وزارت امور خارجه درخصوص استیفای حقوق اتباع و دیپلماتهای ایرانی که از اقدامات دولتهای خارجی بویژه دولت آمریکا صدمه دیدهاند چه اقداماتی را انجام داده است؟
فقط بحث آمریکا نیست، ما مطابق بند ج ماده 36 کنوانسیون وین 1896 اصرار و توجه ویژهای داریم که از حقوق هموطنانمان در هر کجای جهان که هستند صیانت شود، اصل حمایت دیپلماتیک از اتباع از اصول شناخته شده ماست.
در سالهای اخیر اداره کل ایرانیان در وزارت امور خارجه شکل گرفت، مشخصاً ما اداره اجتماعی را داریم. در اداره اجتماعی تلاش میشود که در درجه اول و اگر مقدور است با کمک مستقیم اداره کل کنسولی و حمایتهای این اداره و اداره کل حقوقی وزارت امور خارجه زمینه توافقنامههای قضایی را با کشورهای دیگر داشته باشیم، از قبیل معاضدت قضایی در امور مدنی و کیفری، موافقتنامه انتقال محکومین و موافقتنامه استرداد مجرمین.
در مورد آمریکا چون رابطه مستقیم نداریم از طریق دفاتر حفاظت از منافع ایران، همچنین نمایندگی ما در واشنگتن (دفتر حفاظت از منافع ایران در آمریکا) یا اگر مقدور باشد حتی از طریق نمایندگی کشورمان در سازمان ملل تلاش میکنیم که تسهیلات کنسولی فراهم شود، زمینه دیدار این زندانیان با خانوادههایشان فراهم شود، همچنین اگر نیاز به اخذ وکیل دارند برایشان وکیل گرفته شود.
سرکشی به زندانیان ایرانی بویژه در ایام و مناسبتهای ملی و مذهبی جزو برنامههای جدی همه سفارتخانهها و سرکنسولگریهای ایران است. مثلاً در نوروز امسال تقریباً در سراسر جهان در جاهایی که ما زندانی داشتیم سفرا و سرکنسولگریهای ما با زندانیان دیدار کردند و از طرف آقای وزیر هدایایی تقدیم کردند. اینها تلاشهایی است که وزارت خارجه در کنار نهادها و ارگانهای دیگری که با ما در این زمینه همکاری دارند، انجام میدهد.
از جمله این نهادها شورای عالی ایرانیان خارج از کشور است که به نوبه خود و در چارچوب وظایف خود تلاش گستردهای برای صیانت از حقوق ایرانیان دارد.
زندانیانی که به دلایل سیاسی در زندانهای آمریکا در بند هستند چند نفرند و چه تلاشی برای آزادی آنها صورت گرفته است؟
ما حدود 64 زندانی داریم اما این به این معنا نیست که همه آنان زندانیان سیاسی باشند بویژه که برخی از آنها دو تابعیتی هستند حتی ممکن است برخی از این افراد جرم محرز مرتکب شده باشند. به هر حال همانگونه که در داخل کشور از همه زندانیان به خاطر عمل مجرمانه آنان به صورت مطلق نمیشود حمایت کرد این موضوع راجع به زندانیان خارج از کشور هم صدق میکند. برای ما مهم است که چارچوب کنوانسیونهای بینالمللی مراعات شود از قبیل دسترسی کنسولی، امکان ملاقات خانوادههای زندانیان، سیاسی نشدن جرایم عادی و جلوگیری از بهانهگیری برای طرح دعاوی چون بسیاری از این بهانهها که مطرح میشود سیاسی است مثلاً کاربرد دوگانه عنوان میشود در حالی که کاربرد دوگانه معنای گستردهای دارد. من بارها گفتهام که میشود گفت بنزین کاربرد دوگانه دارد یعنی همان بنزینی که در اتومبیل مصرف میشود، ممکن است در یک تانک نظامی هم مصرف شود، کسی نمیتواند بگوید چون تو بنزین مصرف میکنی پس این کاربرد دوگانه دارد یا در حال حاضر کامپیوتر کاربرد گستردهای دارد. دربسیاری از موارد جرایم سیاسی و بهانهها واهی است. ما در واقع بر موارد این چنینی حساسیت داریم.
