آرامش قبل از طوفان

نرخ بیکاری در اسپانیا طی 12 ماه گذشته با 100 درصد افزایش به حدود 17 درصد بالغ شده که بالاترین نرخ بیکاری در سراسر اتحادیه‌اروپا و 2 برابر آمار بیکاری در ایالات‌متحده است و اقتصاد این کشور به سرعت در حال تحلیل رفتن است. گمان می‌رود وضعیت اسپانیا از این هم بدتر شود با این حال در این کشور هیچ نشانی از التهابات اجتماعی که مدت‌هاست سایر نقاط اروپا را در هم نوردیده است به چشم نمی‌خورد.

تا همین مقطع دولت‌های مجارستان، لیتوانی و ایسلند در مواجهه با اعتراضات خشونت‌آمیز عمومی که خاستگاه همگی‌شان نارضایتی از وضعیت اقتصادی بود دچار فروپاشی شده‌اند، فرانسه با اعتصاب‌های پیاپی صنفی دست‌وپنجه نرم می‌کند و تظاهرات در کشورهای یونان، ایرلند، بریتانیا و چند کشور اروپای شرقی که گاه رنگ خشونت و شورش به خود می‌گیرد منازعات طبقاتی سده گذشته در قاره کهن را تداعی می‌کند.

با این همه دولت اسپانیا همچنان محکم روی پای خود ایستاده است. هنوز اعتصاب‌های عمومی و تجمعات اعتراض‌آمیز در این کشور شکل نگرفته است و وضعیت در شهرهای اسپانیا عادی به نظر می‌رسد. هزاران نفری که در تظاهرات روز کارگر در مادرید، پایتخت اسپانیا شرکت کردند پس از آن که با سر دادن شعارهایی خواستار اهتمام دولت به اشغالزایی شدند به رقص و پایکوبی پرداختند.

اگر قرار باشد با ملاک قرار دادن حال‌وهوای روز کارگر در وضعیت اسپانیا قضاوت شود باور این که از هر 4 اسپانیایی 3نفر مهم‌ترین دغدغه‌اش را اشتغال توصیف می‌کند، کمی دشوار خواهد بود. وقتی همه نظرسنجی‌ها از نگرانی عمومی از وضعیت اقتصادی کشور حکایت دارند پس چرا هیچکس زبان به اعتراض نمی‌گشاید و شرایط عادی به نظر می‌رسد؟

سانتوس آلونسو، بازنشسته‌ای که از وضعیت اقتصادی حاد اسپانیا به تنگ آمده است، می‌گوید: مردم ما مشتی ترسو هستند. او که هر ساله در مراسم روز کارگر شرکت می‌کند، می‌افزاید: مردم باید به تحولات جامعه واکنش نشان دهند وگرنه تغییری در شرایط ما ایجاد نخواهد شد.

مرد دیگری که در روز اول می در یکی از خیابان‌های مرکز مادرید با آکاردئون خود مشغول نواختن آهنگ جمهوری دوم، نوایی که پیشینه‌اش به زمانی که ائتلافی از آنارشیست‌ها درسال‌های منتهی به جنگ داخلی اسپانیا بر این کشور حکم می‌راندند، بازمی‌گردد بر این باور است که آرامش جزیی از فرهنگ اسپانیاست و نباید به خاطراین مساله به اسپانیایی‌ها خرده گرفت.

اسپانیایی‌ها هنوز شروع به پرتاب کردن سنگ و پاره آجر به‌سمت نیروهای ضدشورش نکرد‌ه‌اند، اما اندک‌اندک شکیبایی خود برای دیدن اقداماتی که بتواند شرایط معیشتی‌شان را بهبود بخشد از دست می‌دهند.

در حال حاضر 4 میلیون اسپانیایی بیکار هستند که تقریبا نیمی از آنها شغل خود را طی یک سال گذشته از دست داده‌اند. تقریبا از هر 3 فرصت شغلی که سال گذشته در اروپا از دست رفت 2‌شغل در اسپانیا بود. براساس پاره‌ای گمانه‌زنی‌ها قبل از آن که سال 2010 میلادی از راه برسد تعداد بیکاران در اسپانیا به رقم بی‌سابقه 5 میلیون نفر خواهد رسید. یک میلیون خانوار هیچ درآمدی ندارند و مقرری بیکاری اندک بوده و برای مدت زمانی محدود پرداخت می‌شود.

