دیپلماسی، در خطر خیابانی شدن تصمیم‌گیری‌ها

هر چند سیاست داخلی عرصه پویایی برای تضارب آرا، نقد و حمایت با هدف بهبود مکانیسم‌های پاسخ به نیازهای عمومی است، اما سیاست خارجی حاصل اجماع‌ نظر و همراهی همه طیف‌ها و گروه‌های نخبه به‌منظور ساماندهی ارتباط با دیگر دولت‌هاست.

از همین زاویه، گرچه نمی‌توان منکر تاثیر تحولات داخلی بر سیاست خارجی شد، اما همه کشورها تلاش می‌کنند تا آنجا که ممکن است این دو حوزه را نسبت به یکدیگر مستقل نگاه داشته و مانع از سرریز چالش‌های جناحی به عرصه برنامه‌ریزی‌های دیپلماتیک شوند.

این در حالی است که در کشور ما، هر از چند گاهی مرز میان حوزه سیاست خارجی با تکثر گریزناپذیر سیاست داخلی کمرنگ شده و برخی نخبگان و بدنه اجتماعی حامی آنان با عینک تنازعات حزبی برآمده از سیاست داخلی کشورمان، سیاست‌های دیپلماتیک را رصد کرده و نسبت به پیامدهای چنین نگاهی، غفلت می‌ورزند.

این وضع وقتی بیشتر چالش‌برانگیز می‌شود که کار به برگزاری میتینگ‌های عمومی کشیده شده و گروهی در حمایت و عده‌ای دیگر در انتقاد از مواضع دیپلماتیک دولت وارد عرصه رسانه‌ای شده و حتی اختلافات را در محافل عمومی و خیابانی مطرح می‌کنند یا از مسیر لشکرکشی سیاسی در دانشگاه‌ها به‌نقد عملکرد دیپلماسی می‌پردازند.

همین خیابانی شدن موضعگیری‌ها یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که طی سال‌های گذشته سیاست‌ خارجی کشورمان را تهدید می‌کرده و خطر پوپولیستی و شعاری شدن سیاستگذاری‌ها را در این حوزه بیشتر کرده است.

چه آن زمان که در دهه 60 گروهی بی‌آن‌که درکی از شرایط کشور داشته باشند، از ماجرای مک‌ فارلین به‌عنوان ابزاری برای تسویه‌حساب باندی استفاده کردند و چه‌هنگامی که عده‌ای تلاش کردند تا مذاکرات سعدآباد را با پیروزی‌های انتخاباتی‌شان گره بزنند، در هر دوره‌ای که پای رقابت‌های داخلی به سیاست خارجی باز شده، بازنده دستگاه دیپلماسی کشور بوده است که در تلاطمات داخلی، نتوانسته اعتماد خارجی را جلب کرده و برنامه‌های طراحی شده را پیاده کند.

با توجه به این حساسیت‌های بالای کنش‌های دیپلماتیک به‌نظر می‌رسد که هرچند باید باب نقد سیاست‌های داخلی و خارجی را همواره باز گذاشت و رییس‌جمهور و تیم دیپلماسی دولت کنونی در همین خصوص همواره از استادان دانشگاه و منتقدان خواسته‌اند تا ایده‌های خود را مطرح کنند، اما اگر این نقدها به‌جای طرح ایده‌های بهبوددهنده فرآیند تصمیم‌گیری، به جریانی خودتخریب‌گر تبدیل شود، نه‌تنها دست کشورمان در مواجهه با دیگر کشورها را خالی خواهد گذاشت، بلکه به القای وجود حاکمیت دوگانه در ایران کمک خواهد کرد؛ نگاهی که تضعیف اقتدار ملی را در پی خواهد داشت.

بنابراین، اکنون چه آنها که می‌خواهند تیم دیپلماسی دولت را نقد کنند و چه کسانی که برای حمایت از این تیم قصد برپایی تجمع را دارند، باید بدانند که به خیابان کشیدن تزهای دیپلماتیک راهگشا نبوده و تنها به تحریک طرف مقابل برای تشدید مواضع خواهد انجامید بنابراین به‌نظر می‌رسد که هرچند باید نشست‌های کارشناسی به‌منظور نزدیک کردن دیدگاه‌ها و تبادل اطلاعات و تجارب در این حوزه در سطوح مختلف به‌صورت غیرعلنی برگزار شود، اما انتظار افکارعمومی از نخبگان سیاسی این است که تدبیری بیندیشند تا در عرصه بین‌المللی تنها یک صدای رسا و قاطع از ایران شنیده شود تا جهان درک روشنی از اتحاد و همدلی در داخل کشور در مواجهه با دولت‌های خارجی داشته باشد و هرگز نتواند بر روی شکاف‌های داخلی برای سهم‌خواهی دیپلماتیک حساب کند.

مصطفی انتظاری‌هروی - گروه سیاسی