آماری نداریم از این که چند نفر از این زندانیان سیاسی هستند؟
چرا میتوان این آمار را دقیقاً از نمایندگی ایران و اداره اجتماعی بهدست آورد ولی باز تاکید میکنم آنچه ما به صورت عام دنبال آن هستیم حمایت کنسولی مطابق با کنوانسیون نسبت به همه اتباع ایرانی است و آنچه بهصورت خاص نسبت به زندانیان خاص مورد نظر ماست این موضوعی است که قبلاً عرض کردم.
در بحث زندانیان شاهدیم که بسیاری از ایرانیان در کشور عراق یا سایر کشورها به دلیل عدم آشنایی با مقررات حقوقی آن کشورها دستگیر شدهاند. وزارت امور خارجه برای رفع این معضل چه تلاشی کرده است؟
اتفاقاً اینجا حوزهای است که رسانه باید بیشتر تلاش و کار کند تا وزارت امورخارجه. یعنی رسانهها باید این اطلاع رسانی را داشته باشند. البته راجع به آمار زندانیان ما در عراق مبالغه میشود. ما حداکثر زیر 200 زندانی در عراق داریم که عمده آنها از نظر طرف عراقی مرتکب جرم عبور غیر مجاز شدهاند. عبور غیر مجاز در قانون عراق خیلی سختگیرانه است. این موضوع مقداری مبانی قانونی دارد و از طرفی هم باید یک مقدار واقع بین باشیم که شرایط و اقدامات تروریستی که در عراق عموماً با عبور از مرزها صورت میگیرد دولت عراق را مجبور کرده است که سختگیری جدی تری داشته باشد. اما در عین حال ما در مذاکرات کنسولی که با طرف عراقی داشتیم از جمله 4 ماه گذشته که معاون وزیر خارجه عراق مهمان بنده در تهران بود (و بزودی من باید به ملاقات ایشان بروم چون هر6 ماه باید این مذاکرات تکرار شود) ما به طرف عراقی گفتیم درست است که این بحثهای مجرمانه و سختگیرانه براساس قانون شماست و بر اساس قانون شما عبور غیر مجازاز مرز تا 6 سال زندانی دارد، ولی شما بخوبی میدانید که عموم ایرانیان عبور غیرمجازشان به خاطر خلاف قانون و ارتکاب اقدامات تروریستی نیست. کاملاً واضح است که اکثریت قاطع این عابران غیرمجاز انگیزه زیارتی دارند و به عشق زیارت عتبات عالیات و همچنین بهخاطر جهل به قانون از مرز عبور میکنند. در عین حال ما قبول داریم که بالاخره قانون روح خشک و بیعاطفهای دارد و طبعاً باید اجرا شود. فکر میکنم رسانهها و نمایندگان افکار عمومی در کشور، نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و دیگران که با علاقهمندی پیگیر حقوق ایرانیان هستند لازم است تا در دو زمینه مهم، موضعگیری و روشنگری گستردهای داشته باشند. یکی آشنا کردن هموطنانمان با قوانین کشورهای مختلف و دوم مقابله جدی با قاچاق مواد مخدراست. مصیبتی که دامنگیر بسیاری از هموطنانمان در سفر به شرق آسیا شده است و ما آمار تکاندهندهای از رشد زندانیان داریم. نه تنها قاچاق مواد مخدر سنتی بلکه اخیراً قاچاق مواد مخدر صنعتی هم متاسفانه در کشورهایی مثل مالزی، کره جنوبی، ژاپن، تایلند، چین، سنگاپور، اندونزی و جاهای دیگر خیلی زیاد شده است. من فکر میکنم این یک همت همگانی را، هم در صداو سیما و هم مطبوعات میطلبد که دراین باره پیشگیری و روشنگری کنند. در این خصوص وزارت امور خارجه هم وظیفه خود را انجام خواهد داد، ولی این امر باید به صورت جدیتری که تا الان مطرح شده، مطرح شود.
