روایتی باورپذیر از کودکان‌کار

مجموعه تلویزیونی همه بچه‌های ما کاری از گروه فیلم و سریال شبکه دو سیماست که به کارگردانی و نویسندگی تاجبخش فنائیان و تهیه‌کنندگی سیدعلیرضا سبط‌احمدی تولید شده است. این سریال مضمون اجتماعی بچه‌های کار، بچه‌های بی‌سرپرست و بدسرپرست را دستمایه تولید داستان‌های خود قرار داده و سعی دارد در قالب روایت داستان به بحث همکاری و حس انساندوستی مردم نسبت به برطرف کردن ناهنجاری‌های برخی کودکان در جامعه بپردازد. از آنجایی که در جامعه امروز ما کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست زیادی وجود دارند؛ سازندگان این سریال تلاش کرده‌اند تا بتواند تلنگری برای کسانی باشد که تمکن مالی دارند و می‌توانند یاریگر این بچه‌ها باشند. این مجموعه صدمات وارده بر کودکان را در جامعه کنونی، در قالب درام اجتماعی و داستانی به تصویر می‌کشد و با سوژه‌ای طرف است که باید هم نگاه داستانی و هم نگاه مستندگرا به آن داشته باشد. نگاه داستانی بار دراماتیک فیلم را برعهده دارد تا مخاطب را با خود همراه کند و نگاه مستند جنبه باورپذیری فیلم را برای مخاطب تقویت می‌کند. همه بچه‌های ما گرچه درباره کودکان و زندگی پیرامون آنها ساخته شده، اما مخاطب آن بزرگسالان هستند و در آن به همه هشدار داده می‌شود که در مقابل کودک و نوجوان این جامعه مسئولیت دارند.

مجموعه‌هایی که درباره معضلات اجتماعی ساخته می‌شود، باید در وهله اول به استناد تحقیقات اجتماعی، آنچه را که در متن جامعه رخ می‌دهد برای مخاطب باورپذیر کند، که می‌توان گفت خلق و پرداخت شخصیت‌های متفاوت با ملیت‌ها، طبقات اجتماعی و فرهنگ‌های متفاوت در اپیزودهای مختلف سریال، گواه بر توفیق در این مهم بوده است. همچنین برای تولید چنین مجموعه‌ای چه در عرصه سینما و چه در عرصه تلویزیون لازم است عوامل تهیه و تولید خیلی خوب جامعه را بشناسند تا هنگامی که مخاطب کار را می‌بیند به نوعی با آنچه که در جامعه می‌بیند همذات‌پنداری کند. این امر هم در انتخاب لوکیشن‌ها، زوایای خوب دوربین و تصویر و نماهای فیلم بخوبی قابل رویت است و هم در طراحی صحنه و لباس که نشان از شناخت و تحقیق پیگیر این عوامل دارد.

فیلمنامه همه بچه‌های ما توسط کارگردان این سریال یعنی تاجبخش فنائیان نوشته شده است که اگرچه سابقه دیرینه‌ای در فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی ندارد، اما سال‌های درازی است که استاد و هیات علمی دانشکده هنرهای زیبا در رشته تئاتر است و از دور دستی بر‌آتش دارد. فنائیان قصه‌ این سریال را به صورت اپیزودیک روایت می‌کند و در هر قسمت سرگذشت یکی از این کودکان را سوژه داستان می‌کند اما بخوبی آگاه است که رشته اتصال این داستان‌ها و اپیزودها را نباید از دست بدهد و هربار به طریقی امیر یا فرزانه به این اشخاص برخورد می‌کنند و داستانشان به هم ربط پیدا می‌کند. شاید تنها ایرادی که به این فیلمنامه بی‌ادعا اما خوب وارد است، پایان داستان یکی و ورود به داستان کودک بعدی است که گاه با یک کات از آخرین پلان قصه اصلی وارد قصه بعدی می‌شود. اگر پایان هر قسمت پایان داستان شخصیت قبل و آغاز هر قسمت، شروع آشنایی با‌شخصیت بعدی بود، این ضعف به چشم نمی‌‌آمد و ملموس نبود.

فنائیان در کارگردانی این سریال، اصول و قوانین زیبایی‌شناسی کلاسیک را پیش می‌گیرد و بدون هرگونه ادعایی، آن را به صورت قابل قبول به سرانجام می‌رساند تا فرم و محتوا در خدمت هم باشند و پابه پای هم پیش بروند. بازی بازیگران در این سریال همه خوب و تاثیرگذار است و صمیمیت مطلوبی در بازی‌های آنها در مقابل هم دیده می‌شود. خصوصا بازیگران خردسال بسیار باورپذیر بازی می‌کنندکه این امر ناشی از انتخاب و هدایت درست بازیگران است. سازنده سریال همچنین از بازیگران جوان و تعدادی از دانشجوهایش که اغلب چهره‌های تئاتری هستند در کنار بازیگران مجرب سود برده است.

علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده این سریال، پیش از این سریال پیشواز و نامه‌های بالدار را در کارنامه دارد، همواره در فیلم‌های مستند و تله‌فیلم‌هایی برای کودکان و نوجوانان و ناهنجاری‌هایی که ممکن است به دلایل گوناگون به آن دچار شوند، پرداخته است و دانش و تحقیقات و تخصص او در این زمینه به کمک او و فیلم و عواملش آمده، تا سریالش را هرچه پربارتر و کامل‌تر بسازد.

طبیعتا همه ما در اطراف‌مان فرزندانی را که سر چهارراه‌ها یا هر جای دیگر بسختی مشغول کار هستند، می‌بینیم و می‌دانیم که چه مشکلاتی دارند؛ اما نشان دادن این شرایط نامطلوب در قاب تصویر نیاز به ذوق و خلاقیت و شناخت هنری دارد که سازندگان همه بچه‌های ما به‌طور نسبی در ارائه آن موفق بوده‌اند.

مریم رها