سینما به سراغ تماشاگر می رود

همان‌گونه که پیشتر در گزارشی اشاره کردیم، در زمینه سالن‌سازی سینما در مقایسه با استاندارد جهانی فاصله ۱۰ برابری داریم به‌گونه‌ای که تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد سالن‌هایسینمای کشور به ۸۴۶ سالن رسیده که با توجه به آخرین تخمین‌های موجود در رابطه با جمعیت ایران در سال ۱۴۰۲ که برابر با ۸۶ میلیون نفر است، به ازای هر ۱۰۴هزار نفر یک سالن سینما وجود دارد. این در‌حالی است که براساس استاندارد جهانی به ازای هر ۱۰هزار نفر باید یک سالن سینما وجود داشته باشد. درواقع در ۲۴ سال گذشته، تعداد صندلی‌های سینما فقط حدود ۴درصد افزایش یافته درحالی‌که جمعیت کشور بیش از ۴۰ درصد رشد داشته است. در این شرایط تنها داروی مسکنی که مدتی است نهادهای سینمایی مختلف از آن برای دیده‌شدن فیلم‌ها استفاده می‌کنند، اکران سیار است.
   
تاریخچه اکران سیار
 اکران سیار پیش از ایران در دهه‌های ۱۹۶۰ میلادی در خارج کشور برای فیلم‌های بزرگ و پرهزینه استفاده می‌شد. به‌عنوان مثال فیلم‌هایی مانند «بن‌هور»، «برباد‌رفته»، «آهنگ برنادت»، «لورنس عربستان» و «اشک‌ها و لبخندها» ازجمله فیلم‌هایی هستند که به این شیوه اکران شدند. اکران سیار فیلم‌ها در ایران نیز ریشه‌ای تاریخی دارد و این شیوه اکران پیش از انقلاب به شکل محدود انجام می‌شد. در آن دوران، به‌ویژه در مناطق روستایی وشهرهای فاقد سالن سینما، گروه‌هایی با تجهیزات ابتدایی، فیلم‌ها را به شکل سیار اکران می‌کردند.پس ازانقلاب اسلامی، این روند با ورود نهادهایی همچون جهاد سازندگی و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی هدفمندترشد واکران سیار به‌عنوان ابزاری برای توسعه فرهنگی و عدالت رسانه‌ای در مناطق محروم و دورافتاده کشور مورد توجه قرار گرفت. همچنین در سال‌های اخیر، با گسترش فناوری و افزایش نیاز به عدالت فرهنگی، نهادهایی مانند مؤسسه بهمن سبز، اکران مردمی عمار و انجمن سینمای جوانان ایران، نقش کلیدی در توسعه اکران سیار ایفا کرده‌اند. این نهادها با تجهیز گروه‌های اجرایی، استفاده از تجهیزات مدرن و همکاری با شبکه‌های محلی، امکان نمایش فیلم را در مدارس، مساجد، سالن‌های چندمنظوره و حتی فضای باز فراهم کرده‌اند. 
   
افزایش یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفری مخاطبان
 این روند اگرچه جریانی مؤثر برای مناطقی است که از امکانات سینمایی محروم هستند و نقش مهمی در گسترش عدالت فرهنگی ایفا می‌کند اما همچنان بر این عقیده هستیم که مسکن موقتی برای کمبود سینما به حساب می‌آید. در این رابطه محمد نیاکی، مسئول اکران سیار مؤسسه بهمن سبز وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به جام‌جم می‌گوید: سال گذشته حدود یک میلیون و ۱۰۰هزارنفر به مخاطبان سینمای ایران ازراه اکران سیار اضافه شدند. این رشد به‌طور عمده در مراکز روستایی و شهرهایی فاقد سینما اتفاق افتاده است. این رقم در سال قبل‌تر از آن حدود ۳۰۰ هزار نفر بود که نشان از رشد سه ‌برابری دارد. 
   
ظرفیت اکران سیار در مناطق کم‌جمعیت
نیاکی با بیان این‌که در حال حاضر حدود ۳۰۰ سالن سینما در سطح کشور داریم که فعالند، اضافه کرد: نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ میلیون نفر از جمعیت کشور (حدود ۶۰ درصد) به سینما دسترسی ندارند و نسبت این عدد در مناطق روستایی یا کم‌برخوردار پراکنده است. از طرف دیگر ساخت سالن سینما در مناطقی با جمعیت کمتر از ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار نفر، به‌دلیل هزینه‌های ساخت، نگهداری و بازسازی، توجیه اقتصادی ندارد. در بسیاری از موارد، تجربه‌های قبلی ساخت سینما در این مناطق به‌دلیل نبود ظرفیت اقتصادی برای ادامه فعالیت و نداشتن رغبت بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری موجب تعطیلی سالن‌ها شده است. اگر دولت هم بخواهد در این زمینه سرمایه‌گذاری کند به‌دلیل نداشتن صرفه اقتصادی مجبور می‌شود سینما را تعطیل کند. از این‌رو، طرح‌های جایگزین مانند «اکران‌های سیار» طراحی شده‌اند. 
   
