این اقدام در ادامه کارزاری نظامی انجام میشود که با توقیف نفتکشها، افزایش حضور نظامی و لفاظیهای تحریکآمیز رئیسجمهور آمریکا عملا مفهوم دیپلماسی را کنار زده است. ترامپ بدون ارائه اسناد معتبر، ونزوئلا را به استفاده مجرمانه از نفت متهم میکند، اما منتقدان میگویند چنین ادعاهایی بیشتر بهانهای برای تشدید محاصره و نمایش قدرت دریایی است.توقیف نفتکش حامل میلیونها بشکه نفت و تهدید به گسترش ناوگان جنگی پرسشهای جدی درباره مشروعیت حقوقی این اقدامات و پیامدهای انسانی آن ایجاد کرده است. منتقدان هشدار میدهند که سیاست فشار حداکثری ترامپ نهتنها مادورو را تضعیف نکرده، بلکه خطر درگیری مستقیم و بیثباتی گستردهتر در آمریکای لاتین را افزایش داده است. این محاصره بیش از هر چیز تصویر رئیسجمهوری را ترسیم میکند که بحران را ابزار سیاست و دریا را صحنه قدرتنمایی میبیند و پیامدهای آن میتواند در ابعاد جهانی پرهزینه باشد.
دزدی نفتی کاخسفید
هفته گذشته، نیروهای آمریکایی یک نفتکش را در سواحل ونزوئلا که در حال عبور از دریای کارائیب بود توقیف کردند. گمان میرفت این نفتکش حامل حدود دومیلیون بشکه نفتخام سنگین کاراکاس باشد. دولت ونزوئلا این اقدام آمریکا را «سرقتی آشکار» توصیف کرد و توقیف نفتکش را «اقدامی از جنس دزدی دریایی بینالمللی» دانست؛ امری که تنشها میان دو کشور را بیش از پیش تشدید کرد.ترامپ شامگاه سهشنبه در پستی در شبکههای اجتماعی، ضمن اعلام این محاصره، مدعی شد ونزوئلا از نفت برای تأمین مالی قاچاق مواد مخدر و دیگر جرائم استفاده میکند. همچنین وعده داد آرایش نظامی آمریکا را علیه دولت قانونی ونزوئلا ادامه خواهد داد.او در پلتفرم اجتماعی خود، تروث سوشال، نوشت: «ونزوئلا بهطور کامل توسط بزرگترین ناوگان نظامی که در تاریخ آمریکای جنوبی تاکنون گرد هم آمده، محاصره شده است.» ترامپ افزود: «این ناوگان فقط بزرگتر خواهد شد و شوکی که به آنها وارد میشود، با هیچچیز پیش از این قابل مقایسه نخواهد بود. امروز، من دستور یک محاصره کامل و تمامعیار علیه همه نفتکشهای تحریمشدهای که عازم ونزوئلا باشند یا از آن خارج میشوند را صادر میکنم.»
لشکرکشی به کارائیب
با وجود تمام ادعاهای خصمانه ترامپ، هنوز مشخص نیست که دولت آمریکا این محاصره را چگونه علیه شناورهای تحریمشده اعمال خواهد کرد و آیا همانند هفته گذشته برای متوقفسازی کشتیها به گارد ساحلی متوسل میشود یا نه. در هفتههای اخیر، کاخسفید هزاران نیروی نظامی و نزدیک به ۱۲ناو جنگی ازجمله یک ناو هواپیمابر را به منطقه کارائیب منتقل کرده است.
در مقابل رجزخوانیهای آمریکا، نیکلاس مادورو، رئیسجمهور ونزوئلا که شامگاه سهشنبه، پیش از انتشار پیام ترامپ، در مراسمی سخن میگفت، اظهار داشت: «امپریالیسم و راست فاشیستی میخواهند ونزوئلا را مستعمره کنند تا ثروتهای نفت، گاز، طلا و دیگر منابع معدنی آن را به تصرف خود درآورند. ما بهطور مطلق سوگند خوردهایم از میهن خود دفاع کنیم و در ونزوئلا، صلح پیروز خواهد شد.» دولت ونزوئلا اعلام کرد که دستور ترامپ برای اعمال محاصره را بهعنوان «تهدیدی آشکارا و شنیع» ردمیکند.دربیانیه دولت آمده است:«رئیسجمهورایالاتمتحده قصدداردبه شکلیکاملا غیرعقلانی، یک محاصره بهاصطلاح دریایی علیه ونزوئلا اعمال کند؛ با هدف سرقت ثروتهایی که متعلق به میهن ماست.»
