خداحافظی با پدیده ناشر - مولف‌‌

در این نامه که به پیوست آن شرح تفصیلی موضوع به امضای تعدادی از ناشران رسیده، آمده است «متاسفانه بدون هیچ دلیل موجهی هرکس به بهانه چاپ چند برگ در قالب شعر، داستان و... خود را فعال حوزه نشر می‌داند و می‌تواند به عنوان ناشر- مولف اثر خود را به چاپ برساند.

در ادامه این نامه آمده است: «اگر نشر حوزه تخصصی است و ما ناشران کاری جز این حرفه نداریم، چرا باید افرادی که از این صنعت بی‌اطلاع هستند وارد این حوزه شوند.»

در پایان این نامه هم به بهمن دری، معاون امورفرهنگی وزارت ارشاد پیشنهاد شده است تا ساز و کاری فراهم و تمهیداتی اندیشیده شود که از ادامه این روند جلوگیری به عمل آید.

آن‌طور که روابط عمومی معاونت امور فرهنگی اعلام کرده، بهمن دری هم این پیشنهاد را مثبت ارزیابی کرده‌است و با تاکید براین که از لحاظ قانونی مسوولیت انتشار کتاب با ناشر است و هرگونه پیگیری حقوقی متوجه صاحب پروانه نشر است به اداره کتاب معاونت متبوعش ابلاغ کرده از صدور هرگونه مجوز نشر برای ناشر- مولف به جز مواردی که حائز شرایط است، خودداری شود.

در این میان اما نظرات موافق و مخالف فراوانی وجود دارد، چرا که کم نیستند مولفان و نویسندگانی که یا به دلیل از میان برداشتن واسطه‌ها یا به خاطر تمایلات شخصی کتاب خود را منتشر می‌کنند و خودناشری نه تنها در ایران که در همه جای دنیا مرسوم است.

محسن پرویز، نویسنده و معاون پیشین امور فرهنگی وزارت ارشاد، لغو پدیده ناشر ـ مولف را فراقانونی می‌داند و یادآوری می‌کند که به لحاظ قانونی منع انتشار کتاب توسط هرکسی با رعایت ضوابط نشر وجود ندارد.

او البته بلافاصله می‌گوید: از نظر کارشناسی این که آیا ناشر ـ مولف پدیده خوبی است یا خیر، من با آنچه دوستان اتحادیه ناشران نوشته‌اند موافقم و حرف اصلی‌شان را درست ارزیابی می‌کنم و این پدیده واقعا به نشر ما لطمه می‌زند.

پرویز البته معتقد است اگر دولت می‌خواهد در حوزه نشر فراقانونی عمل کند باید همه جوانب را نگاه کند و به عنوان مثال در مقابل ناشری که از مولف پول می‌گیرد و با سرمایه نویسنده کتاب را چاپ می‌کند و سپس به جای پخش همه کتاب را بار نویسنده می‌کند هم موضع بگیرد.

او هشدار می‌دهد اگر فقط پدیده ناشر ـ مولف لغو شود و دیگر تخلفات برخی ناشران که در عمل کار دلالی انجام می‌دهند، نادیده گرفته شود آن هنگام خطری که به وجود می‌آید این است که مجوز نشر قیمتی می‌شود و بسیاری از دلالان نشر با سرمایه مولف به انتشار کتاب می‌پردازند، بی‌آن که در مقابل مولف و وظایف خود مسوول باشند.

او پیشنهاد می‌کند حال که دولت در لغو پدیده ناشر ـ مولف فراقانونی عمل کرده است در برخورد با ناشرانی که از مولف پول می‌گیرند و کتاب او را تنها چاپ می‌کنند هم برخورد فراقانونی شود.

علی شجاعی‌صائین، مدیرعامل خانه کتاب هم تقریبا نگاه پرویز را دارد و ابتدا پدیده ناشر ـ مولف را چندان پدیده مبارکی نمی‌داند، اما تاکید می‌کند که ما هر وقت امور نشرمان صد درصد حرفه‌ای شد آن هنگام می‌توانیم این پدیده را لغو کنیم.

او می‌افزاید: در شرایط فعلی به نظرم نباید همین منفذ را بست و باید اجازه داد تا پدیده ناشرـ مولف به کار خود ادامه دهد.

محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث که خود عضو اتحادیه ناشران است هم می‌گوید: من فکر نمی‌کنم که این اقدام و لغو ناشر ـ مولف مستندات قانونی داشته باشد و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران این حق را برای همه دیده است که بتوانند در چارچوب موازین، کتاب منتشر کنند.

او ادامه می‌دهد: برخی کتاب‌ها هستند که به دلایل مختلف توجیه اقتصادی ندارند و ناشر تمایلی برای انتشار آنها ندارد مانند تاریخچه یک خاندان و شجره‌نامه و برخی کتاب‌های وقفی که نباید آنها را از انتشار کتاب محروم کرد.

رضا حاجی‌آبادی، مدیر انتشارات هزاره ققنوس اما از طرفداران لغو پدیده ناشر ـ مولف است و می‌گوید: این اقدام می‌تواند گام مهمی در حرفه‌ای شدن نشر کشور باشد.

او می‌افزاید: این که یک استاد دانشگاه خودش راه بیفتد به خانه کتاب برود سپس به کتابخانه ملی و اداره کتاب ارشاد مراجعه کند تا پله پله مراحل مختلف نشر را بگذراند و سپس کتابش روی دستش باد کند نه در شأن آن استاد دانشگاه است و نه در شأن کار حرفه‌ای نشر!

با وجود دیدگاه‌های مختلفی که در این رابطه وجود دارد به نظر می‌رسد حذف پدیده ناشر ـ مولف بدون در نظر گرفتن جوانب مختلف فعلا مرگی زود هنگام باشد و شاید بهتر باشد هم اتحادیه ناشران و هم مدیران معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد در این رابطه کمی تامل بیشتری داشته باشند.

سینا علی‌محمدی ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر