آیین‌های رمضانی در سمنان

آیین حنابندان، خانه‌تکانی منزل و مراسم چاووشی یا شب‌خوانی برخی از این آداب و رسوم است که همزمان با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان در سمنان به اجرا درمی‌آید.

مردم این استان از دیرباز تاکنون یک یا چند روز مانده به رمضان، به پیشواز این ماه رفته و گرفتن روزه را آغاز و علاوه بر آن مساجد را نیز غبارروبی و نظافت می‌کنند. در برخی شهرها و روستاهای استان سمنان زنان به مناسبت فرا رسیدن این ماه به سر، دست و پاهای خود حنا می‌بندند و این آیین همراه با ذکر صلوات و نیایش صورت می‌گیرد.

در شهر مجن، شست‌وشوی وسایل خانه و مالیدن دوغاب گل قرمز به نمای دیوارهای کاهگلی در استقبال از رمضان صورت می‌گیرد و در دیگر نقاط تهیه آرد برنج وگندم برای پخت حلوا مورد توجه زنان کدبانو و خانه‌دار است.

همچنین در شب‌های ماه رمضان و به هنگام سحر، فردی خوش‌صدا روی پشت‌بام خانه خود یا مسجد دعا و مناجات می‌خواند. گاهی نیزاین افراد در حین گذر از کوچه‌های هر محله با خواندن ادعیه سحرگاهی اهالی را بیدار می‌کردند که به این کار در اصطلاح محلی، «شب‌خوانی» (شوخوانی) گفته می‌شود.

امروزه صدای دعا و مناجات از بلندگوی مساجد نقاط شهری و روستایی به گوش می‌رسد. ولی روش‌هایی مثل کوبیدن روی ظروف مس و طبل، بیدار کردن اهالی یک کوچه، یا محله توسط فردی از همسایگان و زدن زنگ خانه یا کوبیدن دیوار خانه‌های قرار گرفته در مجاورت یکدیگر نیز مرسوم است.

در برخی روستاهای استان سمنان نیز مردم برای بیدار کردن همشهریان خود اقدام به خواندن مراسم شب‌خوانی می‌کنند.

اهالی روستای عشقوان در منطقه خوارتوران بیارجمند شاهرود به مراسم شب‌خوانی چووشی (چاوشی) می‌گویند. آنها با پنهان شدن ستاره َپل از خوردن سحری دست می‌کشند.

به طور کلی حضور افراد در نمازهای جماعت یومیه در ماه مبارک رمضان بیشتر مورد توجه است. مردان و زنان پس از خواندن نماز جماعت ظهر و عصر به تلاوت قرآن می‌پردازند. قرائت یک جزء از کلام‌الله مجید در هر روز از ایام این ماه مورد توجه اهالی منطقه است. در برخی نقاط پس از ختم کامل قرآن، هر کس به فراخور وسع مالی خود مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب به جلسه آورده و به نیت برکت بین حاضران پخش می‌کند. در این میان فردی که براساس نوبت سوره قل هوالله را قرائت کند، پس از ماه رمضان دیگر افراد جلسه را برای خوردن آش یا شیرینی به منزل خود دعوت می‌کند.

سمنانی‌ها برای افطار اقلامی چون شیر برنج، فرنی، شله زرد، حسّو (در شهر شاهرود)، لرزان (شاهرود، دامغان)، آروشه و حلوای آروشه (سمنان و توابع) استفاده می‌کنند؛ در شهرستان دامغان پخت کشمش پلو برای اولین شب ازماه مبارک رمضان مرسوم است.

در باور اهالی حضرت علی(ع) برای افطار نان جو و خرما میل کرده، بر این اساس برخی نیز روزه خود را با نان و خرما افطار می‌کنند. پخت انواع نان بخصوص نان‌های روغنی در طول ماه رمضان مرسوم است.

اهالی استان سمنان در شب‌های قدر پس از صرف افطار در مسجد محل خود حضور یافته و با خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت به شب زنده داری مبادرت می‌ورزند.

در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می‌دمند تا به عنوان تبرک آن را با خود به خانه ببرند.

در روستای جزن دامغان نیز در این شب‌ها دستجات زنجیرزن از مساجد و حسینیه‌های محل به راه افتاده و با گذر از معابر و کوچه‌ها به زنجیر زنی و عزاداری می‌پردازند. بنا بر باوری کهن اهالی نقاط مختلف استان کار کردن در روز 21 ماه رمضان را حرام دانسته و در مجالس عزاداری حضور پیدا می‌کنند.

در روستای کوه زر با فرار رسیدن 21 رمضان برخی اهالی به نیت اموات خود نان فتیر پخته و بین سایرین تقسیم می‌کنند.

اهالی نقاط کویری استان سمنان در روز شهادت حضرت علی(ع) از انجام فعالیت‌های روزمره خودداری کرده و مرسوم است که دامداران شیر دام‌های خود را در این روز به فقرا و نیازمندان داده یا برای تهیه افطار و پذیرایی از نمازگزاران به مساجد محل می‌دهند.

در باور برخی اهالی، نزول قرآن در این شب بوده و بر این اساس برخی تا پاسی از شب به احیاء و شب زنده داری در مساجد می‌پردازند. زنان سمنانی، گرمساری و دامغانی در این روز برای شادی ناشی از کشته شدن قاتل ملعون امام علی(ع) به دست و پای خود حنا می‌بندند.

برخی زنان نیز در این روز گوش دختران خود را سوراخ کرده و برای آنها گوشواره می‌خرند.

در شهرهای شاهرود، گرمسار و روستای جزن برخی زنان در بین نماز ظهر و عصر با اندکی پارچه، نخ و سوزن کیسه‌ای کوچک دوخته و سکه‌ای را به نیت تبرک درون آن می‌نهند. شاهرودی‌ها آن را «کیسه مراد» نامیده و به جهت بر آورده شدن حاجت آن را تا سال دیگر نزد خود نگه می‌دارند. (مهر)