هشدار درباره خالی شدن روستاها

طبق آخرین سرشماری آبان سال 90، جمعیت روستایی به 29 درصد کاهش یافته است که به گفته عادل آذر، رئیس مرکز آمار ایران که با خبرگزاری فارس گفت و گو کرده است، کاهش جمعیت روستایی در کشور به این معناست که روستاییان طی ده سال گذشته به شهر‌ها مهاجرت کرده‌اند یا تعدادی روستا به شهر تبدیل شده‌ است.

یکی از استان‌هایی که در بخش مهاجرت از روستا به شهر وضع چندان مناسبی ندارد، استان کرمان است.

کشاورزی و کار در معادن دو منبع مهم درآمدزایی ساکنان شمال استان کرمان است که گفته می‌شود بیشترین آمار مهاجرت روستاییان نیز مربوط به همین بخش استان است.

به گفته کارشناسان، کشاورزی در این منطقه به دلیل خشکسالی پیاپی 15 سال اخیر تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش درآمد روستاییان را در پی داشته است و کار در معادن نیز در سال‌های اخیر به دلیل واگذاری معادن به بخش خصوصی و تعدیل نیرو از سوی این بخش و همچنین واردات زغال سنگ با کسادی و کاهش زیادی روبه‌رو بوده است. از سوی دیگر بیشتر طرح‌های اشتغالزایی در منطقه مانند کارخانه‌های کک‌سازی و زغال‌شویی زرند وابسته به زغال سنگ است که به دلیل تعطیلی برخی از معادن و کاهش تولید آن،‌ این طرح‌ها عملا کارایی لازم را در جهت اشتغالزایی روستاییان از دست داده‌اند. بی‌رونقی کار در این دو بخش، بیکاری روز افزون روستاییان و مهاجرت آنها به حاشیه شهرهای استان و حتی استان‌های همجوار بویژه یزد را در پی داشته است، به طوری که اجرای طرح هادی نیز نتوانسته جلوی این مهاجرت را بگیرد.

رشد صددرصدی حاشیه‌نشینی در کلانشهر کرمان ـ که همچنان ادامه دارد ـ گواهی بر این ادعاست. طبق آماری که از سوی شهرداری کرمان در گفت‌وگو با مهر اعلام شده، این کلانشهر در سال 81، 15 هزار حاشیه‌نشین داشته که این آمار در سال 87 به صد هزار نفر رسیده است و هم‌اکنون جمعیت این افراد افزایش یافته و این روند رشد همچنان ادامه دارد.

نماینده زرند و امیریه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم عامل اصلی افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها را خشکسالی و کمبود آب عنوان می‌کند و می‌گوید: اکنون آب شرب و مصرفی حدود 2500 روستای استان کرمان از طریق آبرسانی با تانکر تامین می‌شود که این راهکاری موقت برای نگه داشتن روستاییان در روستاهاست، اما مگر تا چه زمانی می‌شود به این رویه ادامه داد و روستاییان باقیمانده را در روستاها نگه داشت؟

حسین امیری با اشاره به برخی روستاهای خالی از سکنه شهرستان زرند یادآور می‌شود: اکنون روستای ده علیرضا، مجموعه روستاهای کهنوج، هنگر و زنگوئیه در منطقه سرکوه، روستای بهارستان در دهستان جرجافگ و روستاهای روشنویه و کهنوج خالی از سکنه شده و روستای نیاوند نیز که پیش از این 40 خانوار داشت، اکنون فقط پنج یا شش ساکن پیرمرد و پیرزن دارد.

وی با بیان این که این آمار فقط مربوط به شهرستان زرند است و بی‌شک سایر شهرستان‌های استان نیز با چنین مشکلی مواجه‌اند، خاطرنشان می‌کند: بهترین راه رفع این بحران از یک سو ترویج آبیاری مکانیزه به جای آبیاری سنتی و از سوی دیگر انتقال حوضه به حوضه آب به استان است که برای حل این مشکل به دولت و مسئولان استانی پیشنهاد کرده‌ایم و درصدد اجرایی کردن آن هستیم. امیری درباره انتقال حوضه به حوضه آب می‌گوید: اکنون پروژه انتقال آب از خلیج فارس مصوب شده و این پروژه توسط بخش خصوصی از سمت بندرعباس در حال اجرایی شدن است که براساس این طرح آب استان‌های هرمزگان و کرمان تامین شود، تاکید می‌کند: اما به سرانجام رسیدن این پروژه به حمایت دولت و تخصیص اعتبارات و تسهیلات بستگی دارد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان کرمان نیز با بیان این که از مجموع 5915 روستا در استان کرمان، 2652 روستا دارای شبکه تامین آب آشامیدنی سالم است، می‌گوید: 3263 روستا نیز فاقد آب آشامیدنی سالم است که تعداد زیادی از این روستاها کم‌جمعیت یا خالی از سکنه است. علی رشیدی علت خالی از سکنه بودن برخی روستاها را عواملی مانند خشکسالی و نبود امکانات عنوان می‌کند.

در همین حال معاون عمران روستایی مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مجری طرح هادی در روستاهای استان کرمان عقیده‌ای دیگری دارد.

علی محمدیان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: اجرای موفقیت‌آمیز طرح هادی در روستاهای استان نه‌تنها مانع مهاجرت روستاییان به شهرها شده، بلکه به مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها منجر شده است.

وی به گزارش ارسالی مسئولان 23 شهرستان استان استناد می‌کند که خبر از بازگشت روستاییان به شهرها داده‌اند و درباره تعداد روستاهای خالی از سکنه استان، از ارائه هر گونه آمار و ارقام خودداری و تاکید می‌کند که از سال 75 تاکنون هیچ گونه آمارگیری صورت نگرفته است. ضمن این که توضیح بیشتر در این باره را منوط به اجازه حراست بنیاد مسکن اعلام می‌کند که پیگیری ما برای برقراری تماس با حراست این سازمان نیز نتیجه‌ای در برنداشت.

دو سال پیش رئیس بنیاد مسکن کرمان نیز با ارائه آماری از افزایش روستاهای خالی از سکنه این استان خبر داد.

محمدرضا حجتی در سال 89 و در گفت‌وگو با مهر با بیان این که طبق آمار بنیاد مسکن کرمان از تعداد 14 هزار و 321 آبادی و روستای استان، 8300 روستا خالی از سکنه است، خشکسالی و عوامل جوی را دلیل این اتفاق دانست.

فرماندار شهرستان کوهبنان نیز از اجرای طرح هادی و طرح‌های توسعه کشاورزی در روستاهای این شهرستان و تاثیر مثبت آن بر روند کاهش مهاجرت روستاییان سخن می‌گوید. منصور متقی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: اکنون طرح هادی در هفت روستای کوهبنان در حال اجراست و در حال پیگیری اجرای طرح در سایر روستاها نیز هستیم.

فرماندار کوهبنان در حالی که تاکید می‌کند هیچ روستای خالی از سکنه‌ای در این شهرستان وجود ندارد، ولی به این نکته نیز اشاره دارد که بسیاری از روستاهایی که پیش از این 20 یا 30 خانوار داشته‌اند، اکنون یک یا دو خانوار دارند.

به گفته متقی، روستاییان مهاجرت کرده اکنون ساکن شهرها هستند، اما روزها برای انجام کار دامداری و کشاورزی خود به روستاها برمی‌گردند، به همین دلیل نمی‌توان این روستاها را خالی از سکنه عنوان کرد.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران