سوریه و عربستان‌سعودی در مسیر حل اختلافات بر سر لبنان

جناح 8 مارس که نام خود را از تجمع بزرگی که 8 مارس سال 2005 در میدان مرکزی بیروت، پایتخت لبنان به هواداری حزب‌الله برگزار شد به عاریت گرفته است در این انتخابات موفق شد 57 کرسی از 128 کرسی پارلمانی را کسب کند که تقریبا معادل سهمی بود که این جناح در پارلمان قبلی داشت. در نقطه مقابل ائتلاف 14 مارس که نامش به گردهمایی 14 مارس 2005 هواداران سعد حریری، رهبر فراکسیون المستقبل در پاسخ به تجمع حامیان حزب‌الله اشاره دارد هم 71 کرسی پارلمانی را کسب کرد تا مسوولیت تشکیل کابینه یک بار دیگر به غرب‌گراها برسد.

دو طرف در آستانه برگزاری انتخابات از همه ظرفیت‌های خود برای کسب پیروزی بهره جستند. این تلاش‌ها که طیفی گسترده از خرید آرا گرفته تا جنگ روانی علیه رقیب را در برمی‌گرفت در نهایت پیروزی را برای 14 مارس به ارمغان آورد.

جناح حاکم با القای این نگرانی که حزب‌الله در صورت کسب قدرت درصدد تحمیل قرائت خود از اسلام به همه جامعه لبنان بر خواهد آمد و پیروزی حزب‌الله معادل جنگ با اسرائیل و انزوای سیاسی لبنان در عرصه بین‌المللی و انقباض سیاسی در داخل است فضای انتخاباتی را به نفع خود تغییر داد.

قانون اساسی لبنان با هدف تامین نظر همه گروه‌های مذهبی لبنان به گونه‌ای تدوین شده که پست ریاست‌جمهوری به مارونی‌ها، ریاست پارلمانی به شیعیان و نخست‌وزیری به اهل تسنن می‌رسد.

جناح 14 مارس با توجه به این که در انتخابات پارلمانی 7 ژوئن (17خرداد) به پیروزی دست یافته بود به طور طبیعی در مسیر کسب سمت نخست‌وزیر قرار گرفته بود اما معرفی نامزد او برای این پست مستلزم اجماع رهبران هر دو جناح بود. با رایزنی‌های جناح حاکم با جنبش شیعی امل که بخشی از جناح معارض 8 مارس است نبیه بری رهبر این جنبش برای سومین‌بار پیاپی به ریاست پارلمان رسید.

انتخاب بری به ریاست پارلمان بدین معنا بود که جناح معارض بر سر نخست‌وزیری حریری به توافق رسیده است اما مشکلات واقعی وقتی سر برآورد که حریری مسوول تشکیل کابینه شد. او در اولین گام با اعطای حق وتوی مصوبات دولت به جناح معارض که برای ماه‌ها فعالیت دولت فواد سنیوره، نخست‌وزیر قبلی را به قیمت برقراری آرامش نسبی در کشور فلج کرده بود، مخالفت کرد و در ادامه بر موضع خود مبنی بر خلع سلاح مقاومت پای فشرد.

هرچند حریری با واکنش مقامات حزب‌الله فتیله مخالفت‌هایش را پایین کشید اما در ادامه مشخص شد مشکلات او برای تعیین دولت به مراتب فراتر از این مساله است. حریری و دیگر سران جناح حاکم خواستار تقسیم 30 پست کابینه براساس فرمول 16 - 9 - 4 هستند که در قالب آن 16 پست به جناح حاکم، 9 پست به معارضان و 5 پست به رئیس‌جمهور واگذار می‌شود.

این در حالی است که معارضان علاوه بر عدم پذیرش این فرمول خود خواستار تقسیم عادلانه پست‌های کلیدی چون وزارت کشور، دفاع و دارایی هستند. وقتی حریری شنبه گذشته با گذشت 15 روز از شروع تلاش‌‌هایش برای تشکیل کابینه و با وجود برگزاری نشست‌های متعدد با نمایندگان جناح معارض اعلام کرد هنوز موفق به تشکیل کابینه نشده است تقریبا همه می‌دانستند که او برای معرفی دولتش به چیزی فراتر از اجماع با جناح مخالف نیاز دارد.

ترافیک دیپلماتیک در دمشق

این روزها دمشق، پایتخت سوریه به مقصدی پرترافیک در مسیر حرکت هیات‌های دیپلماتیک تبدیل شده است.

جورج میچل، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه کمتر از یک ماه قبل راهی این شهر شد تا در دیدار با بشار اسد، رئیس‌جمهور و سایر مقامات عالی‌رتبه سوریه زمینه عادی‌سازی روابط دمشق - واشنگتن را فراهم آورد.

اندکی پس از بازگشت میشل به واشنگتن بود که دولت آمریکا اعلام کرد برای سفارت آمریکا در دمشق که 4 سال است در غیاب سفیر فعالیت می‌کند سفیر جدیدی در نظر گرفته است.

پس از میچل نوبت هیات نمایندگی فرانسوی‌ها رسید که به رغم سردی روابط‌شان با دمشق طی سال‌های اخیر به سوریه بروند. برنارد کوشنر، وزیر امور خارجه فرانسه پس از دیداری یک روزه از دمشق وقتی شامگاه جمعه گذشته این شهر را ترک می‌کرد به جای آن که در مورد تاثیر این سفر بر مراودات فرانسه  سوریه بگوید تاکید کرد سوریه به تعهدات خود در قبال لبنان پای‌بند است.

تقریبا همزمان با حضور کوشنر در دمشق هیات عالیرتبه‌ای از عربستان‌سعودی به ریاست امیر عبدالعزیز، ولیعهد عربستان‌سعودی و فرزند ارشد ملک عبدالله با حضور عبدالعزیز خوج، رئیس وزارت اطلاعات این کشور و سفیر سابق عربستان‌سعودی در لبنان در سوریه بود. این هیات هم به سان هیات فرانسوی به دمشق رفته بود تا نه در مورد روابط دو جانبه که در رابطه با آینده سیاسی لبنان رایزنی کند.

تصمیم در دمشق، اقدام در بیروت

وقتی منابع خبری لبنان 8 ژوئن (17 تیر) اعلام کردند سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان به دمشق سفر کرده و با اسد ملاقات کرده است کاملا مشخص بود که این سفر با دیدار هیات‌های دیپلمات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از سوریه بی‌ارتباط نیست.

با انتشار این خبر بود که حریری هم اعلام کرد به زودی به دمشق می‌رود تا با مقامات سوری دیدار و گفتگو کند. تحلیل این تحولات کار چندان سختی نیست. عربستان‌سعودی و مصر به عنوان حامیان جناح 14 مارس و سوریه به عنوان پشتیبان معنوی ائتلاف 8 مارس در حال چانه‌زنی بر سر آینده سیاسی لبنان هستند.

این تحولات را از زاویه دیگری هم می‌توان دید. آرامش نسبی لبنان طی 6 ماه گذشته تا حدود زیادی بر روند تعامل نوظهور عربستان‌سعودی و سوریه منطبق بوده است. اگرچه رایزنی‌های چند ماه گذشته ریاض و دمشق به خروج کامل از بن‌بست اختلافات ختم نشد اما به نظر می‌رسد دو طرف مصممبه حل و فصل همه اختلافات خود هستند.