قیمت‌گذاری بلیت‌ها به شکل منطقه‌ای
او در پاسخ به این‌که برای استفاده از ظرفیت اکران سیار در شهرهای فاقد سینما از چه سالن‌هایی استفاده می‌شود، گفت: این طرح با استفاده از سالن‌های موجود آموزش‌و‌پرورش، شهرداری‌ها یا نهادهای دیگر، فیلم‌ها را در مناطق کم‌برخوردار در سطح کشور نمایش می‌دهد. بلیت‌ها نیز با قیمت‌گذاری منطقه‌ای عرضه می‌شود؛ به‌عنوان مثال در مناطق روستایی ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان، شهرهای کوچک ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان و در شهرهای بزرگ ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان. 
   
اکران فیلم‌هایی با مفهوم  مقاومت در سینما سیار
نیاکی در رابطه با مدل درآمدزایی طرح اکران سیار نیز یادآوری کرد: هیچ‌کدام از فیلم‌های اکران شده در طرح سیار رایگان نبودند و مدل قیمت‌گذاری براساس مناطق روستایی، شهرهای بزرگ و کوچک دسته‌بندی می‌شود. به‌عنوان مثال سال گذشته، همین یک میلیون و ۱۰۰ هزار مخاطب، گردش اقتصادی حدود ۲۰ میلیارد تومانی ایجاد کردند که بخشی از آن به صاحبان آثار و بخشی به دیگر عوامل پرداخت شد.
مسئول اکران سیار مؤسسه بهمن سبز درباره چگونگی فرآیند اکران فیلم‌ها نیز عنوان کرد: فرآیند درخواست اکران از راه سایت و فضای مجازی انجام می‌شود. پس از ثبت درخواست، فایل فیلم و آموزش‌های لازم برای اکران (آنلاین یا آفلاین) در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. فقط با داشتن تجهیزات پایه مانند ویدئوپروژکتور و پرده نمایش، امکان اجرای اکران سیار فراهم خواهد شد. او در پایان با اشاره به این‌که برای مناسبت‌هایی مانند اربعین نیز برنامه‌های اکران سیار درنظر گرفته شده، گفت: در سال گذشته در مرزهای ایران و عراق و بعضی نقاط در مسیر اربعین اکران‌هایی انجام شد. همچنین در پاسخ به تحولات اخیر و جنگ ۱۲ روزه، برنامه‌ای برای اکران فیلم‌های مقاومت و دفاع‌مقدس مثل «اشک هور»، «خدای جنگ» و «اسفند» به صورت مسجد به مسجد در کشور طراحی کردیم و در حال انجام است. 
   
اکران سیار فیلم‌های کودک برای بیش از ۲۰۰۰ نفر
 یکی دیگر از نهادهای کمک‌کننده به اکران سیار، انجمن سینمای جوانان است. اخیرا خبری در رابطه با اکران سیار فیلم‌ کودک «بچه‌زرنگ» تا پایان تیرماه منتشر شد تا روزهای بعد از جنگ برای کودکان همراه با نوعدوستی، انس و الفت باشد. در این طرح فرهنگی ــ هنری، بچه‌زرنگ و سایر آثار کودکانه در مناطق کمتربرخوردار به نمایش درآمدند. این اکران‌ها تاکنون در شهرهای قشم و اطراف آن، خرم‌آباد (در کوی علی‌آباد و قلعه‌سنگی)، جاسک، شهرکرد (فارسان)، مشگین‌شهر، کاشان، تربت‌حیدریه، خراسان‌رضوی با دو اکران (چناران و کوهسنگی) و استان البرز با دو اکران (ساوجبلاغ و طالقان) برگزار شده و درمجموع میزبان‌بیش از ۲۰۰۰ کودک بوده‌اند.
ابراهیم مظاهری، مسئول اکران سیار انجمن سینمای جوانان در این رابطه به جام‌جم گفت: اکران رایگان تا پایان تیرماه ادامه دارد. البته باید در نظر داشت که این کار ازلحاظ اقتصادی چندان مقرون‌به‌صرفه نیست و بیشتر جنبه فرهنگی دارد. به همین دلیل به‌عنوان انجام یک وظیفه فرهنگی و برای ایجاد حال خوب در مردم و حتی برای خودمان این کار را ادامه می‌دهیم. شرایط طوری نیست که بتوانیم بگوییم این اکران رایگان برای کودکان تا چه زمانی ادامه خواهد داشت اما در حال حاضر این اکران سیار تا پایان تیرماه برنامه‌ریزی شده است.روزهای آغازین جنگ، اطلاع‌رسانی دراین رابطه و جلب اعتماد مردم برای نشستن در یک سالن سخت بوداما با تبلیغات و شناسایی مکان‌های امن در شهرها، روند اکران‌ها به‌تدریج رونق گرفت.
مظاهری ادامه داد: در واقع فیلم‌های در حال اکران خودمان را نمایش می‌دهیم و در قالب سینمای سیار، معرفی آثار نیز انجام می‌شود. البته فقط فیلم‌های بلند را اکران می‌کنیم و پخش فیلم کوتاه نداریم، مگر در شرایط خاص یا مناسبت‌هایی مانند اربعین. در برخی شهرهای فاقد سینما مانند آنچه درباره فیلم بچه‌زرنگ اطلاع‌رسانی شده، اکران انجام می‌شود. در بعضی مناطق که سفارش نمایش وجود دارد یا خودمان شرایط را بررسی کرده‌ایم، ممکن است فیلم‌های خاص را با استفاده از سرورهای مخصوص و در قالب باکس «هنر و تجربه» به نمایش درآوریم. هدف ما همواره این است که هم فیلم دیده شود و هم مخاطب رضایت داشته باشد. 
   
