لباس نشاط بر‌تن ویژه برنامه‌های افطار

دست‌اندرکاران رسانه ملی در گذر از سال‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید کفه شادی‌آفرینی و نشاط برنامه‌ها را سنگین‌تر کرد تا مخاطب را سرگرم کند. نگاهی به فهرست برنامه‌های امسال و سه چهار سال گذشته این نظر را تائید می‌کند.

تفاوت بارز ویژه برنامه‌های افطار و سحر در این است که در برنامه‌های سحر مردم دوست دارند لحظاتشان را با دعا و نیایش سپری کنند و از سخنرانی‌های علمی و مذهبی بهره ببرند؛ اما در ویژه‌برنامه‌های افطار در کنار بخش‌های نیایش و سخنرانی، سوژه‌های اجتماعی و فرهنگی در قالب‌های گزارش و مستند و مصاحبه سهم بیشتری برای خودنمایی پیدا می‌کنند. البته همه این سوژه‌ها درونمایه‌ای اخلاقی دارند و از این منظر مطرح کردنشان در ماه مبارک رمضان منطقی به نظر می‌رسد.

مصاحبه خانوادگی با چهره‌ها در «شهر باران»

امسال ویژه‌برنامه‌های افطار با تغییراتی نسبت به سال گذشته روانه آنتن می‌شود. تنها برنامه ثابتی که مجری و عواملش دست‌نخورده باقی مانده است «ماه عسل» است که البته قرار شده این برنامه هم در رویکردش تغییراتی داشته باشد.

شهر باران امسال با تهیه‌کننده جدیدش، حامد عقیلی از شبکه یک پخش می‌شود. نکته کنجکاوی برانگیز این برنامه نشستن داریوش کاردان بر صندلی اجرای برنامه است. او از مجریان قدیمی و پیشکسوت تلویزیون محسوب می‌شود که پنج سال است در این رسانه هیچ برنامه‌ای نداشته است.

وقتی نام کاردان می‌آید ذهن‌ها به سمت اجراهای رادیویی او می‌رود و همچنین برنامه‌های طنزی که برای آنتن تلویزیون تدارک دیده است.

«صندلی داغ» یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های این مجری بود که در آن با اهالی فرهنگ و سیاست به گفت‌وگو می‌نشست و پرسش‌های چالشی را با آنها مطرح می‌کرد. این برنامه گرچه الگو گرفته از شبکه‌های خارجی بود؛ اما در شکل ایرانی‌اش بسیار خوب جاافتاد و مورد استقبال بینندگان قرار گرفت.

داریوش کاردان جسورانه سوال می‌پرسید و ترس و واهمه‌ای از واکنش طرف مقابل نداشت. شاید به همین دلیل بود که خیلی زود صندلی داغ دچار حاشیه شد و او جایش را به مجری دیگری داد.

رد پای نقد و نقادی در همه کارهای کاردان دیده می‌شود. او چند سال پیش مجموعه طنز «شبکه سه و نیم» را در شبکه سه راه انداخت که وضع برنامه‌سازی در تلویزیون را زیرتیغ نقد می‌برد. برنامه‌ای که داستان شبکه خصوصی‌ای به ریاست استاد خرناس را نمایش می‌داد و کاردان، نویسندگی، کارگردانی و بازیگری آن را به‌عهده داشت.

سال گذشته شهرام شکیبا اجرای برنامه رمضانی «ضیافت الهی» را در شبکه دو به‌عهده گرفت. با این حساب داریوش کاردان دومین طنزپردازی است که سر و کله‌اش در یک ویژه‌برنامه افطار دیده می‌شود. گزینش این مجری‌ها برای یک برنامه رمضانی نشان می‌دهد که اجرای شاد و باطراوت این‌گونه برنامه‌ها برای مدیران تلویزیون اهمیت بالایی دارد.

سال گذشته احسان ارغوانی، تهیه‌کننده برنامه «شهر باران» بود و امسال این مسئولیت به حامد عقیلی واگذار شد. ساختار برنامه تقریبا شبیه به همان چیزی است که سال گذشته شاهد بودیم. هر روز یک مهمان در استودیو حاضر می‌شود و درباره مسائل معنوی زندگی‌اش صحبت می‌کند. تفاوت این بخش نسبت به سال گذشته این است که در رمضان 93 قبل از حضور مهمان اصلی، خانواده او رودرروی مجری می‌نشینند و درباره ویژگی‌های اخلاقی او نکاتی را می‌گویند. صحبت با خانواده هنرمندان و بازیگران، رسمی است که از مجلات خانوادگی به فضای تلویزیون کشیده شده است. خیلی از چهره‌ها تمایل ندارند مردم با خانواده‌شان آشنا شوند و این اتفاق را ورود رسانه‌ها به حریم خصوصی‌شان می‌دانند. از آن طرف برخی دیگر در این زمینه منعی ندارند و به استقبال مصاحبه‌های خانوادگی می‌روند. باید منتظر بمانیم و ببینیم ترکیب مصاحبه با چهره‌های سرشناس و خانواده‌هایشان امسال چگونه جواب می‌دهد.

