بارها بر لزوم اجرای حکم برای قاتلان اشاره شده، اما با این حال به عفو نیز تاکید شده و آمده است که عفو برای مردم بهتر است. آیات 178و 179 سوره بقره و آیه 33 و 45 سوره مائده چنین محتوایی دارد.‌

بنابراین از زمانی که به‌عنوان قاضی اجرای احکام کیفری مشغول به کار شدم، کوشیدم اصحاب دعوی را به سمت عفو و گذشت هدایت کنم و چهره زیباتری از احکام اسلامی را نشان دهم. من باور دارم در قصاص، حیات و امنیت وجود دارد، اما اگر همین قصاص به صلح منجر شود کینه‌ها و عقده‌های دو طرف به محبت و برادری تبدیل می‌شود.

سال‌ها میانجیگری در پرونده‌های کیفری به من آموخته است که اولیای دم براساس شغل و پایگاه اجتماعی‌شان بیشتر تحت تاثیر سخنان افرادی از صنف خود قرار می‌گیرند، مثلا اولیای دمی که فرزند درگذشته‌شان ورزشکار بوده یا خودشان ورزشکار هستند، اگر ورزشکاران از آنها درخواست بخشش قاتل را داشته باشند، راحت‌تر حاضر به صلح و سازش می‌شوند. پس این موضوع می‌تواند درسی باشد تا کسانی برای میانجیگری در پرونده‌های قصاص وارد کار شوند که حرفشان و حضورشان موثر باشد که اگرقاضی اجرای احکام، فردی هنرمند باشد می‌تواند برای جلب رضایت اولیای دم از این ظرفیت استفاده کند.

عصمت‌الله جابری ‌/‌ قاضی اجرای احکام کیفری