زنگار خرافات از چهره عزاداری‌ها بشوییم

این روزها نیز همچون سال‌های گذشته بار دیگر محرم چهره و حال و هوای شهرها را دگرگون کرده و مردم در تکاپوی برپایی هیات‌ها، تکایا و دسته‌جات عزاداری هستند.

اگرچه هدف اصلی از برپایی مراسم عزاداری محرم زنده نگهداشتن نهضت عاشورا در دل مردم بویژه نسل جوان است، اما به نظر می‌رسد همزمان با تغییر شرایط جامعه در طول سال‌ها مراسم عزاداری ماه محرم نیز دستخوش تغییر و تحولاتی شده که منجر به فراموش شدن برخی آیین‌های عزاداری و ورود برخی بدعت‌ها و نوآوری‌ها به محافل سوگواری شده که ممکن است بیش از آن‌که مطلوب و سازنده باشد، مخرب و ویرانگر شود.

ورود برخی خرافات به آیین‌های عزاداری طی سال‌های اخیر در برخی از شهرهای کشور موجب شده تا کارشناسان مسائل اجتماعی و آگاهان مباحث دینی و مذهبی نسبت به ورود برخی بدعت‌های جدید به آیین‌های عزاداری هشدار داده و تاکید کنند که متولیان برگزاری مراسم سوگواری و عزاداری محرم در کشور باید مواظب باشند تا واقعیت‌های واقعه عاشورا و سنت دیرینه و باشکوه عزاداری‌های ایام محرم با خرافات و بدعت‌ها تحریف نشود.

بدعت‌های جدید در عزاداری‌ها

علم‌گردانی، نصب شمایل منتسب به ائمه معصومین و واقعه کربلا، قمه‌زنی و دیگر رفتارهایی که هیچ یک با آیین عزاداری سالار شهیدان نزدیکی نداشته و ندارد و به نام عزاداری و ادای احترام به امام حسین (ع) انجام می‌گیرد، هنوز هم هر ساله در گوشه و کنار برخی از شهرهای کشور شاهد اجرای آنها هستیم.

متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد پررنگ شدن مظاهر غلط عزاداری‌ها در بخشی از جامعه هستیم که ریشه در ناآگاهی و عدم شناخت برگزارکنندگان آن از فرهنگ عاشورا و عزاداری‌های محرم دارد. در سوگواری‌های امام حسین(ع) برخی غلوها و خرافات ورود پیدا کرده و برخی ناهنجاری‌ها مانند قمه‌زنی و زمین‌بوسی رواج پیدا کرده است، شیوه‌های ناموجه سینه‌زنی و زنجیرزنی موجه شده و عزاداری از حالت سادگی و بی‌پیرایگی به صرف هزینه‌های چند صد هزار تومانی برای زیبا و باشکوه شدن ظاهر تکایا تغییر شکل داده است.

رخنه خرافات در نقل واقعه کربلا

در تکیه برای عزاداری نشسته‌ای، واعظ در حال سخنرانی است و از هر دری سخن می‌گوید و واقعه کربلا را با مصداق‌های دینی و مذهبی تطابق می‌دهد و هر شاخه از سخن را به داستانی از شخصیت‌های واقعه کربلا مرتبط می‌کند.

حسین (ع)، عباس (ع)، زینب (س)، ‌علی‌اکبر، علی‌اصغر و رقیه در یک‌سو از این روایت خوانی و یزید، شمر و ابن‌زیاد در سوی دیگر این داستان قرار گرفته‌اند و تو در این میان به یاد چند شب پیش که پای منبر واعظ دیگری در چند محله آن طرف‌تر نشسته بودی، می‌افتی که این روایت را به گونه‌ای دیگر برای عزاداران نقل می‌کرد.

همه ساله در ایام محرم شخصیت‌ها در قالب باورها و برداشت‌های ذهنی واعظان بر منبرها و مجالس سخنرانی جان می‌گیرند و واقعه عاشورا از مناظر مختلف در معرض شنود مخاطب قرار می‌گیرد.

