رونق تجارت؛ ثمره سیاست همسایگی

ازاین رو هر دو دولت با رایزنی‌های متعدد به‌دنبال افزایش سهم کالاهای ایرانی در بازارهای کشورهای همسایه هستند، به‌طوری که آمار و ارقام صادرات غیرنفتی ایران در چند سال گذشته به کشور‌های دیگر، مهر تاییدی است که بر این ادعا صحه می‌گذارد. آمارهای گمرک نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹میزان تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه ۵۳ میلیون و ۶۱۴ هزار تن به ارزش ۲۸ میلیارد و ۳۷۰ میلیون دلار بود، این در حالی است که در سال ۱۴۰۲ میزان تجارت کشورمان با ۱۵ کشور همسایه ۹۶ میلیون و ۱۸۳ هزار تن به ارزش ۶۰ میلیارد و ۷۳۱میلیون دلار بود.از این رو می‌توان گفت در سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۹ تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه با افزایش ۷۹درصدی به لحاظ وزنی و افزایش ۱۱۴ درصدی به لحاظ ارزشی همراه بوده است.سال ۱۳۹۹ مجموع تجارت به ۱۴۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۷۳میلیارد دلار رسید، از این رو می‌توان گفت در سال ۱۳۹۹ به لحاظ وزنی ۳۷ درصد و به لحاظ ارزشی ۳۹ درصد از مجموع تجارت کشورمان با ۱۵ کشورهمسایه انجام گرفته است.اما درسال گذشته مجموع تجارت کشوربا احتساب نفت،برق وتجارت چمدانی ۱۵۳.۲میلیارد دلار بوده و همچنین وزن تجارت (بدون نفت خام) نیز به حدود۱۷۵.۴میلیون تن رسیده است. از این رو می‌توان گفت در سال گذشته به لحاظ وزنی ۵۵درصد وبه لحاظ ارزشی ۴۰درصد ازمجموع تجارت کشورمان با۱۵ کشور همسایه انجام گرفته است. 
   
تراز تجاری با ۱۵ کشور همسایه چگونه است؟
تراز تجاری ایران با ۱۱کشور ارمنستان،افغانستان، پاکستان،قزاقستان، عراق،عربستان، بحرین،ترکمنستان،جمهوری آذربایجان، عمان و کویت مثبت، ولی تراز تجاری کشورمان با ۴ کشور امارات، روسیه، ترکیه و قطر منفی بوده است. 
   
وضعیت تجارت با همسایگان در سال جاری
آمارهای گمرک حاکی از آن است که تجارت بدون نفت ایران با کشورهای همسایه در هفت‌ماهه امسال با ۲۳ درصد افزایش به رقم ۴۱ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار رسید.محمد رضوانی‌فر،رئیس‌کل گمرک دراین خصوص اظهار داشت: میزان وزنی تجارت بدون نفت ایران با کشورهای همسایه ۶۴.۵میلیون تن بوده که ۱۶ درصد رشد داشته است.  وی گفت: در این مدت، بیشترین میزان مبادلات تجاری ایران به لحاظ ارزش در بین کشورهای همسایه با امارات، ترکیه، عراق، پاکستان و فدراسیون روسیه بوده است. به گفته معاون وزیر اقتصاد، در هفت ماه سال جاری میزان مبادلات تجاری ایران با امارات متحده عربی ۱۶.۲ میلیارد دلار، ترکیه ۹.۹میلیارد دلار، عراق ۷.۶میلیارد دلار، پاکستان ۱.۶میلیارد دلار وروسیه۱.۵میلیارد دلار بوده است. وی افزود: از مجموع مبادلات تجاری بدون نفت ایران با کشورهای همسایه در هفت ماهه امسال، ۱۵.۱میلیون تن به ارزش ۲۰.۲ میلیارد دلار سهم صادرات به کشورهای همسایه و۱۳.۴میلیون تن به ارزش ۲۰.۹میلیارددلارسهم واردات از مبداء این کشورها بوده است.رضوانی‌فر درباره عمده‌ مقاصد صادراتی ایران در بین کشورهای همسایه اظهار داشت: عراق، امارات متحده عربی، ترکیه، افغانستان و پاکستان پنج کشور عمده مقاصد صادراتی ایران در بین کشورهای همسایه بوده‌اند.باید گفت آمارهای سال گذشته و هفت‌ماهه سال جاری به‌خوبی روند افزایش ارتباط تجاری ایران با کشور‌های منطقه و تحقق اهداف دولت سیزدهم و چهاردهم را نشان می‌دهد. 
ازطرف دیگر دولت چهاردهم از ابتدای کار خود اعلام کرد که در این زمینه مانند دولت قبل ارتباط خود را با کشور‌های همسایه حفظ کرده و در ادامه توسعه خواهد داد. در واقع می‌توان گفت دستیابی به بازار کشورهای همسایه، در کنار نقش‌آفرینی همه نهادهای دولتی، تکالیف و وظایف سنگینی را متوجه وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، امورخارجه، صنایع، معادن و کشاورزی و نیز  اتاق بازرگانی ایران می‌کند. گام اول در برونگرایی اقتصادی وتوسعه صادرات غیرنفتی، حضور تولیدات و کالاهای ایرانی در بازارهمسایگان است.بازارکشورهای منطقه اطراف ایران به دلایلی همچون سهولت دسترسی(وجود مرزهای زمینی ودریایی مشترک که باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود)،موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی ایران، وجود اشتراکات فرهنگی، مذهبی، زبانی و تمدنی، محوریت ترانزیتی ایران و امکان صادرات مجدد کالاهای تولید ملی به بازارهای فرامنطقه‌ای از طریق کشورهای همسایه (در نتیجه کاهش آثار تحریم‌ها بر تجارت خارجی)، دارای اهمیت راهبردی هستند و در هر برنامه‌ای برای توسعه تجارت خارجی و صادرات کالاهای ایرانی، باید در اولویت قرار گیرند. باید توجه داشته باشیم که در دنیا عمده کشورهایی که در حوزه تجارت خارجی کارنامه موفقی داشته‌اند از همسایگان خود شروع کرده‌اند.  اگر در محیط همسایگی صادرات و واردات انجام شود، به دلایلی از قبیل بعد مسافت کم وهزینه‌های پایین رفت‌وآمد وترانزیت صرفه اقتصادی خواهد داشت. 

رشد ۱۰درصدی صادرات
بد نیست بدانیم صادرات کالاهای ایرانی به بحرین طی هفت‌ماهه امسال از چهار میلیون دلار به شش میلیون دلار، صادرات به کویت از ۸۷ میلیون دلار به ۱۱۴ میلیون دلار، صادرات به عمان از ۶۳۸ میلیون دلار به ۷۸۲ میلیون دلار، صادرات به عراق از چهار میلیارد و ۵۵۴ میلیون دلار به پنج میلیارد و ۱۹۶ میلیون دلار، صادرات به امارات از سه میلیارد و ۲۸ میلیون دلار به سه میلیارد و ۳۹۹ میلیون دلار و صادرات به قطر از ۵۸ میلیون دلار به ۶۴ میلیون دلار رسیده که به‌ترتیب نشان‌دهنده آن است که صادرات کالاهای ایرانی به این کشورها ۸۹، ۴۶، ۳۱، ۲۳، ۱۴، ۱۲ و ۱۲ درصد رشد داشته‌ که در مجموع رشدی ۱۰درصدی را نسبت به نیمه نخست سال گذشته نشان می‌دهد.