آموزش ‌‌رفتار،‌ ‌زیر ‌‌چتر والدین

دکتر علی‌اصغر دادخواه، روان‌شناس دراین‌باره به «جام‌جم» می‌گوید: ارتباطات بین فردی، از مهارت‌هایی است که هر شخصی برای انتقال احساسات، افکار و هماهنگی رفتار از آنها استفاده می‌کند و چگونگی آن به میزان صمیمیت، تعداد و تکرار برخورد بستگی دارد.

در برقراری ارتباطات، میزان مهارت‌هایی که طرفین به آن واقف هستند، می‌تواند آن را تقویت یا تضعیف کند؛ لذا مدیریت ارتباطات فردی آن نوع ارتباطی تلقی می‌شود که اشخاص با هم برقرار می‌کنند. در خانواده این نوع ارتباطات می‌تواند به صورت ضربدری ایجاد شود، یعنی به این صورت که ارتباط به وجود آمده بین افراد (جمع) و فرد است و فرد بایستی ارتباط خودش را با چند نفر برقرار کند.

به گفته این روان‌شناس به همین دلیل است که مدیریت در ارتباطات خانواده، ایجاد هماهنگی بین ارتباطات فردی دو نفر یا ارتباطات فرد با جمع است که به آن تعامل جمعی یا تعامل اجتماعی گفته می‌شود که در ابتدا ارتباطات بین فردی برقرار می‌شود و پس از آن ارتباطات بین فرد و جمع تا بتواند صمیمیت را بین افراد ایجاد کند.

چگونه می‌توان ارتباطات را مدیریت کرد؟

دکتر دادخواه دراین‌باره می‌گوید: برای مدیریت ارتباطات، اولین قدم دادن آموزش‌های مستقیم یا غیرمستقیم به خانواده است که چگونه یک فرد با فرد دیگر ارتباط برقرار می‌کند، حال این ارتباط می‌تواند بین پدر، مادر، خواهر و برادر ایجاد شود و پس از آن آموزش ارتباطات جمعی است که فرد در میان جمع، چطور و چگونه تعامل برقرار کند (یعنی این که شخص در جمع چه نقشی باید داشته باشد، چطور در مباحث شرکت کند، چگونه توجه جلب کند و چگونه برخورد کند تا توجه دیگران را به خود جلب کند) اینها همه نیاز به مهارت‌هایی خاص دارد که از سوی مدیر خانواده به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، آموزش داده می‌شود.

بسیاری بر این اعتقادند که برخی از این ارتباطات به ژن افراد بستگی دارد و ارث در آن نقش مهمی دارد؛ مثلا اگر پدر و مادری ارتباطات خوبی با هم داشته باشند، مهارت‌های ارتباط بین فردی را خوب می‌شناسند و خوب می‌توانند با افراد ارتباط برقرار کنند. پس آنها در این موقعیت می‌توانند هر چه را که در چنته دارند، به فرزندان خود انتقال دهند که البته برخی آن را اکتسابی می‌دانند و برخی ارثی.

مساله دیگری که در مدیریت ارتباطات خانواده وجود دارد، ارتباط با افراد غیرخودی است که ارتباط با آنها هم مهارت‌های خاص می‌خواهد و باید دانست اولین برخورد چگونه باید باشد. برای این کار لازم است بدانیم چه شناخت‌هایی لازمه این ارتباطات است و چه وجه خوبی در برخورد‌های اولیه باید نشان داد تا دافعه ایجاد نشود. بنابراین با آموزش و الگوبرداری از افراد بزرگ‌تر خانواده می‌توان این مدیریت را در خانواده به وجود آورد و پس از آموزش مستقیم یا غیرمستقیم در مرحله بعد، نوبت تداوم یا ادامه ارتباطات است که در مدیریت، نقش بزرگی ایفا می‌کند.

این روان‌شناس یکی از مهم‌ترین مسائل در ارتباطات بین افراد را الگوبرداری عنوان می‌کند و می‌گوید: با مدیریت پدر و مادر در خانواده، رفتار آنها برای اعضای خانواده جنبه الگوپذیری خواهد داشت که فرزندان خانواده در سال‌های آتی با همسران خود رفتار خواهند کرد؛ به همین جهت این ارتباطات، نقش بسیار مهمی در آموزش غیرمستقیم یا الگوبرداری خواهد داشت و آنچه در این میان، از هر چیز دیگر در ارتباطات مهم‌تر جلوه می‌کند، «کنترل» ارتباطات است که همانند فیلتر عمل می‌کند؛ ولی اگر در خانواده‌ها مدیر وجود نداشته باشد و ارتباطات تا مرحله شکل‌گیری پیش رفته باشند، می‌توان آنها را ادامه داد؛ در غیر این صورت، در مواقع بحران، خانواده با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود.

دکتر دادخواه با بیان این که گاهی برخورد بین اعضا ممکن است مربوط به صمیمیت باشد، خاطرنشان می‌کند: صمیمیت به وجود آمده بین اعضا، موجب کم یا زیاد‌شدن برخوردهای عاطفی می‌شود و برخوردهای دیگر (رفتاری) در تصمیم‌گیری‌ها و اجرایی کردن تصمیمات صورت می‌گیرد؛ ولی هیچ‌گاه نباید این موضوع را فراموش کرد که گاهی برخوردهای میان مدیران خانواده، هر چند کوچک باعث می‌شود در نظر سایر اعضای خانواده‌بزرگ جلوه کند که همین مساله باعث شدت در برخورد و ایجاد زمینه‌های آسیب در خانواده شود؛ بنابراین اولین مساله در خصوص ارتباطات، دادن آموزش‌های غیرمستقیم است و اگر مدیران خانواده خواهان ایجاد رفتار، عواطف و شناخت هستند مهم‌ترین الگو در گام اول، الگوی خود است که باید آن را رعایت کنند، چون چیزی که خود دارند و آن را در خانواده اجرا می‌کنند؛ می‌تواند بین اعضای خانواده بسیار تاثیرگذار باشد.

لیلا طاهر