مناقشه مالی به مرزهای نیجر کشیده شد

احتمالا پس از عقب‌نشینی برنامه‌ریزی شده نیروهای فرانسه از مالی در ماه مارس، این کشور تحت قیمومیت جامعه کشورهای غرب آفریقا در خواهد آمد؛ اما محتمل‌ترین دستاورد نه پایان مطلوب این جنگ، بلکه انتقال آن به سمت کشور همسایه نیجر است.

تعدادی از رهبران طوارق که در مارس 2012 توافق‌نامه‌ای را برای تقسیم قدرت با سه گروه القاعده مغرب عربی، گروه انصار الدین و جنبش توحید و جهاد به امضا رسانده‌اند، اکنون در حال فرار به طرف مرزهای بدون محافظ نیجر و تلاش در جهت سازماندهی مجدد هستند.

با توجه به ساختار ناتوان و ضعیف دولت نیجر، گروه‌های تندرو و طوارق تهدید امنیتی مهمی برای این کشور محسوب می‌شوند و این کشور هدفی بسیار دلخواه و ساده برای آنهاست.

با وجود تلاش‌های متعدد ماهامادو ایسوفو، رئیس‌جمهور نیجر در انجام اصلاحات، نخبگان سیاسی سکولار نیجر در چشم اکثریت مردم بی‌سواد، روستایی و بشدت مذهبی کشور نامشروع هستند.

اقدامات ناموفق برای ایجاد مردمسالاری و فساد گسترده دولت‌های قبلی، آسیب فراوانی به نیجر وارد کرده و این امر در میان مردم یک احساس عمومی بیگانگی از پایتخت را پرورانده است.

در این میان بخش‌هایی از بدنه ارتش نیز مخالف حاکمیت غیرنظامیان است و حتی با وجود کناره‌گیری فرماندهان نظامی از قدرت سال 1991 همچنان یک حس بی‌اعتمادی عمیق نسبت به نخبگان سیاسی در تمام سطوح ارتش وجود‌دارد.

با وجود توافق‌نامه صلح دولت با قبایل طوارق نیجر سال 2009 این قبایل همچنان به حاشیه رانده شده و از نظر اقتصادی وسیاسی از امتیازات اجتماعی محروم بوده‌اند.

سال 2009 دولت مرکزی موافقت کرد تا امکانات بیشتری را در اختیار طوارق قرار دهد که با عملی نشدن این وعده‌ها طوارق همچنان فقیرتر از بقیه جامعه باقی بماند.

با در نظر گرفتن این نکته که طوارق جمعیتی بادیه‌نشین است، هیچ کس از تعداد دقیق آنها اطلاعی ندارد، اما تخمین زده می‌شود که جمعیتی حدود 1.2 میلیون را شامل شوند و اغلب آنها نیز در نیجر و مالی زندگی می‌کنند.

ایسوفو، رئیس‌جمهور نیجر بصراحت نسبت به خطر شورش جدید طوارق در شمال کشور هشدار داده است.

اعلام دولت در کمک 2.5 میلیارد دلاری به مناطق طوارق که در بحبوحه مداخله نظامی فرانسه صورت گرفت تلاشی در جهت جلوگیری از شورش بود.

در این میان نبود پاسگاه‌های مرزی در جنوب نیجر ودر طول مرز با نیجریه امکان ورود بسیاری از رهبران گروه‌های افراط‌گرا به این مناطق را فراهم کرده است.

بوکو حرام، سازمان شبه نظامی ـ جهادی که مقر آن در نیجریه است و فرقه‌های افراط‌گرای محلی نظیر جنبش ایزولا بوضوح در شهرهای جنوبی نیجر دست به عملیات می‌زنند و با نیروهای امنیتی نیجر درگیر می‌شوند. خلاصه آن که صحنه سیاسی در نیجر بسیار بی‌ثبات است و هجوم شورشیان مالی می‌تواند منجر به شروع شورش در نیجر شود. شورشیان مالی می‌توانند باعث تحریک اسلامگرا‌ها یا طوارق یا هردوی آنها شوند.

وضع ناگوار اقتصادی ـ اجتماعی طوارق در شمال نیجر و رشد نفوذ گروه‌های تندرو در جنوب این کشور بستری مناسب برای آن محسوب می شود.

شروع ناآرامی گسترده در نیجر می‌تواند غرب را به یک درگیری نظامی طولانی‌مدت در منطقه ساحل بکشاند.

فرانسه تقریبا سه چهارم از انرژی‌اش را از معادن اورانیوم در شمال نیجر نزدیک شهر آزلیت به دست می‌آورد؛ بنابراین تعجبی ندارد که فرانسه سربازانش را برای حفظ این منابع وارد میدان نبرد کرده است و آن‌طور که گفته شده چین نیز دست به اقدام مشابه در معادن اورانیوم نزدیک شهر آزالیک زده است.

نیجر همچنین صادرکننده نفت است و پیش‌بینی می‌شود تولید نفت این کشور در ماه‌های آینده به‌طور فزآینده‌ای رشد داشته باشد. معادن و حوزه‌های نفتی نیجر در دسترس شورشیان است و آنها می‌توانند از این منابع برای تامین هزینه اقدامات خود استفاده کنند.

رده‌های بالای ارتش نیجر تنها به دلیل وفاداری سیاسی و نه شایستگی از سوی دولت‌های غیرنظامی به این سمت‌ها منصوب شده‌اند و در نتیجه ارتش فاقد تخصص و آموزش مناسب است.

توان سازمان اکوواس نیز برای کنترل منطقه زیر سوال است. اول آن که ماموریت‌های قبلی این سازمان در سیرالئون و لیبریا ناتوانایی آن را اثبات نموده و علاوه بر آن کشورهای آفریقایی که در جنگ مالی قول حمایت داده‌اند فاقد توان مالی لازم حتی در همین مناقشه‌اند.

این کشورها تاکنون تقاضای یک میلیارد دلار کمک از غرب نموده‌اند که فقط نصف این مبلغ تامین گردیده است و این وظیفه ساده برای آنها نخواهد بود تا جبهه دیگری را بگشایند.

از سوی دیگر یک‌سوم سربازان آفریقایی درگیر عملیات مالی از چاد هستند که عضو جامعه اقتصادی غرب آفریقا نیست. متاسفانه به‌نظر می‌رسد که کمک خارجی نیز راه‌حل مناسبی برای این مناقشه نباشد. انگلستان و آلمان منطقه ساحل را برای امنیت انرژی اروپا چندان مهم نمی‌دانند.

آلمان‌ها فقط سه هواپیما برای عملیات مالی کنار‌گذاشته‌اند و بریتانیا نیز تنها 240 سرباز و آن هم نه برای جنگ به منطقه اعزام کرده است.

در این میان اوباما رئیس‌جمهور آمریکا نیز فاقد استراتژی همه‌جانبه برای آفریقاست چه برسد به طرحی برای منطقه ساحل و سیاست هواپیماهای بدون سرنشین نیز که تاکتیک مورد علاقه دولت اوباماست چیزی بیشتر از یک شرایط کوتاه‌مدت نخواهد بود.

اگر غرب درصدد جلوگیری از افتادن منطقه ساحل به‌دست طوارق و شبه نظامیان باشد باید تعهد نظامی و مالی طولانی‌تری را مد نظر قرار دهد.

منبع: فارین افرز
مترجم: ‌ایرج جودت