طرز تفکر و عقاید افراد که «هویت فردی»نامیده میشود،اغلب از طریق ارزشها، نمادها، اسطورهها و سنتهایی که میراث جوامع گوناگون را تشکیل میدهند، شکل میگیرد. این هویتهای فردی زمانی که بههم میپیوندند، هویتهای گروهی را تولید میکنند و از اجتماع هویتهای گروهی، «هویتهای ملی» شکل میگیرد. هویتهای ملی میراث متمایز ملتها را تشکیل میدهد و مفهومی است که تلاش دارد تعارضات موجود در هویتهای گروهی را در جوامع کاهش دهد و آنها را در یک هویت بالاتر و والاتر، همگرا سازد. روپرت امرسون، دانشمند علوم سیاسی میگوید: «هویت ملی موجب میشود که مردم احساس کنند یک ملت هستند».
اهمیت «هویت ملی» در دنیای امروز به قدری است که برخی ازاندیشمندان نظیر رُزپول، آن را زیربنای تمامی انواع دیگر هویتها میدانند. دکتر شریعتی پدیده بیهویتی را از حربههای کهنه استعمار در ایران میداند، همانگونه که برخی منورالفکرهای وابسته به جریانات استعماری نظیر تقیزاده معتقد بودند که برای رسیدن به قافله تمدن باید از فرق سر تا نوک پا فرنگی شد! یعنی که تمامی مواریث هویتی یک سرزمین اعم از ملی و مذهبی و... کنار گذاشته شود و ارزشهای غربی جایگزین گردد!
تغییرات سریع و پرشتاب دهههای اخیر و دگرگونیهایی که در عرصههای مختلف رخ داده است موضوع هویت ملی را امروزه با چالش و بحران مواجه کرده است. موضوع هویت ارتباط مستقیمی با انواع امنیت دارد. کشوری که دچار بحران هویت باشد، انسجام گروههای فرهنگی و اجتماعی آن از بین میرود و درگیریهای قومی و نژادی آن تشدید میشود، امنیت داخلی با تهدید مواجه شده و در نهایت امنیت ملی کشور با چالشی مخاطرهآمیز مواجه خواهد شد.
آمار منتشرشده منابع غربی، بهشکل واضحی میزان رویکرد و علاقهمندی کاربران داخلی به فضاهای جدید ارتباطی را نشان میدهد. دانشگاه مکگیل ایرانیان را در جایگاه ششم معتادترین مردم به گوشی موبایل قرارداده است. مرکز آمار جهانی اینترنت، ایران را در رتبه نخست تعداد کاربران اینترنتی در منطقه خاورمیانه ذکر کرده است. همچنین بنابر یک تقسیمبندی نسلی، بیشترین کاربران اینترنتی در ایران را «نسل سوم» تشکیل داده و بیش از نسلهای دیگر در معرض آثار ناشی از ارتباطات نوین از جمله مسائل هویتی و بحران هویتی قرار دارند. این رویکرد و اقبال بسیار قابل توجه کاربران، باعث شکلگیری نوع جدیدی از هویت که آن را «هویت مشترک جهانی» مینامیم، خواهد شد. هویت تازهای که با افزایش سطح ارتباطات پدید آمده، ممکن است موجب شود افراد جامعه و بهخصوص نوجوانان وجوانان به وجوه مشترک جهانی خود تعلقخاطر بیشتری پیداکنند تا هویت ملی خویش. کاربران بومی در این فضای جدید ممکن است فرصت جایگزینی فرهنگی و شکلدادنِ ساختارهای منطبق بر مقتضیات فرهنگ بومی خود را از دست داده و با نوعی نابهنجاری ناشی از فقدان هویت ملی خود مواجه شوند.
کشور ما امروزه بهشکلی ناگزیر با پدیده جهانیشدن در فرآیند ارتباطات نوین که شبکههای اجتماعی هم داعیهدار آن هستند، مواجه شده است.این دوره تاریخی جدید یقینا به همراه خود عناصربحرانزای هویتی راهم به همراه دارد.ضرورت و فوریت توجه به موضوع هویت ملی و راهکارهای تقویت بیش از پیش آن، از عمدهترین مسائلی است که بهطور مکرر، وخصوصا در سالهای اخیر از سوی دلسوزان، به تصمیمگیران تاکید و گوشزد شده است. خدشهدارشدن هویت ملی میتواند تهدیدی جدی برای امنیت ملی کشور بهبار آورد.
