بازاری که هر روز بزرگ‌تر می‌شود

کشورهای توسعه‌یافته با فراهم آوردن زیرساخت‌های مورد نیاز، تصویب قوانین مناسب و اتخاذ سیاست‌ های نظارتی سختگیرانه، توانسته‌اند بخش قابل‌توجهی از مراودات تجاری خرد را به سمت اینترنت سوق دهند.

مبادلات تجاری آنلاین، مزایای زیادی دارد که حداقل آن کاهش هزینه‌های بازاریابی و واسطه‌گری است که امکان عرضه کالاها را به قیمتی کمتر از آنچه در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود، فراهم می‌آورد.

تحقق تجارت الکترونیک نیازمند ایجاد امکاناتی چون پرداخت الکترونیک از طریق اینترنت یا خطوط تلفن همراه، مدیریت شبکه پرداخت الکترونیک، بازاریابی اینترنتی و نظام‌های تامین امنیت مبادلات مالی آنلاین است.

کشورهای توسعه‌یافته با تامین امنیت مبادلات اینترنتی از طریق تصویب پروتکل‌ها، نظارت مداوم و برخورد قاطع با متخلفان توانسته‌اند به تجارت الکترونیک رونق ببخشند.

تجارت الکترونیک طی سال‌های اخیر شکوفا شده تا آنجا که به یکی از پایه‌های تجارت خرد در کشورهای توسعه‌یافته تبدیل شده است.

با وجود گسترش خرید و فروش‌ اینترنتی در کشورهای توسعه‌یافته، فقدان قوانین مالیاتی مناسب برای اخذ مالیات از تجارت‌الکترونیک موجب شده برخی سیاستمداران مخالف پروپاقرص آن باشند.

رسیدن حجم فروش‌های خرد کالا و خدمات به مرز 343 میلیارد دلار در آمریکا طی سال گذشته زنگ خطر را در این کشور به صدا درآورد.

درست است که خریداران به یمن حراج‌های اینترنتی، نیازهای خود را با قیمت‌هایی مناسب تامین می‌کنند، اما مشکل اینجاست که در این روند، دولت‌ بخشی از منابع مالی مالیاتی را که برای ارائه خدمات رفاهی به جامعه ضروری است، از دست می‌دهد.

حجم مبادلات آنلاین طی سال 2012 برای اولین بار از مرز یک‌هزار میلیارددلار گذشت که دلیل اصلی آن رشد در آمریکای‌شمالی و شرق‌دور بود.

این آمارها که توسط Emarketer، از موسسات تحقیقاتی فعال در زمینه تجارت‌الکترونیک و با همکاری سازمان‌ملل اعلام شده، نشان می‌دهد با آن که آمریکای شمالی پرچمدار تجارت‌آنلاین است، اما نرخ رشد این مبادلات در شرق‌دور به مراتب بالاتر از هرجای دیگر در دنیاست.

حجم مبادلات تجاری الکترونیک آمریکای‌شمالی (کانادا،‌ مکزیک و ایالات‌متحده) سال گذشته حدود 14درصد افزایش پیدا کرد و به 365 میلیارد دلار رسید؛ در حالی که در شرق دور 33درصد رشد را تجربه کرد تا به رقم 332 میلیارد دلار برسد.

به اعتقاد کارشناسان، دلیل اصلی رشد جهش‌وار تجارت‌آنلاین پیوستن شهروندان کشورهای هند، چین و اندونزی به عنوان سه کشور پرجمعیت دنیا به جمع علاقه‌مندان خریدهای آنلاین است.

گزارش Emarketer تاکید دارد: نرخ رشد در این سه کشور از هر جای دیگری بالاتر است و وضع طی چند سال آتی هم به همین منوال خواهد بود. با ادامه این روند، حجم مبادلات آنلاین تا سال 2016 به 1300 میلیارد دلار می‌رسد و آمریکا حداکثر تا سال 2016 حائز بالاترین حجم این مبادلات خواهد بود.

بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی دنیا

طبق تحقیقی که مرکز پژوهش‌های فناوری و بازار فارستر انجام ‌داده، با ادامه روند جاری حجم فروش‌های اینترنتی ایالات‌متحده طی تنها سه سال از 343 میلیارددلار در سال گذشته به 385 میلیارد دلار رسیده و از هفت درصد سهم خرده فروشی در سال گذشته به 9درصد خواهد رسید.

تنها در سال گذشته 167 میلیون آمریکایی معادل 53درصد جمعیت این کشور خرید اینترنتی داشته‌اند. گمان می‌رود این عدد تا سال 2016 به 192 میلیون یا 56 درصد جمعیت ایالات‌متحده برسد.

بر این اساس میانگین خرید آنلاین از حدود 2000دلار برای هر نفر به حدود 2738 خواهد رسید.

همگام با افزایش خریدهای اینترنتی تعداد رو به رشدی از شرکت‌های تولیدی و خدماتی به عرضه کالا و خدمات خود از طریق اینترنت روی آورده و تعداد اقلام عرضه شده در اینترنت افزایش خواهد یافت.

دلیل اصلی تبدیل شدن آمریکا به بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی دنیا ضریب نفوذ بالای اینترنت در این کشور، تقویت زیرساخت‌های مبادلات مالی الکترونیک و نظارت دقیق بر فعالیت‌های تجاری اینترنتی و البته گرایش شرکت‌های تولیدی و تجاری به عرضه کالاهایشان از طریق اینترنت است.

قوانین آمریکا تقلب در فروش کالا، عرضه کالای معیوب و مغایر با آنچه در اینترنت تبلیغ می‌شود یا اجتناب از تحویل کالا در موعد مقرر را مشمول مجازات‌هایی سنگین کرده که هر بزهکاری را از ورود به این عرصه منصرف می‌کند. با وجود این باز هم کلاهبرداری در این بخش کاملا از میان نرفته و موارد شکایت به طور دائم در حال افزایش است.

پیشینه تجارت الکترونیک

خرید و فروش اینترنتی از سال 1991 و با آماده‌سازی و تصویب پروتکل‌های مرتبط امکان‌پذیر شد. تا پیش از آن، تجارت‌الکترونیک مفهومی جز مبادلات مالی ‌ـ ‌بانکی از طریق اینترنت نداشت و صرفا بانک‌ها و منابع مالی از پروتکل‌های انتقال داده (EDI) استفاده می‌کردند و برخی شرکت‌ها در وب‌سایت‌های خود، محصولاتشان را تبلیغ می‌کردند.

با این حال و به‌رغم آن که محصولات تبلیغاتی در اینترنت به‌وفور یافت می‌شد، نبود امکان پرداخت الکترونیک آنلاین موجب شده بود خریدها همچنان از طریق فروشگاه‌ها انجام شود.

هرچند در سال 1991 خرید اینترنتی به لحاظ فنی امکان‌پذیر شده بود، اما سه سال طول کشید تا با بررسی نقاط قوت و ضعف ساختارهای موجود، ضرورت تامین امنیت فضای تجاری در اینترنت شناسایی شده و در دستور کار قرار گرفت.

سال 1994 نقطه عطف تجارت الکترونیک بود. بسیاری از غول‌های تجارت‌الکترونیک مثل آمازون در همین سال پا به عرصه حیات گذاشتند و کسب و کار خود در فضای مجازی را شروع کردند.

بعد از آن هم چهار سال طول کشید تا پروتکل‌های امنیتی مثل HTTP و DSL برای مبادلات مالی امن فراهم آید. تجارت الکترونیک در سال 2000 میلادی نقطه عطف دوم خود را پشت سر گذاشت و با وضع قوانین مربوط به کلاهبرداری اینترنتی دگردیسی دوباره این حوزه آغاز شد.

با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند تجارت الکترونیک هنوز در دوره آغازین خود است و تا بلوغ این حوزه، راه درازی باقی است.

رضا سادات - جام‌جم