فلورنتینو فلگروسو، استاد اقتصاد دانشگاه اوید‌و و محقق موسسه نظریه‌پرداز مستقل بنیاد تحقیقات اقتصادی کاربردی (Fedea) می‌گوید: در اسپانیا نارضایت عمومی را با تظاهرات و خشونت نشان نمی‌‌دهند. او که در حال حاضر مدیریت کارگروهی تحقیقاتی برای تدوین طرح اشتغالزایی دولت را بر عهده دارد، می‌افزاید: این آرامش چندان هم بی‌دلیل نیست و باید برای درک آن به جستجوی خاستگاهش پرداخت.

واقعیت این است که اکثر کسانی که طی ماه‌های اخیر شغل خود را از دست داده‌اند مهاجران هستند که به‌طور طبیعی حاضر به رویارویی با پلیس و نیروهای امنیتی نیستند. پس از مهاجران بیشترین سهم کسانی که بیکار شده‌اند مربوط به افراد مسن است که با بازنشستگی زودهنگام خانه‌نشین شده‌اند و خیلی از بابت بیکار شدن خود ناراحت نیستند.

مردم اسپانیا به طور ذاتی به سیاست‌های سوسیالیستی گرایش دارند و باتوجه به این که شرایط بد معیشتی دامنگیر همه شده خیلی احساس ‌بی‌عدالتی نمی‌‌کنند. علاوه بر آن مردم درک می‌کنند این بحران ناشی از بی‌تدبیری و ناتوانی دولت نیست.

گسترش بیکاری به مرزهای سرگیجه‌آور در اسپانیا موضوع تازه‌ای نیست. سال 2001 بود که پس از سال‌ها رشد آمار بیکاران برای اولین بار نرخ بیکاری در این کشور تک رقمی شد. دستاوردهای اقتصادی چون توسعه گردشگری و ساخت‌وساز در مناطق ساحلی اسپانیا که موتور محرک اقتصاد این کشور اروپایی است کاملا سطحی بوده و بر کمک‌های اعطایی اتحادیه اروپایی استوار هستند.

با این همه حال همین فعالیت‌های نه چندان زیربنایی موجب شده بود اسپانیا تا قبل از شروع دوره رکود در سال گذشته یکی از بالاترین نرخ‌های رشد را در بین کشورهای صنعتی داشته باشد. اسپانیا به رغم اعداد و ارقامی که نشانگر رشد قابل‌توجه اقتصاد این کشور بود بر خلاف فرانسه، آلمان و بریتانیا هیچ‌گاه نتوانسته است بازارهای صادراتی خود را گسترش دهد.

صنعت ساخت‌وساز نقشی محوری در اقتصاد اسپانیا بازی می‌کرد تا‌ آنجا که توسعه اقتصادی این کشور تا حدود زیادی برشکوفایی این صنعت استوار شده بود. تعداد خانه‌هایی که طی سال‌های اخیر در اسپانیا ساخته شد بیش از مجموع ساخت‌وساز در سایر کشورهای عضو اتحادیه‌اروپا بود.

شکوفایی این صنعت نیازمند نیروی کار ارزان بود که بیش‌تر از سوی کارگران مهاجر تامین می‌شَد. اسپانیایی‌ها به سان آمریکایی‌ها امیدوار بودند روزهای آفتابی صنعت ساخت‌وساز حالا حالاها ادامه داشته باشد، اما در عمل چنین نشد.

وقتی حباب بازار مستغلات اسپانیا سال گذشته میلادی ترکید انبوه‌سازان شروع به اخراج نیروی کار خود در مقیاس وسیع کردند. اکثر آنانی که کارشان را از دست دادند کارگران خارجی بودند که قراردادهای کار موقت داشتند. در بخش‌های صنعتی به جز صنعت خودروسازی فرصت‌های شغلی در برابر بحران مصون بوده‌اند و خللی در کار کارگران اسپانیایی به وجود نیامده است.

با وجود آن مهاجران بهای رسیدن بحران اقتصادی به اسپانیا را پرداخته‌اند، اما این بدان معنا نیست که آرامش اسپانیایی‌ها برای همیشه باقی خواهد ماند. ابرهای تیره ناآرامی‌ در راه هستند و عاقبت به آسمان مادرید خواهند رسید.

مترجم: رضا سادات / منبع: CSM