حرم سیدالکریم قبله‌گاه تهرانی‌ها

شاید برای صحبت در مورد ری و نگین آن، یعنی حرم حضرت شاه‌عبدالعظیم‌حسنی(ع) بهتر باشد ابتدا ۳۰جلد کتاب را مرور کنیم تا متوجه شویم صحبت درباره ری بسیار مفصل‌ است.برای اطلاع از برنامه‌های آستان مقدس حرم حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) سراغ حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن عرفاتی، معاون امور علمی و فرهنگی آستان رفتیم تا گفت‌وگویی با ایشان داشته باشیم. عرفاتی می‌گوید تمدن ری با حدود ۸۰۰۰ سال قدمت، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان به‌شمار می‌آید. حتی یکی از مورخین بزرگ می‌گفت اگر از چهار شهر قدیمی جهان نام ببریم، ری حتما یکی از آنهاست.

اگر قرار باشد از جایگاه حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) صحبت کنیم، در اولین جمله به چه موردی اشاره می‌کنید؟
باید بگویم قریب به ۸۰۰۰ بقعه متبرکه و امامزاده در سرزمین ایران اسلامی داریم که در بین این امامزادگان جایگاه حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) ممتاز و استثنایی است، چراکه وی شخصیتی علمی، عملی و جهادی داشته و امین امام معصوم زمان خود بوده است. طبق فرمایش امام‌هادی(ع) آستان حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) کربلای ایران اسلامی است که این جایگاه برای زائران بسیار ویژه است. ضمن این‌که مقام معظم رهبری نیز دراین‌باره فرموده‌اند شهرری، قبله تهران و نشان‌دهنده جایگاه این بارگاه و آستان در ایران است.

پس منظور این است که حرم این بزرگوار چیزی بیش از یک مکان مقدس صرف است.
بله، همین‌طور است. آستان حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) مرکز علمی، به‌حساب‌می‌آید؛ چراکه دارای دانشگاه، حوزه علمیه و مراکز آموزشی مختلفی است، به‌طوری‌که خانه علم، آسمان‌نما، مرکز نجوم، کتابخانه بزرگ و مجهز، مرکز آموزش قرآن و مجتمع آموزشی حکمت نشان‌دهنده پایگاه علمی و فرهنگی این آستان در بین مردم و شیعیان آل‌الله است. خوب است بدانید در مرکز آموزشی قرآن سالانه ۴۰۰۰ نوجوان آموزش لازم را فرامی‌گیرند و جمع کثیری از اساتیدی که در تهران مشغول فعالیت در حوزه حفظ و قرائت هستند از شاگردان و دانش‌آموختگان اداره کل قرآنی حرم مطهر حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) به‌شمار می‌آیند.

برای انجام کارهای علمی و فرهنگی برنامه‌ریزی خاصی در آستان صورت گرفته است؟
بعد از برنامه‌ریزی‌های ویژه طی سال‌های اخیر و با تشکیل ساختار جدید اداری آستان، چهار اداره کل در معاونت امور علمی و فرهنگی آستان مقدس تعریف شد که همواره تلاش همکاران این مجموعه‌ها برارتقای سطح کیفی فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و آموزشی بوده است. اداره نجوم آستان، یکی از معتبرترین رصد‌خانه‌های ایران بوده و تلسکوپ آن در کشور بی‌نظیر است. حتی دفتر مقام معظم رهبری یکی از استناداتش برای رویت هلال ماه رمضان همین مرکز و دفتر آستان است.