بازگشت به عصر استعمار
ابعاد مخالفت با تعرض کاخسفید صرفا محدود به مقامات آمریکای لاتین محدود نمانده و حتی صدای اعضای حزب دموکرات را درآورده است. خواکین کاسترو، نماینده دموکرات کنگره از ایالت تگزاس، این محاصره را «بیتردید یک اقدام جنگی» توصیف کرد. او در شبکههای اجتماعی نوشت: «جنگی که نه کنگره هرگز آن را تصویب کرده و نه مردم آمریکا خواهان آن هستند.»
سرمایهگذاران بزرگ نفتی نیز نگران تحرکات نظامی پنتاگون است. فعالان بازار نفت به اصحاب رسانه غربی گفتند قیمتها در انتظار کاهش احتمالی صادرات ونزوئلا رو به افزایش گذاشته است، هرچند آنها همچنان منتظرند ببینند محاصره ترامپ چگونه اجرا خواهد شد و آیا دامنه آن به کشتیهای غیرتحریمشده نیز گسترش مییابد یا نه. پس از آنکه آمریکا هفته سیاست توقیف نفتکشهای ونزوئلایی را در دستورکار قرار داد، عملا در میدان نوعی تحریم دریایی برقرار شده است؛ بهطوریکه کشتیهای پر از محموله، حامل میلیونها بشکه نفت ترجیح دادهاند بهجای به خطر انداختن خود و مواجهه با دزدی دریایی کاخسفید، در آبهای سرزمینی ونزوئلا باقی بمانند.درحالحاضر، بازار جهانی نفت از نظر عرضه در وضعیت مناسبی قرار دارد و میلیونها بشکه نفت روی نفتکشهایی در سواحل چین منتظر تخلیه است. بااینحال، اگر این تحریم یا محاصره برای مدتی ادامه پیدا کند، حذف نزدیک به یکمیلیون بشکه در روز از عرضه نفت خام به احتمال زیاد باعث افزایش قیمتها خواهد شد. مسألهای که ممکن است به اعتبار حزب جمهوریخواه میان رأیدهندگان انتخابات میاندورهای ۲۰۲۶ آسیب وارد کند.
پالایشگاههای آمریکا تشنه نفت ونزوئلا
محاصره دریایی برای سرنگونی دولت مادورو در نگاه اول منطبق با سند راهبردی امنیت ملی آمریکا ارزیابی میشود که خواهان احیای قدرت سلطهگرایانه واشنگتن بر نیمکره غربی بوده اما ماجرا محدود به مسائل استراتژیک نیست. براساس دادهها و گزارشهای معتبر، پالایشگاههای بزرگ ایالاتمتحده همچنان به نفتخام سنگی، حتی با وجود «انقلاب نفت شیل» نیازمندند. بسیاری از پالایشگاههای خلیج جنوبی آمریکا برای تولید محصولات با ارزش بالا مثل دیزل، روانکارها و سوختهای میانبر تقطیر ساختارشان برای نفت سنگین طراحی شده و بهرهوری آنها با نفت سبک شیل داخلی پایینتر است. در نتیجه این پالایشگاهها هر سال میلیونها بشکه نفتخام سنگین وارد میکنند و در دورههای کاهش عرضه، همچون کمبود از ونزوئلا و مکزیک، به منابع جایگزین خارجی چشم دارند. نیاز فزاینده به نفت سنگین، واردات نفتخام سنگین را در سالهای اخیر افزایش داده و پالایشگاهها را واداشته تا برای دستیابی به بهرهبرداری بهینه، حتی به تامین این نوع خوراک از خاورمیانه و آمریکای لاتین روی آورند.در همین حال، ونزوئلا که دارای بیشترین ذخایر اثباتشده نفت خام در جهان است، بخش اعظم این ذخایر را بهصورت نفت سنگین در کمربند اورینوکو در اختیار دارد و به همین دلیل، بهطور تاریخی یکی از تأمینکنندگان اصلی نفت خام سنگین برای پالایشگاههای ایالات متحده بوده است.ذخایر عظیم نفتی ونزوئلا که از ذخایر عربستانسعودی نیز پیشی میگیرد، عمدتا از نوع نفتهای سنگین و بسیار پرگوگرد است و برای تأمین مواد اولیه بسیاری از پالایشگاههای آمریکایی حیاتی محسوب میشود.این واقعیت ژئوپلیتیکی به همراه تلاشهای واشنگتن برای دسترسی به منابع انرژی کاراکاس، حتی در شرایط تحریم و تنش سیاسی، نشان میدهد که با وجود رشد تولید نفت و گاز شیل در آمریکا، کاخسفید همچنان به منابع نفتی ونزوئلا چشم دارد تا امنیت انرژی پالایشگاههای داخلی را تضمین کند.