جمشید مشایخی، داریوش ارجمند، پروانه معصومی، فتحعلی اویسی، مسعود ده‌نمکی، امیر دریاسالاری، وحید شمسایی و حجت‌الاسلام شهاب مرادی از مهمانانی هستند که حضورشان در برنامه قطعی شده است.

شبکه یک چون به همه ایرانیان تعلق دارد، باید آداب و سنن گوشه و کنار کشور را بازتاب بدهد و همه قومیت‌های ایرانی بتوانند مناسبات خودشان را در این شبکه ببینند. سال گذشته گزارش‌هایی از سفره‌های افطاری شهرستانی‌های روزه‌دار در این برنامه روانه آنتن شد که امسال هم پخش آن ادامه خواهد داشت.

ضیافت الهی به «دم افطار» منتقل شد

سال گذشته شبکه دو در لحظات افطار «ضیافت الهی» را برپا کرد که امسال این برنامه با شکل و شمایلی جدید به شبکه تهران منتقل شده است. شبکه دو امسال ترجیح داده به جای ساخت ویژه برنامه افطار در ساعت 20 به مدت نیم ساعت با کربلا ارتباط زنده برقرار کند. این برنامه که «کوی محبت» نام دارد، در مدت زمانی کوتاه مردم را در جریان حال و هوای معنوی کربلا قرار می‌دهد.

محمدتقی فاضلی امسال «ضیافت الهی» را به شبکه تهران برده و البته عنوانش را هم تغییر داده است. «دم افطار» به صورت زنده هر روز ساعت 19 و 45 دقیقه از شبکه تهران پخش می‌شود.

سال گذشته افرادی که می‌خواستند در کارهای خیریه سازمان بهزیستی حضور داشته باشند، با یک پیامک خالی آمادگی‌شان را اعلام می‌کردند. امسال نیز سازمان بهزیستی و سرای احسان کهریزک در ساخت برنامه مشارکت دارند. برنامه «دم افطار» در ماه رمضان میزبان خوانندگانی چون قاسم افشار، مجید اخشابی، محمد علیزاده، رضا صادقی، فریدون آسرائی، مهراج محمدی، مانی رهنما، حامی، بهرام پاییزی، بنیامین بهادری، حمید خندان، چنگیز حبیبیان، بابک جهانبخش، رحیم شهریاری، مهرداد شهسوارزاده، بهنام علمشاهی، امیر تاجیک، مازیار عصری و شهرام زندی خواهد بود.

اجرای این برنامه را مجید یراق بافان به‌عهده دارد و دعوت از خوانندگان و بازیگران مطرح کشور، دیدار با مددجویان سازمان بهزیستی و سرای احسان و تجلیل از خانواده‌های شهدای مفقودالاثر از بخش‌های مهم این برنامه است.

برنامه «ضیافت» نیز ویژه برنامه افطار شبکه قرآن و معارف سیماست که با هدف شناخت بهتر از سیره ۳۰ نفر از مراجع و کارشناسان قرآنی تولید شده است. در این برنامه از فرزندان و بازماندگان این بزرگان برای حضور در استودیو دعوت شده و با آنها گفت‌وگو خواهد شد. این برنامه به زندگی و شخصیت بزرگانی نظیر آیت‌الله بهجت، آیت‌الله فاضل، آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله صافی، آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله حائری، آیت‌الله بهاالدینی، آیت‌الله مجتهدی، آیت الله تهرانی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، علامه امینی، آیت‌الله خوانساری، شیخ عباس‌قمی، علامه مجلسی، بانو امین و... می‌پردازد.

رادیو ایران نیز برنامه «مهمان آسمان شو» را در ماه مبارک رمضان و به منظور بهره‌گیری هرچه بیشتر از برکات این ماه پخش می‌کند. این برنامه که رویکردی اطلاع‌رسانی دارد، روزه‌داری و چگونگی تقویت روح و روان برای پرهیز از محرمات را از زوایای مختلف بررسی می‌کند. حسین معصومی تهیه‌کننده و امیرحسین مدرس گوینده برنامه هستند.

نمایش شکوه مهربانی در «ماه عسل»

شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین ویژه افطار بدون شک «ماه عسل» است که از نظر استمرار و ماندگاری نیز گوی سبقت را از دیگر برنامه​ها ربوده است. این برنامه امسال از ساعت 19 و 45 دقیقه آغاز می‌شود و تا چند دقیقه مانده به افطار به اتمام می‌رسد. «ماه عسل 93» از همان قواعدی که خودش در سال‌های گذشته بنا کرده پیروی می‌کند. اصلی‌ترین قاعده این برنامه گفت‌وگو با آدم‌های معمولی است که کار مهمی در زندگی‌شان انجام داده‌اند.

احسان علیخانی، تهیه‌کننده و مجری برنامه اصلا تمایلی به حضور چهره‌ها و ستاره‌ها در برنامه‌اش ندارد. چند باری هم که ستاره‌ها به برنامه آمده‌اند، انگیزه‌شان صحبت درباره محتوای ماه عسل بوده است. به عبارت دیگر آنها خودشان سوژه برنامه نشده‌اند و صرفا درباره چیزی که قبلا پخش شده، صحبت کرده‌اند. البته جالب است که همین هنرمندان هم وقتی روبه‌روی علیخانی نشستند، رازهای دلشان را برملا کردند. مثلا بهنوش بختیاری در حالی که اشک می‌ریخت توضیح داد که در نوجوانی روزگار سختی داشته و برای تامین مخارج زندگی‌اش مجبور به منشی‌گری شده است.

ماه عسل با انتخاب سوژه‌های مناسب قبل از آغاز برنامه، مسیر زیادی از راه موفقیت را طی می‌کند. این سوژه‌ها در هر قالب دیگری هم که عرضه شوند (روزنامه، مستند، نمایشی، گزارش و...) جذاب و دوست‌داشتنی هستند. ضمن این که ماه عسل پرداخت خوبی هم دارد و جذابیت سوژه‌ها را دو چندان می‌کند. علیخانی در هر برنامه شخصیتش را در قالب یک فیلمنامه داستانی قرار داده و صبر می‌کند تا او بازی واقعی خودش را ارائه کند. به همین دلیل خیلی از اتفاقات این فیلمنامه داخل همان استودیو اتفاق می‌افتد و شخصیت اصلی فقط توصیف‌گر و روایت‌کننده ماجرا نیست. در داخل استودیو لابه‌لای توصیف‌های کلامی، کنش‌هایی را می‌بینیم که بعضا نقطه عطف داستان را تشکیل می‌دهند. مثلا در یکی از قسمت‌ها پیرمردی را دیدیم که روی آنتن زنده از یک پیرزن خواستگاری کرد. ماجرای پدر و مادری که صاحب فرزند نمی‌شدند و از فرزندی معلول به نام میلاد نگهداری می‌کردند نیز تا مدت‌ها نقل محافل بود. پس از آن‌که میلاد از دنیا رفت احسان علیخانی مسئولیت نگهداری فرزندی بی‌سرپرست به نام «شاهین» را به آنها واگذار کرد و صحنه‌هایی تماشایی از خوشحالی این پدر و مادر را به تصویر کشید.

محتوای کلی ماه عسل شاید در نگاه اول ارتباط چندانی با ماه رمضان و روزه‌داری نداشته باشد؛ اما با کمی دقت درمی‌یابیم که در محتوای هر داستان طیف متنوعی از ارزش‌های انسانی نهفته شده است. آدم‌های این داستان از راه ناپسندی که رفته‌اند اظهار پشیمانی می‌کنند و همچنین عظمت و شکوه مفاهیمی چون گذشت، همیاری، صداقت، آشتی، مهربانی و صلح را به یاد همگان می‌آورند.

ماه عسل به معنای فرصتی است که در آن همه چیز خوب و زیبا و شیرین جلوه می‌کند. در این ماه دست و پای شیطان در زنجیر است و مؤمنان به لطف و خطاپوشی خداوند از همیشه امیدوارترند. اگر چه سوژه‌های ماه عسل در نگاه اول تلخ و سیاه به نظر می‌رسند، اما مجری برنامه تلاش می‌کند هر بار روزنه‌ای از نور و امید را به سوی بینندگان و مهمانان بگشاید. دفتر ماه عسل معمولا امیدوارانه بسته می‌شود و افرادی که در استودیو هستند عنوان می‌کنند با وجود همه مشکلات و سختی‌ها، منتظر اتفاقات خوب و شیرین هستند.

احسان رحیم‌زاده