رقابت‌های انتخاباتی زیر سایه جنگ‌سالاران

با آن‌که در این مرحله به نظر می‌رسد عبدالله عبدالله و اشرف قانی‌احمد‌زای که هردو تجربه وزارت دارند از شانس بیشتری برخوردارند اما هر دو فاقد کاریزمای شبیه کرزای یا توان ایجاد اجماع هستند.

از این گذشته در این رقابت‌ها بعضی نکات عجیب و غافلگیرکننده دیگر نیز وجود دارد. در مقایسه با انتخابات سال 2009 فهرست فعلی نامزدها شامل تعداد زیادی جنگ‌سالار سابق چون عبدالرسول سیاف یا گل‌آقا شیرزی است که کشور را در دهه 90 تکه‌تکه و راه را برای القاعده و طالبان هموار کردند.

سیاف حتی با دیگر جنگ‌سالار سابق اسماعیل خان متحد شده و او را به عنوان نامزد معاونت ریاست جمهوری انتخاب کرده است.

عبدالله، مرد قدرتمند هزاره‌ها محمد محقق را نامزد پست معاون رئیس‌جمهور انتخاب کرده است و قانی، برجسته‌ترین فرد اصلاح‌طلب نیز با یکی از بدنام‌ترین جنگ‌سالاران سابق یعنی ژنرال عبدالرشید دوستم همراه شده است .

دوستم که پس از بازگشت در سال 2009 از حامد کرزای حمایت و با پشتیبانی نکردن متقابل او دلسرد و مایوس شد به نظر می‌رسد اکنون برای بدل شدن به معاون رئیس‌جمهور مورد حمایت قرار گرفته و قانی به وی آنچه را که می‌خواسته اعطا کرده است. زوج قانی و دوستم در رقابت‌های این دوره از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

قانی یک بار در مقاله‌ای در روزنامه تایمز لندن، با قاتل خطاب کردن ژنرال دوستم، از کرزای به‌شدت انتقاد کرده بود که چرا برای حمایت و پشتیبانی از خودش او را از ترکیه فراخوانده است. اما اکنون قانی به همان شیوه و به امید آن‌که پیوند جدید زمینه‌ساز پیروزی او شود از دوستم دعوت کرده است تا نزدیک‌ترین همراهش در انتخابات باشد.

وی در مصاحبه با فرانس‌پرس چند روز بعد از انتخاب دوستم به عنوان معاون خود اعلام کرد: «سیاست ازدواج عاشقانه نیست. سیاست، محصول ضرورت‌های تاریخی است».

انتخاب دوستم باعث شد اعضای انجمن حقوق بشرافغانستان که علی‌الاصول باید حامی و هوادار قانی باشند تهدید به عدم حمایت از وی نمایند. جوانان افغانی نیز در شبکه‌های اینترنتی از این انتخاب اظهار نارضایتی کردند .

قانی با درنظر گرفتن احتمال انصراف شریک انتخاباتی‌اش از دوستم خواست از اقدامات گذشته پوزش بخواهد و دوستم نیز پذیرفت.

ژنرال دوستم هفتم اکتبر با انتشار متنی نسبتا مفصل از تمام کسانی که در جنگ داخلی افغانستان آسیب دیده‌اند پوزش خواست، اما از هرگونه ارجاع مستقیم به نقش خود در جنگ خودداری و تاکید کرد تمام گروه‌های قومی قربانی بی‌رحمی و خشونت بوده‌اند.

همان‌گونه که انتظار می‌رفت این اظهارات از سوی بسیاری از مردم با تردید و سوءظن نگریسته شد و آنها تاکید کردند که این پوزش کمکی به فراموشی جنایات وی نخواهد کرد.

با وجود این اظهار ندامت دوستم می‌تواند در رسیدن به هدف او که دلگرم کردن و دادن آرامش خاطر به رای‌دهندگان دلسرد و ناامید افغانی است، موثر باشد. اگر چنین امری از سوی دیگر فرماندهان جنگ داخلی افغانستان نیز ابراز شود قطعا اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

قانی در مصاحبه با فرانس‌پرس عنوان کرد دوستم باید به‌دلیل شجاعت و گسست از گذشته و استقبال از آینده تحسین شود.

با این وجود بسیاری این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا اظهار ندامت دوستم نشانه‌ای واقعی از استقبال از آینده است یا فقط برای ادامه حیات سیاسی مردان گذشته برنامه‌ریزی شده است.

توجه بیشتر به اسامی جنگ‌سالاران قدیمی در فهرست نامزدهای ریاست جمهوری افغانستان به نوعی بازتاب‌دهنده واقعیت کنونی جامعه افغانستان است.

رئیس‌جمهور جدید وارث فضای سیاسی بغرنجی خواهد بود که مهم‌ترین آن ادامه قدرت جنگ‌ سالاران و عدم امکان نادیده گرفتن آنهاست. این همان فضای مشابهی است که 12 سال ریاست جمهوری کرزای را تحت تاثیر قرار داده بود.

متجاوز ازیک دهه است که دشواری فهم این مطلب باعث شده جامعه بین‌الملل تفسیری ساده‌انگارانه از جامعه افغانستان داشته و سیاست‌های غلطی را در پیش بگیرد.

جستجوی عدالت همزمان با حفظ ثبات هنوز هم چالشی وحشتناک برای افغانستان است.

بااین حال ژنرال دوستم با بازگویی حوادث گذشته حصارها را کنارزده است و از این به بعد او و قانی که اکنون اعتبارش به خطر افتاده از سوی بسیاری به چالش کشیده خواهند شد .مردم می‌خواهند بدانند که آیا پوزش خواهی دوستم حرکتی تاکتیکی یا ابتکاری سیاسی است .

اظهارات دوستم دیگر جنگ‌سالاران با پیشینه مشابه را نیز برای اظهار ندامت به همان سبک و سیاق و با ادای همان کلمات دوستم به تکاپو واداشته و اگر آنها نیز دست به اقدام مشابه بزنند این امر می‌تواند باب گفت‌وگو و تامل در باره قساوت‌ها و خسارت‌های گذشته را بگشاید، چیزی که جای خالی آن در جامعه افغانستان مشاهده می‌شود.

یقینا عذرخواهی ژنرال‌ها نه کشته‌ها را زنده خواهد کرد و نه زخم‌ها و خسارات وارده را التیام خواهد بخشید، اما آنچه اکنون از اهمیت بیشتری برخوردار است شکستن سکوت و گذشتن ازفضای رد و انکار است.

ژنرال دوستم شاید ناخواسته فرصتی رابرای شروع روند آشتی مجدد ایجاد کرده باشد. اگرافغان‌ها بتوانند از فرصت به وجود آمده استفاده کنند این می‌تواند انتقالی مهم در حیات سیاسی افغانستان باشد.

به هر حال این روندی است که باید بدقت انجام گیرد تا تضمینی باشد بر این‌که افغان‌ها واقعا قادرند گذشته را پشت سرگذاشته و به مناقشات قدیم باز نگردند؟ این فقط خود افغان‌ها هستند که باید به دنبال چاره‌جویی برای تحقق چنین امکانی باشند.

منبع: فارین پالیسی 
مترجم: ایرج جودت