هر‌ قدی بلندشدنی نیست

روان‌شناسان چنین باوری را درست نمی‌دانند و معتقدند که چنین ارزشگذاری‌های ذهنی در عمل واقعیت ندارد و بلندی یا کوتاهی قد تاثیری در روند زندگی اجتماعی فرد نخواهد گذاشت.

با این حال بسیاری از جوان‌ها و حتی نوجوان‌ها در رویای رسیدن به بلند قدی به سر می‌برند و به گفته دکتر سید حسین صمدانی‌فر فوق‌تخصص غدد و متابولیسم حاضر هستند برای چند سانت افزایش قد، بهای سنگینی حتی به قیمت به خطر افتادن سلامتشان را بپردازند. منظور از این خطر، پذیرش عوارض احتمالی ناشی از مصرف نادرست و بی‌رویه هورمون رشد است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن اشاره به این‌که در سال‌های اخیر با پیشرفت‌هایی که در علم غدد درون‌ریز به دست آمده و با ساخته شدن هورمون رشد به روش نوترکیبی که باعث تولید انبوه این هورمون می‌شود، رویای قد بلند شدن برای برخی افراد به واقعیت نزدیک شده است، می‌گوید: استفاده از هورمون رشد، تحت نظر متخصصان غدد برای افرادی که قدشان کوتاه‌تر ازمیزانی است که بر اساس تخمین ژنتیکی باید باشد و صفحات استخوانی‌شان بسته نشده باشد و البته هیچ بیماری زمینه‌ای نیز نداشته باشند، موثر خواهد بود.

اما نکته قابل تامل اینجاست که در بسیاری موارد استفاده از هورمون رشد با هدف افزایش قد، به صورت بی‌رویه، نامناسب و بدون مشاوره صحیح از سوی متخصص غدد صورت می‌گیرد که عوارض غیر قابل جبران بسیاری را در پی خواهد داشت.

احتیاط، شرط تزریق هورمون رشد

درمان با هورمون رشد بسیار پرهزینه است. دارویی که به هورمون رشد معروف است باید طی یک پروسه چند ساله، هر شب یا یک شب در میان تزریق شود و به هیچ عنوان با مصرف کوتاه‌مدت این دارو نمی‌توان شاهد افزایش قد قابل توجهی بود. یعنی بررسی‌ها نشان داده است که اصلاح کوتاهی قد با استفاده طولانی‌مدت از هورمون رشد حاصل شده و با تزریق مداوم این هورمون در مدت یک‌سال به طور متوسط، فقط حدود یک سانتی‌متر قد بلندتر شده است. به این ترتیب برای چند سانتی‌متر افزایش قد باید سال‌ها تزریق دارویی پرعارضه را ادامه داد.

دکتر صمدانی‌فر با تاکید بر این‌که برای تاثیر هورمون رشد باید آن را در سنین پایین و قبل از بلوغ شروع کرد، می‌گوید: اگر کسی بعد از سن بلوغ که صفحات رشد استخوانی بسته شده‌اند، به فکر استفاده از هورمون بیفتد، تزریق آن دیگر موثر نخواهد بود. نکته مهم‌تر آن‌که اثر هورمون رشد در افراد کوتاه قدی که به اندازه تخمین ژنتیکی‌شان افزایش قد نداشته‌اند، قابل ملاحظه است و افرادی که قد مناسب دارند، در صورت تزریق هورمون رشد، تاثیر چندانی را نخواهند دید.

بلند قدی با هورمون رشد به شرط سلامت کامل

در بسیاری از موارد، والدین به پزشک اصرار می‌کنند که برای فرزندشان هورمون رشد تجویز کند تا بلند قدتر شود. در حالی که از عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت این هورمون بی‌‌اطلاع هستند.

به گفته دکتر صمدانی‌فر، متخصصان غدد با بررسی کامل و دقیق بر وضع رشد کودک بر اساس منحنی رشد و اطمینان از این‌که کودک یا نوجوان از کمبود هورمون رشد رنج می‌برد و مبتلا به سوء‌تغذیه و بیماری‌های زمینه‌ای چون بیماری‌های تیروئیدی و کلیوی نباشد، تنها تزریق هورمون رشد را مجاز می‌‌دانند. همچنین صفحات رشد استخوانی در نوجوانی که هورمون رشد دریافت می‌کند، نباید بسته شده باشد، چرا که اگر صفحات رشد استخوانی بسته شده باشد، دیگر افزایش قد و پاسخ به هورمون رشد قابل انتظار نخواهد بود.

این متخصص غدد اضافه می‌کند: اگر فردی کوتاهی قد زیادی نداشته و هورمون رشد مصرف کند یا به عنوان ورزشکار در ورزشگاه‌ها و بدون نظر متخصص، صرفا با هدف افزایش توده عضلانی از این هورمون استفاده کند، خود را در معرض دیابت، افزایش فشار خون، بدشکلی و به هم ریختگی شکل استخوان‌ها، اختلالات هورمونی، کاهش قوای جنسی و نیز بیماری‌های خطرناک خونی و حتی انواع سرطان قرار می‌دهد.

دلایل کوتاهی قد را بررسی کنید

بعضی‌ها به اشتباه بر این باورند که برای اصلاح کوتاه قدی خود در هر سنی که باشند باید هورمون رشد تزریق کنند، اما نکته مهم اینجاست که همیشه کوتاه قدی به دلیل کمبود هورمون رشد نیست. یعنی دلایل مختلفی برای کوتاهی قد وجود دارد که یکی از آنها کمبود هورمون رشد است. حتی ممکن است هورمون رشد در فردی به حد کفایت تراوش شود و غلظت آن در خون کافی باشد، ولی در سلول‌های هدف، مقاومت وجود داشته باشد. چنین افرادی مبتلا به بیماری «نشانگان لارون» هستند.

دکتر صمدانی‌فر می‌گوید: اختلالات رشد کودک حتی ممکن است بر اثر سوء‌تغذیه، استرس، شرایط روحی و خانوادگی ناامن، بیماری آسم و مصرف برخی داروها اتفاق بیفتد.

برخی نیز دچار بلوغ زودرس می‌شوند که با مشاهده نشانه‌های اولیه آن می‌توان تحت نظر متخصص غدد از این اتفاق جلوگیری به عمل آورد تا رشد کامل قدی قبل از بسته‌شدن صفحات استخوانی ناشی از بلوغ اتفاق بیفتد. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D و مقادیر قابل توجه پروتئین در سنین رشد کودک، داشتن خواب کافی و آرامش روحی می‌تواند به افزایش رشد قدی کودکان کمک کند.

پونه شیرازی - گروه سلامت