نبض عناب بیرجند در دست دلالان

عناب از گذشته‌های دور به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی خراسان جنوبی در روستاهای این استان کشت می‌شده و اکنون خراسان جنوبی با داران بودن 98 درصد سطح زیر کشت عناب، به عنوان نخستین تولیدکننده این محصول در کشور و جهان مطرح است.

اما این محصول در توسعه اقتصادی این استان نقش چندانی ندارد. بهره‌وری ناکافی از امکانات موجود و پایین بودن اطلاعات بهره‌برداران از چگونگی کاهش ضایعات عناب، درآمد ناشی از آن را در سطح پایینی قرار داده است در حالی که بهبود شرایط تولید آن می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد و درآمد روستاییان خراسان جنوبی ایفا کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان این‌که محصول عناب زمینه اشتغال 9000 خانوار را در استان فراهم می‌کند، به مهر می‌گوید: عناب تولیدی خراسان تقریبا به تمام استان‌های کشور صادر می‌شود.

غلامرضا هادربادی با اشاره به برداشت 3000 تن عناب از باغات این استان در سال جاری می‌افزاید: سطح زیر‌کشت عناب در این استان 1350 هکتار و ارزش میزان تولید پیش‌بینی شده، 150 میلیارد ریال است. به گفته وی، برداشت عناب از اوایل مرداد ماه به صورت مصرف تازه‌خوری از مناطق گرمسیری آغاز شده و تا اواسط شهریور ادامه می‌یابد.

چون خریداران عمده عناب معدودند، در خرید محصول نوعی انحصار به وجود آمده و در حقیقت واسطه‌های بازار بیشترین سود را از این معامله می‌برند و به همین دلیل است که قیمت خرید عناب در شهرستان‌های مختلف چندان ثابت نیست. یک کشاورز عنابکار بیرجندی با اشاره به این‌که تولید عناب برای او و خانواده‌اش ارزش اقتصادی را به دنبال ندارد، می‌گوید: عمده سود این محصول به جیب دلالان و فروشنگان اصلی می‌رسد.

خسروی با بیان این‌که فضای مناسب برای خشک کردن عناب نداریم، می‌افزاید: ضایعات محصول عناب زیاد است، به‌همین دلیل از مسئولان تقاضا داریم درخصوص روش‌های صحیح کاشت، داشت و برداشت، دوره‌های آموزشی را برای کشاورزان برگزار کنند.

وی با اشاره به این‌که جوانان روستایی و تحصیلکرده به فعالیت در تولید عناب تمایلی ندارند، اظهار می‌کند: دلالان و عاملان خرید از ضعف بنیه مالی کشاورزان سوء استفاده کرده و این محصول را با قیمت‌های بسیار پایین از کشاورزان خریداری می‌کنند.

یکی دیگر از کشاورزان عنابکار خراسان جنوبی نیز تاکید می‌کند: وجود دلالان مهم‌ترین مشکلی است که کشاورزان دارند و چاره‌ای نیز جز فروش محصول به این افراد نداریم، زیرا در واقع خلأ درخصوص فروش محصول وجود دارد و این خلأ نیز تنها با وجود دلالان برطرف می‌شود.

کمبود فضای مناسب برای نگهداری و انبار کردن عناب خشک شده، کاهش کیفیت محصول به دلیل روش‌های نامناسب برداشت، بالا بودن میزان ضایعات، پراکندگی و کوچک بودن باغات عناب، محدود بودن بازار و مصرف سنتی، ضعف حضور تعاونی‌ها در فرآیند تولید تا مصرف عناب همه از مشکلاتی است که عنابکاران خراسان جنوبی و چرخه اقتصادی محصول عناب در استان با آن مواجه است.

از سوی دیگر تولید سالانه بیش از 3000 تن عناب با همین شرایط فعلی نیز می‌تواند نقطه آغازی باشد برای استفاده از سود سرشار عناب که محصول انحصاری خراسان جنوبی است، اما در این میان فقدان صنایع بسته‌‌بندی مناسب و توجه نکردن به سرمایه‌گذاری در صنعت بسته‌‌بندی و فرآوری این محصول در خراسان جنوبی به چشم می‌خورد.

در همین حال مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان جنوبی از تولید آب مقطر (عرق) عناب به روش صنعتی در استان خراسان جنوبی برای نخستین بار در کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: در چارچوب طرح کمک به نوسازی و تجدید ساختار صنایع سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، آب مقطر گیاهی معمولی و تغلیظ شده از میوه عناب برای نخستین بار در کشور به روش صنعتی در استان خراسان جنوبی تولید شده است.

به گفته عباس جرجانی، تولید این محصول با توجه به خواص دارویی عناب نه تنها نقش بسزایی در سلامت افراد جامعه دارد، بلکه به دلیل بالا بردن ارزش افزوده میوه درخت عناب، می‌تواند در اقتصاد کشاورزان منطقه و کشور تاثیر مثبتی داشته باشد.

کاظم محمدپور، رئیس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز از آغاز طرح تدوین پروتکل تکثیر عناب از طریق کشت بافت در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: اکنون تکثیر عناب از طریق پاجوش انجام می‌‌شود که به دلیل گران بودن، هزینه بالایی به کشاورزان تحمیل می‌‌کند.

استاندار خراسان جنوبی نیز از تهیه و تدوین طرح جامع زرشک و عناب در این استان طی سال جاری خبر داده و گفته است: تهیه این طرح نقشه راهی برای بهره‌برداری از مراحل مختلف تولید شامل کاشت، داشت، برداشت، بازاریابی، صادرات، توسعه و اشتغالزایی خواهد بود که برای تهیه این طرح باید از تمام توان استان استفاده شود.

قهرمان رشید بر توسعه فرهنگ تازه‌خوری عناب در استان نیز تاکید کرده و می‌افزاید: در این خصوص باید بسته‌بندی‌های بازارپسند و مقرون به صرفه برای صادرات این محصول برنامه‌ریزی شود. به گفته وی، برای محقق شدن توسعه اقتصادی پایدار از محصولات استراتژیک استان علاوه بر استفاده از علم، تخصص و پژ‍وهش باید از توان و تجربیات تولیدکنندگان نیز استفاده شود.