دام سیاست در کمین دانشجویان

فرآیند نوسازی و مدرنیزاسیون ، در بیشتر کشورهای غیراروپایی و از جمله ایران ناشی از ارتباط و مواجهه با جهان غرب آغاز می شود و از این رو ارزشها و نگرشهای غالب و مسلط در جهان غرب که در فرآیند توسعه کشورهای غربی شکل گرفته و تثبیت شده است

کد خبر: ۲۰۷۲۸

نیز در عمل به عنوان بخشی از فرآیند مدرنیزاسیون به کشورهای غیراروپایی وارد می شود و بر اقشار و گروههایی که بیشتر در معرض فرآیند مدرنیزاسیون قرار گرفته اند، تاثیر می گذارد. از نظر نهادی ، تغییر در میزان فعالیت سیاسی نهادهای مختلف یک جامعه واحد با تقدم و تاخر شکل می گیرد ولی به دلایل متعددی چون بالا بودن آگاهی سیاسی دانشجویان نسبت به عامه مردم ، جوانی دانشجویان و همچنین متنوع بودن نهادهای سیاسی دانشگاه نسبت به سطح کل جامعه ، نهاد دانشگاه و دانشجویان یک قشر پیشرو است که قشرهای دیگر جامعه را با خود همراه و هدایت می کند. به علت بالا بودن فعالیت سیاسی دانشجویان و نهاد دانشگاه و حساسیت های پیرامون آن که به صورت یکی از دغدغه های ذهنی طیفی از دانشجویان درآمده و سایر فعالیت های علمی ، فرهنگی و... دانشجویان را تحت الشعاع قرار داده ، نگارنده بر آن شد تا چشم اندازی بر حدود فعالیت های سیاسی دانشجویان بیندازد. آنچه مسلم به نظر می رسد، این است که فعالیت سیاسی در این فرآیند پذیرفته شده است که در این خصوص اندیشمندان بسیاری در ارتباط با نحوه فعالیت سیاسی و حدود آن کار کرده اند. در مطالعه و بررسی فعالیت سیاسی سوالاتی مطرح می شود که در این مقاله در صددیم به آن پاسخ گوییم . آیا به طور کلی فعالیت سیاسی شهروندان (دانشجویان ) دارای کارکرد است ؛ حدود فعالیت های سیاسی در هر نظام سیاسی چقدر است ؛ عده ای از نظریه پردازان علوم سیاسی که از کثرت گرایی تاثیر پذیرفته اند، فقدان فعالیت و مشارکت سیاسی را یکی از تهدیدات ثبات نظام سیاسی می دانند. رانی وکندال ، فعالیت سیاسی را یکی از اصول دمکراسی دانسته و تحقق دمکراسی را بدون آن غیرممکن می داند؛ همچنین اسکات اشنایدر هشدار داده است که مشارکت و فعالیت محدود سیاسی در تصمیم گیری سیاسی ، ثبات نظام سیاسی را در طولانی مدت به خطر می اندازد. فعالیت و مشارکت سیاسی با بعضی از مفاهیم نظیر دمکراسی ، توسعه سیاسی و جامعه مدنی رابطه متقابل دارد به این ترتیب که فعالیت و مشارکت سیاسی ، وجود دمکراسی ، توسعه سیاسی و جامعه مدنی را می طلبد و از طرف دیگر گسترش فعالیت های سیاسی باعث گسترش دمکراسی ، توسعه سیاسی و جامعه مدنی می شود. نگاه به تاریخ ایران نشان می دهد که دانشجویان به عنوان قشر جوان ، فعال ، تحصیلکرده و آگاه ، تاثیرات عمده و بسزایی در جریانات سیاسی ، اجتماعی و... ایران داشته اند که می توان آنها را پیشقراول جنبش های اصلاحی و انقلابی ایران به حساب آورد. در پیروزی انقلاب اسلامی ، تسخیر لانه جاسوسی ، جنگ ، دوران سازندگی و در انتخابات ، حضور و تاثیر قشر دانشجو به وضوح دیده می شود. بنابراین دانشجویان وزنه اثرگذاری به نظر می آیند که حتی می توانند به نهاد سیاسی ، دولت و حاکمیت فشار وارد آورند و قدرت آنها را تعدیل کنند. به علت این که دانشجویان ، نیرو و توانایی های بالقوه زیادی برای اثرگذاری به روند و فرآیند جامعه دارند، گروههایی تلاش می کنند این نیرو و توانمندی را در جهت اهداف خود به کار گیرند و جنبش ها و نیروهای دانشجویان را به نفع خود تغییر جهت دهند. در اینجا وظیفه دانشجو و دانشگاه به عنوان بخش و عنصری از جامعه مشخص می شود تا فعالیت های دانشجویان از چارچوب خود خارج نشده و نیروی آنها که می تواند برای اصلاح و سازندگی هزینه شود، به انحراف کشیده نشود. در این خصوص برای مشخص کردن وظایف و حدود آن ، لازم است نهادها و نظامهای جامعه مورد بررسی قرار گیرد. جامعه از چهار نظام اقتصاد، سیاست ، اجتماع و فرهنگ تشکیل شده است که هر کدام از این نظامها وظیفه و کارکرد خاصی دارند؛ مثلا اقتصاد وظیفه انطباق ()Adaptation، کارکرد سیاست هدف یابی ()Goalattainment، کارکرد اجتماع یکپارچگی ( )Integrationو وظیفه و کارکرد فرهنگ ثبات ، الگو ( )Latencyاست . برای این که در جامعه نظم و تعادل برقرار شود و بتواند به حیات خود ادامه داده ، راه پیشرفت و ترقی را بپیماید، لازم است دست کم از این نظامهای چهارگانه وجود داشته باشند؛ هر کدام از این نظامها کارکرد خودشان را انجام دهند، با هم تعامل و رابطه متقابل داشته باشند و هویت و استقلال نسبی نیز داشته باشند. ولی متاسفانه در کشورهای جهان سوم ( )Thirdworldبه طور عام و ایران به طور خاص ، این نظامها با مشکلاتی مواجه هستند به جای تعامل و ارتباط متقابل با یکدیگر در بیشتر موارد، نظام سیاست بر سیاست نظامها سایه افکنده و آنها را در جهت اهداف خود منحرف می کند. تسلط یافتن نظام سیاست بر نظام فرهنگ ، به علت عدم سنخیت ، مشکلاتی به بار می آورد. دانشگاه به عنوان عنصری از نظام فرهنگ کارکردهایی چون تولید و نشر و گسترش علم ، تحقیق ، تولید فرهنگ ، آموزش و تربیت متخصصان برای ایفای نقشهای جامعه داراست ؛ بنابراین وظیفه دانشجو در مرحله اول تحصیل و تولید علم ، مطالعه و پژوهش است . فعالیت های سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی هم در مراحل بعدی مطرح می شوند. بنابراین هر حادثه ای که به نحوی باعث ایجاد تداخل در امر تولید و نشر علم و پژوهش شود، موجب عقب ماندگی و منحرف شدن دانشگاه و دانشجو شده است . همان طور که در ابتدای بحث ذکر شد، در فرآیند نوسازی ، مفاهیمی چون آزادی ، حزب ، دمکراسی ، فعالیت سیاسی و... وارد کشور شد که ریشه و منشائ آنها در جوامع غرب است . به علت عدم اجماع در تعاریف این مفاهیم و مشخص نبودن حد و حدودشان درگیری ها و اختلافات شدیدی بین مردم ، گروههای سیاسی و حتی بین روشنفکران و نخبگان و علما ایجاد شد. البته در صورتی که گروههای سیاسی ، علما و روشنفکران قواعد و ضوابط گفتمان را رعایت کنند، باز جای امیدواری است ولی متاسفانه گروههای سیاسی در جهت حذف یکدیگر عمل می کنند و خواهان به کرسی نشاندن عقاید خود هستند. آزادی بیان ، آزادی فعالیت های سیاسی ، آزادی عمل و... از مفاهیمی است که به دلیل عدم تعریف مشخص و معین ، موجب کج فهمی شده اند و سوئاستفاده هایی از آنها صورت می گیرد. این مفاهیم در سطح نظر هستند و باید از آنها برحسب شرایط و مقتضیات جامعه تعریف عملی که مورد اجماع بیشتر دانشمندان و نخبگان و علما باشد صورت بگیرد. در مدرن ترین و دمکرات ترین کشورهای جهان که محل تولد این مفاهیم است ، آزادی حد و مرزهایی دارد. این حد و مرز را قانون اساسی تعیین می کند. فرد و گروههای سیاسی و... تا جایی آزادند که به آزادی و حقوق دیگران صدمه ای نزنند. در همه جوامع با گروهها و فعالیت های سیاسی که بنیاد و اساس نظام را مغرضانه هدف قرار دهد، برخورد می شود. همان طور که ذکر شد، دانشجویان علاوه بر فعالیت های علمی و فرهنگی به فعالیت های سیاسی که در درجه دوم اهمیت دارد، می پردازند. به این دلیل که هدف اولیه ، از تاسیس دانشگاه کارهای علمی و فرهنگی است ، سایر فعالیت ها در صورتی که مانع رشد و پیشرفت دانشگاه و دانشجو نباشد، مورد قبول است . فعالیت های سیاسی دانشجویان از کارکردهای پنهان (کارکرد منظور نشده و تعیین نشده ) نظام آموزش است که در صورت رعایت قواعد و ضوابط و چارچوب خود می تواند کارکردهای مثبتی که در ابتدای بحث ذکر شد را داشته باشد. اما در صورتی که فعالیت سیاسی از چارچوب خود خارج شود، اولا دانشگاه از اهداف خود دور شده و به جای ایفای کارکرد آشکار (تولید علم )، کارکرد پنهان خود را هم به طور ناقص انجام می دهد؛ ثانیا به گروههایی که این فعالیت ها و در صحنه بودن دانشجویان به ضرر آنهاست ، این فرصت را خواهد داد تا با خرده گیری از آنها مانع فعالیت قانونی و مشروع دانشجویان شوند. در سالهای اخیر متاسفانه فعالیتهای سیاسی دانشجویان تا حدی از اهداف خود منحرف شده و به جای ایفای کارکردهای مثبت باعث تخریب اموال عمومی و اختلال در نظم کشور شده است که در این جریان افراد غیردانشگاهی در قالب دانشجویان و همچنین نیروهای غیررسمی که در کارهای نیروی انتظامی دخالت می کنند، بی تاثیر نبوده اند. برای اصلاح جنبشهای دانشجویی ، لازم است این فعالیت ها تشکل یافته و سازماندهی شده و در قالب انجمن اسلامی منتخب دانشجویان صورت گیرند، دانشجویان عقلانی عمل کنند، تحت تاثیر تحریکات و وعده های گروههای خاص قرار نگیرند و با تامل و تعمق و در نظر گرفتن همه جوانب فعالیت کنند. از دانشجویان ، این قشر آگاه و فعال ، انتظار می رود در همه زمینه ها الگوی جامعه باشند و به عنوان موتور محرک پیشرفت و ترقی جامعه عمل کنند.