فوت و فن یک اکران سیار برای کودکان
مظاهری  درباره چگونگی اجرای طرح اکران سیار نیز عنوان کرد: شیوه اجرای این اکران‌ها به این صورت است که گروه ما در شهرها حضور دارند، با سالن‌ها هماهنگ می‌شوند، تبلیغات را در همان منطقه انجام می‌دهند، زمان‌بندی مشخص می‌شود ودستگاه‌های لازم مانند ویدئوپروژکتور و پرده نمایش به محل منتقل می‌شود.درهرمکانی که قابلیت اکران‌وجود داشته باشد ــ چه مسجد، چه سالن با صندلی یا بدون صندلی ــ با تجهیزات حرفه‌ای سینمایی، نمایش با کیفیت مطلوب انجام می‌شود. در واقع فعالیت‌مان را با فیلم بچه‌زرنگ آغاز کردیم. چون تهیه‌کننده و کارگردان از اکران رایگان این اثر رضایت کامل داشت. اگر استقبال از سایر فیلم‌ها هم مناسب باشد و با تأیید مدیرعامل مواجه شویم، آنها نیز در اکران سیار قرار می‌گیرند. 
مسئول اکران سیار انجمن سینمای جوانان عنوان کرد: به‌عنوان یکی از نهادهای زیرمجموعه سازمان سینمایی، از رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها برای معرفی این طرح و حمایت فرهنگی آنها استمداد می‌طلبیم و از این بابت سپاسگزاریم. هدف ما این است که مردم بدانند مدلی از سینما وجود دارد که با امکان اکران حرفه‌ای با تجهیزات در هر نقطه‌ای بدون سالن سینمای رسمی وجود دارد. 
   
علاقه مردم برای ادامه طرح سینماسیار 
او با اشاره به این‌که بازخورد مردم تا این لحظه مثبت بوده، بیان کرد: برخی پیشنهاد داده‌اند این طرح ادامه‌دار باشد. از آنجا که سال‌هاست در این زمینه فعالیت می‌کنیم بسیاری از مخاطبان، ما را می‌شناسند. مردم می‌توانند درخواست‌های خود را از راه سایت، صفحه اینستاگرام یا حتی تماس مستقیم با دفاتر انجمن سینمای جوانان ثبت کنند. این انجمن در همه استان‌ها شعبه دارد و از راه آن می‌توانند به ما دسترسی پیدا کنند. از دل این انجمن، فیلمسازان بسیاری رشد کرده‌اند و ما نیز به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آن فعالیت می‌کنیم. 

جذب بیش از ۱۰۰هزارمخاطب در اکران سیار
در سال گذشته، حدود یک میلیون و ۱۰۰هزار نفر از راه این اکران‌ها فیلم تماشا کردند.بسیاری از این فیلم‌ها در اکران عمومی سینما مخاطب کمی داشته‌اند. برای نمونه، فیلم «قلب رقه» درسینماهای کشور۲۰۰هزارمخاطب داشته اما در چرخه اکران سیار ۲۶۰ هزار نفر بوده است. به‌عبارتی، مخاطبان سیار قلب رقه بیشتر از مخاطبان سالن‌های ثابت بوده‌اند. سال گذشته ۶۰ فیلم در سینما اکران شد اما ۶۰ درصد فیلم‌ها زیر ۱۰۰هزار نفر مخاطب داشتند. این در‌حالی است که در چرخه اکران سیار فیلم‌هایی داشتیم که بیش از ۱۰۰ هزار نفر مخاطب داشته‌اند. ایلیا؛ جست‌وجوی قهرمان، باغ کیانوش و قلب رقه جزو فیلم‌هایی بودند که توانستند بیش از ۱۰۰ هزار نفر مخاطب در اکران سیار جذب کنند.