با این اوصاف به غیر از مراسم‌ مناسبتی باید برنامه‌های خاصی در دستورکار باشد.
علاوه بر مراسم‌های مناسبتی در طول سال برنامه‌های ثابتی تحت عنوان سبک زندگی، فقه زندگی، تفسیر قرآن‌کریم و قرائت ادعیه در طول هفته در چندین نوبت توسط این اداره کل پیگیری و اجرا می‌گردد و کلیه این برنامه‌ها به همت اداره ارتباطات در فضای مجازی پوشش رسانه‌ای و خبری داده می‌شود. برنامه‌های ماه رمضان، مراسم راهپیمایی اربعین، ایام مسلمیه، محرم و ... ازجمله برنامه‌هایی است که آستان مقدس و مجموعه فرهنگی حرم با تمام توان و تلاش خادمین به لطف خدا به نحو مطلوب و باشکوه برگزار کرده و برای آینده نیز برنامه‌های خاصی برای آنها در نظر دارد. برپایی جلسات و کارگاه‌های فرهنگی و آموزشی در حوزه‌های کودک‌وخانواده، برنامه معرفت زیارت، حرم‌شناسی برای زائرین، جشن‌های تکلیف و طرح‌های تکریم حجاب، مشاوره، نظرسنجی‌ها، هیات نوباوگان، هیات بانوان و همچنین برگزاری مراسم عقد زوج‌های جوان در این بارگاه ملکوتی از اهم اقدامات این اداره کل بوده و در برنامه‌های فرهنگی سعی بر آن است تا با توسعه فضای فرهنگی حرم و استفاده از ظرفیت‌های مردمی، ویژه‌برنامه‌های فرهنگی و تبلیغی مشترکی با دیگر ارگان‌هان و نهادها در این بارگاه منور صورت پذیرد. بهره‌مندی از کارگروه‌های اندیشه‌ورز از مهم‌ترین راهبردهای این معاونت به‌شمار می‌آید و کارگروه خانواده به‌عنوان تنها کارگروه تخصصی در این زمینه در نهادهای شهرستان ری در حال فعالیت است.  اداره کل امور قرآنی آستان مقدس فعالیت‌های بسیار گسترده‌ای در میان کلیه اعتاب مقدسه ایران اسلامی هم از نظر کمی و هم به لحاظ کیفی داشته و برگزاری دوره‌های آموزش قرآن‌کریم در رشته‌های مختلف و محافل انس با قرآن و فعالیت‌های قرآنی در روستاهای شهرستان ری و ویژه‌برنامه جزء‌خوانی قرآن‌کریم با حضور قاریان ممتاز کشور در ماه مبارک رمضان جزو شاخص‌ترین برنامه‌های این اداره کل به حساب می‌آید.

وضعیت کتابخانه‌های‌تان چطور است؟
حرم دارای کتابخانه بزرگی است که نزدیک به ۲۰۰۰ جلد مخطوطات دارد، اما برخی از آنها هنوز قیمت‌گذاری نشده‌اند. این کتابخانه، به‌جز دانشکده حرم که در آن نیز حدود صدهزار جلد کتاب تخصصی حدیث وجود دارد در ایران بی‌نظیر است. در سال‌های گذشته و با پیگیری‌های صورت‌گرفته بیش از ۱۴۰۰جلد کتاب از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آستان مقدس اهدا شد و بزرگانی همچون علی دوانی و چندی قبل هم دکتر علی ولایتی از کتابخانه شخصی خود ۱۲هزار جلد کتاب به این بارگاه اهدا نمودند. ضمن این‌که تبادلات آثار فرهنگی با کاخ موزه گلستان داریم. این را هم اضافه کنیم که ما قدیمی‌ترین سردر حرم در عتبات جهان اسلام را داریم که بیش از ۹ قرن قدمت دارد.  در مورد تاریخ معماری نیز سمیناری برگزار و کتابی چاپ شده که محققین حوزه معماری از آن استفاده می‌کنند.

خدمات شما چه فرقی با دیگر خدمات ارائه‌شده در جامعه دارد؟
ویژگی آستان حرم سیدالکریم این است که تمام خدمات آن مردمی بوده و بودجه دولتی ندارد.هرخدمتی، با کمک و بودجه مردم و برای مردم صورت می‌گیرد.هرچه حضورمردم قوی‌ت‌باشدمیزان خدمات وکیفیت آن‌هم افزایش می‌یابد.در لیله‌الرغایب جمعیت داخل حرم آن‌قدر زیاد بود که خدام می‌گفتند طی ۳۰ سال اخیر چنین مراسمی با این حجم از حاضرین ندیده بودیم. بعضی شب‌ها چهار بار مراسم دعای کمیل برگزار می‌شود که از ۸ شب آغاز و تا قبل از اذان صبح ادامه دارد. در این برنامه‌ها از اساتید مختلف استفاده می‌کنیم تا با تنوع دعاخوانی و سخنرانی پاسخگوی همه سلیقه‌ها و اقشار جامعه باشیم. در مورد عبدالعظیم‌حسنی(ع)بایدبگویم که ایشان مقام وکالت‌دارند ووکیل امام‌هادی(ع) بوده وباچهارواسطه به امام حسن‌مجتبی(ع) می‌رسند. بسیاری ازعزیزانی که می‌خواهند امام‌حسن‌مجتبی(ع)را زیارت کنند به این حرم می‌آیند،چون از فرزندان ایشان فرد دیگری را نداریم که دارای بقعه و بارگاه این‌چنینی باشد.حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع) به‌طور مستقیم ۱۲۰ روایت از ائمه نقل کرده است، یعنی ایشان محدثی است که بدون واسطه از امام معصوم روایت شنیده و به نفرات بعدی منتقل کرده است.حضرت عبدالعظیم‌حسنی(ع)فقیه بودند وامام‌هادی(ع) این جایگاه رابه وی داد.زمانی‌که‌عده‌ای ازایران‌برای پرسیدن سؤالات به سامرا می‌روند، امام می‌فرمایند: نیازی نیست این همه راه را بیایید، درهمان شهرری از عبدالعظیم‌حسنی بپرسید.