آیا میوه​ها مسموم است؟

تحقیقات محققان علوم پزشکی نشان می‌دهد این آفت کش‌ها علاوه بر این‌که میکروارگانیسم‌های خاک را از بین می‌برند، مقداری از آن روی محصولات غذایی باقی می‌ماند. پیش از سه دهه گذشته استفاده از سموم شیمیایی چندان رواج نداشت و کشاورزان برای افزایش تولید محصولات کشاورزی خود بیشتر از کودهای طبیعی استفاده می‌کردند، ولی از سه دهه گذشته تاکنون استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها به شکل بی‌رویه‌ای رواج یافت و از آنجا که کودهای شیمیایی بیش از کودهای غیرشیمیایی سبب افزایش چند برابری تولید محصولات کشاورزی می‌شود و یارانه‌های خوبی نیز به این سموم تعلق می‌یافت کشاورزان در سال‌های اخیر به خرید این سموم غافل از عواقب آن رغبت خوبی نشان دادند.

میوه‌ها و سبزیجاتی با طعم سرطان

طبق مطالعات کارشناسان کشاورزی استفاده از کودهای نیترات‌دار در اراضی کشاورزی سراسر کشور خصوصا در نواحی شمالی بسیار رواج دارد. به‌عنوان مثال کود اوره که به علت ارزان بودن به مقدار زیادی مصرف می‌شود، بعد از استفاده در محصولاتی مانند پیاز و سیب‌زمینی به نیترات تبدیل شده و در آن تجمع می‌یابد.

نیترات یک ماده سرطان‌زاست و باعث سرطان دستگاه گوارش، ناهنجاری‌های عصبی و اختلال در سیستم غدد درون‌ریز و سیستم ایمنی بدن می‌شود. کود‌های فسفاته نیز پس از مصرف در گیاهانی مانند سیب‌زمینی سم کادمیوم تولید می‌کنند که کادمیوم نیز علاوه بر خاصیت سرطان‌زایی، باعث کوتاهی قد در کودکان و اختلال در کارکرد کلیه‌ها می‌شود.

دکتر پیام آزاده، متخصص سرطان، مصرف زیاد کودهای شیمیایی را به‌دلیل میزان بالای کادمیوم و نیترات مضر می‌داند و با اشاره به این‌که کادمیوم و نیترات سمومی هستند که در 90 درصد از کودهای شیمیایی وجود دارند، می‌گوید: نیترات پس از ورود به بافت میوه و سبزی و مصرف آنها در دستگاه گوارش تجمع پیدا می‌کند و عامل ایجاد تمام سرطان‌های دستگاه گوارش بخصوص معده و مری است. همچنین سبب طعم ناخوشایند میوه و سبزی می‌شود؛ به طوری که پس از گاز زدن سیب می‌بینید سریع کدر می‌شود.

وی از دیگر مضرات نیترات را از بین رفتن خواص آنتی‌اکسیدان و ضد سرطانی میوه و سبزی می‌داند و می‌افزاید: هر یک کیلوگرم میوه تازه باید 50 میلی‌گرم نیترات داشته باشد و اگر مقدار آن بیش از این اندازه شود، مضر خواهد بود. درواقع درشتی میوه‌ها به دلیل نیترات بالای آنهاست، بنابراین توصیه می‌شود در انتخاب میوه‌ها دقت شود و میوه‌های درشت را انتخاب نکنیم. میوه‌های متوسط یا کوچک با رنگ روشن مناسب‌ترین هستند، زیرا تیره بودن میوه نیز نشان‌دهنده نیترات بالای آن است.

سیر فزاینده الگوهای خاص سرطان

علاوه بر استان‌های شمالی در قطب تولید محصولات کشاورزی، در جنوب کشور یعنی کرمان نیز به دلیل استفاده بی‌رویه کشاورزان از کود و سموم شیمیایی برای تولید محصولات کشاورزی جالیزی و باغی، آمار مبتلایان به سرطان در حال افزایش است.

به گونه‌ای که دکتر علی اکبر حق دوست ، رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمان نسبت به شیوع سرطان در این استان جنوبی هشدار می‌دهد و می‌گوید: سالانه حدود 3000نفر در استان کرمان به بیماری سرطان مبتلا می‌شوند و سیر فزاینده الگوهای خاص سرطان‌ در این استان نگران‌کننده است. به همین دلیل مرکز تحقیقات عوامل خطرزای سرطان کرمان برای تحقیق روی عوارض سموم و کود‌های شیمیایی در محصولات کشاورزی و مواد غذایی در حال ساخت است و در شهریور ماه شروع به کار می‌کند.