درخصوص استیفای حقوق دیپلماتهای ایرانی به اسارت گرفته شده در عراق و آسیبدیده از اقدامات اشغالگران آمریکایی چه اقداماتی انجام دادهاید؟
ما در اداره کل حقوقی، پیگیرحقوق این افراد هستیم، چون معتقدیم به ناحق دستگیر شده اند و به ناحق زندانی بودند. آنها مشکلات جسمی و روحی فراوانی را تحمل کردند، بنابراین اقتضا میکند که پیگیر حقوق آنها باشیم. اما از طرف دیگر شما میدانید که در مجلس با قید یک فوریت طرح دفاع از حقوق از دست رفته این بخش از دیپلماتها و یا ایرانیان عادی در دستور کار قرار گرفته است و با یک فوریت تصویب شد. بزودی آقای متکی بهعنوان نماینده دولت ضمن حمایت از این طرح، نقطه نظرهای خود را در چارچوب این طرح بیان خواهد کرد.
نظر وزارت امور خارجه درباره مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور چیست؟
ما آمارهایی داریم که بوضوح نشان میدهد ورود مغزهای ایرانی به داخل کشور به مراتب بیشتر از خروج یا فرار مغزهاست. یکی از اینها آمار پروندههای کنسولی است که در کنسولگریهای ما درخارج از کشور تشکیل میشود. به عنوان مثال زمانی که من سفیر ایران در سوئد بودم در ابتدای آغاز به کارم حدود 50 هزار پرونده کنسولی داشتیم، در حالی که بعد از 4 سال این تعداد به 80 هزار پرونده رسیده بود یعنی 30 هزار نفر از هموطنانی که به نوعی به سفارت نیامده بودند و دنبال گذرنامه نبودند تشکیل پرونده دادند. معمولاً افراد وقتی پرونده تشکیل میدهند که انگیزه سفر به ایران داشته باشند، چرا که با تشکیل پرونده به آنها گذرنامه داده میشود و براحتی میتوانند به ایران سفر کنند. پس این شاخصی است که سیرصعودی علاقهمندی هموطنان ما که سالهای درازی در ایران نبودند را نشان میدهد. خیلی از این افراد حدود 20، 25 و 30 سال به ایران سفر نکردهاند و دور از وطن بودهاند و مایلند خود، نسل جوانشان و خانوادهشان دیداری از ایران داشته باشند.
شاخص دیگر ما پروازهایماست، شما میتوانید از شرکتهای هواپیمایی تحقیق کنید یا یک 24 ساعت در فرودگاه حضور داشته باشید. پروازهای ورودی بخوبی نشان میدهد که چه تعدادی از هموطنان ما در حال بازگشت به ایران هستند. همچنین شما خانوادههایی را میبینید که به عشق دیدار عزیزانشان که سالها آنها را ندیده اند به استقبالشان میآیند. بخش اعظم از این افرادی که به ایران برمیگردند، مغزهای ایرانی در خارج از کشور هستند.
یا شاخص دیگری که ما داریم حضور هموطنانمان در همایشهاست. شما توجه داشته باشید ما بیش از یک ماه قبل همایش بزرگ 700 نفره ایرانیان سرمایهگذار در شیراز را داشتیم.
بنابراین مطلقاً چنین نیست که فرار مغزها طی این سالها و این روزها بیشتر شده باشد. البته واقعیت این است که در برخی مقاطع سیاسی بخشی از افراد به خاطر علایقی به یک پدیده خاص ممکن است زمینه مهاجرت یا حضورشان کم یا زیاد شود. به عنوان مثال در مقطع انتخابات و بعد از حوادث انتخابات بخشی که ممکن بود از اهل قلم یا سیاسی باشند بنا به هر دلیلی ترجیح دادند که به خارج از کشور بروند این به این معنا نیست که لزوماً همه مغزها، دانشمندان و سرمایهگذاران ما به خارج از کشور رفتهاند.
ممکن است کسی بگوید که فلان فعال سیاسی در یک مقطعی بیشتر از ایران خارج شده است. من این را نفی نمیکنم اما سرجمع اگر شما مغز را در همه حوزهها بدانید علاقهمندی هموطنانمان درخارج برای کمک به رشد و توسعه ملی به مراتب بیشتر از فرار از این کشور است.
کتایون مافی / گروه سیاسی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
حمیدرضا حسینی معتقد است تاریخ بهارستان بازتابی از فراز و فرود سیاست و فرهنگ ایران در ۲ سده اخیر بوده است
آلبرت بغزیان، اقتصاددان در گفتوگو با «جامجمآنلاین» مطرح کرد؛