کشت فراسرزمینی، نیازمند دیپلماسی موثر

حالا بعد ازگذشت چند سال ازتصویب آیین‌نامه کشت فراسرزمینی،مجری طرح اعلام کرده «سالانه حدود۳۰میلیون تن کالا وارد کشور می‌شود که در برنامه هفتم توسعه تدوین شده ۱۰میلیون تن محصول را از طریق کشاورزی فراسرزمینی تامین کنیم.»
چند سالی می شود که کشت فرا سرزمینی با توجه به کمبود منابع آبی در ایران، محدودیت در فعالیت‌های بخش کشاورزی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی در پایداری امنیت غذایی مورد توجه وزارت کشاورزی و دولت قرار گرفته است.در این راستا هیأت وزیران در جلسه فروردین ۹۵ به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و به استناد اصل یکصد و سی وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،آئین‌نامه کشت‌فراسرزمینی راتصویب‌کردکه به موجب ماده یک،کشت‌فراسرزمینی «بهره‌برداری از منابع، عوامل، ظرفیت‌ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقا امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور» تعریف شده است که البته در طول سال‌های اخیر توفیق چندانی در این زمینه نداشته‌ایم.همچنین در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز به این طرح توجه شده و لایحه بودجه ۱۴۰۱ دولت را مکلف کرده در واردات محصولات کشاورزی و دامی در شرایط مساوی اولویت خرید خود را از شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه کشاورزی فراسرزمینی قرار دهد. 
     
داشتن زمین، مهم‌ترین شرط بخش قرارداد
کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصول در سایر کشورها و واردات آن به ایران است. این نوع کشت، موضوعی است که در چند سال اخیر در ایران مطرح شده و اکنون اهمیت آن با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استان‌ها، محدودیت شدید منابع آبی و تأثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم بیش از هر زمانی نمایان است.یکی از شروط انجام کشت فراسرزمینی این است که حداقل محصول تحویلی برای عقد قرارداد با فعالان این نوع کشت باید ۵۰ هزار تن باشد و اگر میزان تولید کمتر از این رقم باشد، با متقاضی قرارداد بسته نخواهد شد. به عبارتی فعال کشت فراسرزمینی باید حداقل ۱۵ هزار هکتار زمین آبی یا بیش از ۳۰ هزار هکتار زمین دیم داشته باشد تا بتواند حداقل ۵۰ هزار تن محصول تولید کند. بنابراین کسانی که مساحت زمین‌هایشان کمتر از این ارقام باشد، امکان عقد قرارداد با وزارت جهاد و استفاده از تسهیلات را ندارند. در زمان عقد قرارداد اسناد اجاره یا مالکیت این زمین‌ها باید به تأیید سفارت یا کنسولگری کشورمان در کشور محل تولید رسیده باشد.
     
شناسایی ۶۲ کشور مستعد
آنطور که مجری کشت فراسرزمینی می‌گوید: «براساس آمارهاسالانه حدود۳۰میلیون تن کالا واردمی‌شود ودربرنامه توسعه هفتم تدوین شده که بتوانیم ۱۰میلیون تن محصول را از طریق کشاورزی فراسرزمینی تامین کنیم.»
رضا فتوحی با تاکید بر این‌که در اجرای این طرح محصولاتی همچون ذرت، جو، دانه‌های روغنی سویا و کلزا، کنجاله سویا، گوشت قرمز، شکر، برنج و در صورت نیاز گندم در اولویت هستند، ادامه می‌دهد: «این موضوع در کشور با تأخیر آغاز شد و یکی از مهم‌ترین بحث‌ها ایجاد تمهیدات لازم برای تسهیل کشاورزی فراسرزمینی است. بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه باید ۲ میلیون هکتاراراضی کشاورزی درسایرکشورها تا پایان برنامه به این امراختصاص پیداکند.دراین راستاقراراست با کشورهای هدف از جمله آفریقا، آمریکای جنوبی، قزاقستان، روسیه، ارمنستان، تاجیکستان، پاکستان، عراق، اندونزی و چند کشور دیگر مذاکرات انجام شود.به گفته این مسئول، با توجه به مطالعات و پیگیری‌های انجام شده، مناطق مستعد در ۶۲ کشور شناسایی و تدوین برنامه‌ها آغاز شده تا بتوان اقداماتی اثربخش داشت.مجری کشت فراسرزمینی با بیان این‌که معاونت اقتصادی و بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی تلاش دارد از طریق پشتیبانی این موضوع راعملیاتی کند، می‌گوید: «با هماهنگی‌هایی که امور بین‌الملل با وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های مختلف دارند،به استناد قوانین و آیین‌نامه اجرایی که سال ۹۵ ایجاد شده، امیدواریم شرکت‌های بازرگانی دولتی و پشتیبانی امور دام موفق به انعقاد قرارداد شوند.»
     
کشت فراسرزمینی، تهدید یا فرصت؟
گروهی از کارشناسان کشت فراسرزمینی را تهدید می‌دانند و جمعی هم آز آن به عنوان یک فرصت یاد می‌کنند.رضا نقیلو، کارشناس حوزه کشاورزی با بیان این‌که با توجه به بحران آبی در کشور و وضعیت خشکسالی که در سال‌های اخیر استان‌های ایران را فرا گرفته، کشت فراسرزمینی می‌تواند به عنوان یک فرصت زمینه را برای افزایش تولیدات کشاورزی فراهم کرده و به تامین محصولات مورد نیاز بپردازد، به جام‌جم می گوید: «شاید از دیدگاه اشتغال، کشت فراسرزمینی یک تهدید به شمار آید اما باید به این مساله توجه داشت که در شرایط خشکسالی کنونی در ایران این کشت می‌تواند فرصت بسیار خوب برای تولید محصولات پر آب‌بر باشد.»
او ادامه می‌دهد:«‌این که کشت محصول در کشورهای هدف بایدتوسط نیروی کارهمان کشورانجام شودواین مساله می‌تواند برای نیروی کار ایرانی یک تهدید محسوب ‌شود،یک طرف موضوع است‌، نباید فراموش کنیم که مهم‌ترین مساله‌ای که در این طرح به آن توجه شده آب است تا محصولات پرآب‌بری مثل صیفی‌جات درکشورهای دیگرکشت وبعد برای مصرف واردکشور شود.»

کشت  فراسرزمینی و تقویت دیپلماسی اقتصادی
برای انجام کشت فراسرزمینی و توسعه و گسترش آن درمناطق مختلف کره زمین، ابتدا بایدسیستم دیپلماسی فعال شده وبا رایزنی های لازم شرایط را برای ورود تجار و فعالان این عرصه هموار سازد.تقویت دیپلماسی اقتصادی زمینه ساز انجام پروژه‌های بزرگ و تعاملات دوطرفه بین المللی است.موضوعی که در ایران بدون توجه به آن، بازار را به رایگان در اختیار دیگران قرار داده و فرصت ها یکی پس از دیگری از دست می رود.بحث کشت فراسرزمینی بیش ازیک دهه است مطرح شده و اگرچه در بعضی کشورها برخی محصولات زراعی وباغی توسط کشاورزان سرمایه دار ویا یکسری شرکت‌ها اجرامی‌شود،اما کماکان مخالفان و موافقان خاص خود را دارد.برخی اعضای انجمن کشت فراسرزمینی معتقدند این انجمن هم مثل دیگر تشکل‌ها با مظلومیت و با زاویه رقابتی از سمت دولت مواجه بوده است.آنها می‌گویند، از مجلس انتظار داریم که در زمینه تهیه قانون پایدار کشاورزی فرا‌سرزمینی همکاری کند.ایران بیش از۳۰میلیون تن واردات محصولات کشاورزی داردودر سال گذشته این واردات ۲۰میلیارد دلار بود.براساس گزارش‌ها درحال حاضر بیش از۸۰کشور پذیرنده سرمایه‌گذاری کشاورزی فرا‌سرزمینی هستند. یکی ازمزیت‌های دیگر کشت فراسرزمینی سهولت واردات است و تولید‌کننده می‌تواند خارج از ضوابط و الزامات کالای تولیدی را وارد و وجه آن را بعدا دریافت ‌کند. در حالی‌که تاجر خارجی تا زمانی که پول نگیرد بارگیری نمی‌کند و این یعنی حداقل ۵۰ روزدرتأمین واردات جلوترخواهیم بود.در کشت فرا‌سرزمینی حاشیه سود کشاورزی بین ۲۵ تا صد‌درصد در سال است.این کار به خلق ثروت کمک می‌کند تا یک ایرانی موفق آمادگی بیشتری برای کمک به اقتصاد کشورش داشته باشد. 

ناچار به کشت فراسرزمینی هستیم
تا ۱۰سال آینده ایران به ۲۷میلیون تن ذرت، کنجاله، دانه روغنی و جو نیاز داردکه در خوشبینانه‌ترین حالت می‌تواند ۱۵ میلیون تن آن را در داخل تولید کند؛ بنابراین به‌ناچار باید ۱۲میلیون تن دیگر را وارد کند.پس به‌جز انجام کشت فراسرزمینی، راه دیگری برای رفع این کمبودها وجود ندارد.باید توجه داشت کسانی که می‌خواهند در زمینه کشت‌های فراسرزمینی فعالیت کنند، ‌می‌بایست سرمایه و تجربه کافی در این مواردداشته باشند. همچنین درحوزه سرمایه‌گذاری واقتصاد بین‌الملل ومدیریت پروژه‌های بزرگ بین‌المللی دارای تجربه بوده و کارشناسان حقوقی مجربی در اختیار داشته باشند؛ ضمن این‌که در سیاست‌های ابلاغی جدید، کشاورز ایرانی به خارج از کشور اعزام نمی‌شود بلکه از ظرفیت کشاورزان بومی آن کشورها در کنار مدیریت ایرانی استفاده می‌شود؛ چرا‌که در سال‌های گذشته حضور کشاورزان ایرانی در برخی از کشورها با توجه به این‌که به قوانین و فرهنگ و زبان آن کشورها آشنایی نداشتند، چالش‌های زیادی را ایجاد کرده بود.آمارها نشان می‌دهد در دنیا ۸۰میلیون هکتار کشت فراسرزمینی انجام می‌شود. کشورهایی مثل آمریکا، چین، ژاپن، عربستان و امارات، کشت فراسرزمینی انجام می‌دهند. به‌طور مثال در کشور برزیل، چینی‌ها در حال حاضر دو میلیون هکتار و ژاپن نیز حدود یک‌و‌نیم میلیون هکتار کشت فراسرزمینی دارند. همچنین کشورهایی مثل آمریکا در مناطقی که صادرات زیادی به آنجا دارند، کشت محصولات را نیز در همان‌جا انجام می‌دهند تا هزینه حمل کاهش یابد؛ بنابراین این طرح در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است.