توجه به کشاورزی ارگانیک

در شرایط کنونی کشاورزی ارگانیک برای تولید محصول سالم و عاری از باقیمانده سموم و کود‌های شیمیایی، یکی از ضرورت‌های صنعت کشاورزی کشور است که موجب تعادل اکولوژیکی و تقویت فرآیندهای بیولوژیکی می‌شود، اما متاسفانه در سال‌های اخیر به این مهم توجه چندانی نشده است و فقط به میزان تولید اهمیت داده می‌شد و سلامت محصولات در رده آخر قرار داشت.

معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی شمال استان کرمان درخصوص نظارت بر نحوه استفاده از کود و سموم شیمیایی در مزارع کشاورزی می‌گوید: از آنجا که این نهاده‌های کشاورزی از طریق کانال‌های مختلف بخش خصوصی توزیع و به فروش می‌رسند، بنابراین امکان کنترل و نظارت بر آنها وجود ندارد و دولت فقط می‌تواند بر کیفیت سموم و کود‌های شیمیایی نظارت کند.

محمدرضا پورخاتون، قاچاق سموم و کود‌های شیمیایی بی‌کیفیت و خطرناک به کشور و توزیع و فروش آنها توسط دلالان و قاچاقچیان را یکی از تهدیدات جدی سلامت محصولات کشاورزی می‌داند و می‌افزاید: برای مقابله با توزیع و فروش این سموم قاچاق، سیستم مانیتورینگ توزیع و فروش سموم و کود‌های شیمیایی کشاورزی در نظر گرفته شده که براساس آن امکان رهگیری این نهاده‌های کشاورزی پس از تولید و فروش وجود دارد، اما متاسفانه، هنوز این سیستم در کشور عملیاتی نشده است.وی در عین حال تصریح می‌کند: در گذشته کشاورزان به صورت بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی استفاده می‌کردند، اما اکنون با افزایش قیمت سموم و کود‌های شیمیایی، میزان مصرف آنها کاهش یافته و بسیاری از کشاورزان براساس توصیه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی از این نهاده‌های کشاورزی استفاده می‌کنند.

استفاده از سموم غیرشیمیایی

معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این‌که طی سه دهه گذشته حمایت‌هایی همچون دادن یارانه برای خرید سموم زمینه را برای مصرف بالای آنها فراهم کرده است، می‌گوید: تا پیش از دهه 70 میزان مصرف سم در محصولات کشاورزی زیاد نبود و از آنجا که روش‌های غیرشیمیایی نتوانست به اندازه سموم با آفات مقابله کند، در نتیجه کفه ترازو به نفع آفت‌کش‌ها‌ی شیمیایی سنگین‌تر شد.

یحیی ابطالی می‌افزاید: از سال‌های نخست دهه 70 بود که بحث تولید محصول سالم و کنترل عوامل سلامت‌زا مطرح و سپس در دهه 80 دادن یارانه برای خرید سموم حذف شد و این یارانه برای حمایت‌های ویژه از کنترل بیولوژیک آفات اختصاص یافت، بنابراین زمینه برای استفاده از عوامل طبیعی درمبارزه با آفات فراهم شد.

وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه اکنون سالانه 250 تا 300 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور زیر پوشش مبارزه بیولوژیک با آفات قرار دارد؛ علاوه بر آن از روش‌های دیگر بخصوص روش‌های زراعی و استفاده از آفت‌کش‌های غیرشیمیایی که منشأ طبیعی و گیاهی دارند استفاده می‌شود.

وی فروش سموم کشاورزی توسط گیاه‌پزشکان را یکی از برنامه‌های این سازمان در سال 93 ذکر می‌کند و می‌گوید: امسال طرح فروش سموم کشاورزی با نسخه گیاه‌پزشکان به صورت پایلوت در چند استان کشور که تولید محصولات کشاورزی و به تبع آن مصرف سموم کشاورزی در آنها بالاتر است، اجرا می‌شود.

به گفته یحیی ابطالی، از آنجا که کشاورزان خود به خرید سموم اقدام می‌کنند، بنابراین زمینه برای مصرف سموم غیراستاندارد و نامناسب بسیار فراهم است؛ به همین سبب اگر سموم کشاورزی فقط با نسخه گیاه‌پزشک عرضه شود، مطمئنا جلوی استفاده بی‌رویه سموم شیمیایی گرفته می‌شود.

وی می‌افزاید: یکی از اقدامات خوبی که بتازگی انجام می‌شود، حرکت به سمت مصرف آفت‌کش‌های کم‌خطرتر با میزان مصرف پایین‌تر است؛ به‌عنوان مثال اگر قبلا برای کنترل علف هرز گندم6 - 3 لیتر در هکتار از علف کش استفاده می‌شد، امروز این مقدار در حد چند گرم است که ما را به سمت سلامت بیشتر محصول هدایت می‌کند.

حکمت قاسم‌خانی ‌‌/‌‌ گروه ایران