نوای موسیقی پاپ در مداحی‌ها

واژگان بی‌محتوا، عبارات سخیفی که متاسفانه به نام عزاداری توسط برخی مداحان در مجالس و محافل متعدد خوانده می‌شود بویژه هنگامی که با موسیقی‌های پاپ و لس‌آنجلسی ترکیب می‌شوند، معجونی را پدید می‌آورند که به تنهایی می‌تواند تیشه به ریشه اندیشه و اعتقادات دینی نسلی بزند.

محتوای برخی نوحه‌ها دچار چنان انحرافاتی شده که به جای این‌که جنبه حماسی و عزت‌آور واقعه کربلا را بیان کند، بیشتر به همخوانی و تناسب کلمات متن با آهنگ‌های تند و سنگین توجه کرده است.

بیش از ربع قرن از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، اما هنوز معلوم نیست کدام سازمان یا نهادی متولی واقعی و اصلی اداره و هدایت جریان برگزاری مراسم عزاداری‌های ماه محرم است.

هنوز برخی مداحان ما تحت آموزش صحیح قرار نگرفته‌اند که هر چیزی را به هر شکلی نخوانند. هنوز از میان ضجه‌های مداحان، نغمه ترانه‌های فلان خواننده قدیم و جدید به گوش می‌رسد، هنوز در این میان شاهد حرکات و رفتارهایی هستیم که عزاداری‌های محرم را بیشتر به یک کارناوال شبیه می‌کند تا یک عزاداری واقعی که همین امر زمینه فاصله گرفتن از اهداف اصلی برپایی سوگواری محرم و مورد غفلت واقع شدن نهضت عاشورا را فراهم می‌کند.

ضرورت ساماندهی نحوه کمک‌های مردمی به تکایا

از سوی دیگر، از چند هفته قبل از آغاز ماه محرم که محلات به تکاپوی برپا کردن هیات‌ها و تکایای عزاداری می‌افتند، تقریبا روزی نیست که چند بار زنگ در خانه‌ها توسط کودکان و نوجوانان و گاه افراد بزرگسال که خود را از فلان تکیه یا هیات معرفی و با لفظ «کمک به هیات» درخواست وجه نقد می‌کنند، به صدا درنیاید و بعد هم در قبال کمک شما، کاغذی را که روی آن چیزی جز نام هیات یا تکیه چاپ نشده، کف دستتان می‌گذارند.

در این میان یکی از دغدغه‌های شهروندان این است که نمی‌دانند به افرادی‌که برای کمک به تکایا به در منزلشان مراجعه می‌کنند، چه جوابی باید بدهند. البته استدلال مردم نیز منطقی به نظر می‌رسد آنها می‌گویند، اگر کمک نکنیم حس می‌کنیم در انجام وظیفه خود کوتاهی کرده‌ایم و عذاب وجدان می‌گیریم و اگر کمک کنیم، واقعا نمی‌دانیم این کمک‌ها صرف امور تکیه و هیات عزاداری می‌شود یا نه.

اما آنچه به نظر می‌رسد، این است که هم‌اکنون روش جمع‌آوری کمک‌های مردمی به تکایا و هیات‌های عزاداری، صحیح نیست. شاید بهتر باشد ساکنان محلات به جای کمک‌های پراکنده به افرادی‌که معلوم نیست آیا واقعا نماینده هیات یا تکیه مورد نظری که خود می‌گویند هستند یا نه، کمک‌های نقدی خود را به هیات‌های مذهبی، به مساجد محله خود بدهند تا آنها از محل کمک‌های مردمی جمع‌آوری شده به هیات‌ها و تکایای هر محل، بودجه‌ای را برای خرید تجهیزات مورد نیاز پرداخت کنند.

اجباری شدن دریافت کارت معاینه پزشکی برای توزیع‌کنندگان غذا

همه ساله با فرارسیدن محرم، بازار پخت‌وپز و توزیع غذاهای نذری در میان هیات‌ها و تکایا داغ می‌شود و هر یک از تکایای عزاداری هر شب پس از اتمام عزاداری و بازگشت دسته‌جات به تکایا، اقدام به توزیع غذای نذری میان عزاداران و ساکنان محلات می‌کنند. بر این اساس، با توجه به اهمیت رعایت بهداشت و سلامت توزیع‌کنندگان و تهیه‌کنندگان غذاهای نذری در هیات‌ها و با توجه به این‌که احتمال بروز بیماری‌های مرتبط با غذا بویژه بیماری‌های عفونی روده‌ای در مکان‌هایی که به صورت دسته جمعی غذا تهیه و توزیع می‌شود، بیشتر است ، وزارت بهداشت با صدور اطلاعیه‌ای با تاکید بر این‌که هرگونه پخت‌وپز باید در مکان‌هایی که دارای حداقل شرایط بهداشتی و مورد تایید مراکز بهداشت محل صورت گیرد، تصریح می‌کند: تمامی افراد مسوول در توزیع آب، چای و غذا ضمن رعایت بهداشت فردی، باید از قبل نسبت به دریافت کارت معاینه پزشکی اقدام کنند.

همچنین ذبح و قربانی کردن احشام جلوی دسته‌های عزاداری یا در محل تکایا و مساجد باید با هماهنگی سازمان دامپزشکی و در شرایط بهداشتی صورت گیرد، به گونه‌ای که خونابه آنها پخش نشود.

وزارت بهداشت بر لزوم استفاده از مواد غذایی سالم و بهداشتی، فرآورده‌های دامی با کشتار مجاز یا بسته‌بندی شده مورد تایید وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی، استفاده از نمک‌های بسته‌بندی یددار تصفیه شده، سبزی و سالاد سالم‌سازی شده و توزیع آب، شربت یا شیر بین دسته‌های عزاداری یا در مراسم با لیوان یک‌بار مصرف تاکید کرده است.

امسال ضمن نصب تابلوهای ممنوعیت استعمال دخانیات و جمع‌آوری زیرسیگاری‌ها در اماکن برگزاری مراسم، از استعمال مواد دخانی در محل‌های مسقف جلوگیری می‌شود و برپاکنندگان تکایا نیز موظف به نصب وسایل اطفای حریق به منظور کنترل و جلوگیری از آتش‌سوزی‌های احتمالی هستند.

حضور ماموران راهنمایی و رانندگی برای جلوگیری از ترافیک

همزمان با فرارسیدن ماه محرم و آغاز مراسم عزاداری دسته‌جات و تکایا در خیابان‌ها و معابر شهر، ماموران راهنمایی و رانندگی برای تسهیل عبور و همچنین کاهش مشکلات ترافیکی، دسته‌های عزاداری را همراهی می‌کنند.

رئیس مرکز کنترل ترافیک راهور با اشاره به اعلام مسیر حرکت هیات‌ها و دسته‌های عزاداری به راهور، می‌افزاید: مسوولان هیات‌ها باید در جانمایی چادرها و محل تکایا با راهنمایی و رانندگی همکاری کنند و از برپایی چادر در محل‌هایی که موجب مسدود شدن معابر شوند، خودداری کنند، همچنین تردد دسته‌های عزاداری در حاشیه بزرگراه ممنوع است و باید در منتهی‌‌الیه سمت راست معابر حرکت کنند تا از ایجاد ترافیک در خیابان‌ها جلوگیری شود.

سرهنگ اسماعیلی از رانندگان خواست در دهه اول محرم، بخصوص شب‌ها با سرعت مطمئنه در معابر شهری حرکت کنند و موتورسیکلت‌سواران نیز ضمن استفاده از کلاه ایمنی، از کارهایی همچون حرکت در پیاده‌رو و خطوط ویژه و سرعت غیرمجاز خودداری کنند.

محرم امسال هم خواهد گذشت و اگرچه مردم و مسوولان تلاش خواهند کرد مراسم عزاداری با شکوه هرچه بیشتر از سال‌های گذشته در کشور اجرا شود، اما ضروری است در این میان، مسوولان و متولیان امور فرهنگی جامعه با درک وظیفه خطیر خود نسبت به این موضوع در رفع بدعت‌ها، خرافات و تعاریف نادرست از واقعه عاشورا از یک‌سو و نهادینه کردن فرهنگ صحیح عزاداری ماه محرم بویژه در میان نسل جوان که بیشترین شرکت‌کنندگان در این گونه مراسم هستند، بکوشند.

پوران محمدی