این تنبلی بی‌نشانه

اما آنچه لازم است درباره همین بیماری شایع و ظاهرا معمولی بدانید این است که تنبلی چشم می‌تواند به شکل بسیار خاموشی فرزندان‌مان را درگیر کند و ما اصلا متوجه آن نشویم؛ آن‌وقت است که زمان طلایی تشخیص و درمان آن را از دست خواهیم داد. موضوعی که محمد خجسته، اپتومتریست هم به آن اشاره می‌کند و درباره غنیمت‌شمردن این زمان طلایی برای تشخیص می‌گوید. 

 تنبلی چشم را چطور می‌توان تشخیص داد و علائم و نشانه‌های آن چیست؟
 معمولا این بیماری بدون علامت است. البته که به نوع و شدتش هم بستگی دارد، ولی در حالت عادی ممکن است کودکی که هیچ نشانه‌ای ندارد، دچار تنبلی چشم باشد. اما شاید بتوانیم رفتارهای جدیدی از او ببینیم که پیش از آن نداشته است؛ رفتارهایی که می‌توانند نشان خاموشی از تنبلی چشم باشند. 
مثلا برای دیدن نقاط دور، چشم‌هایش را تنگ می‌کند یا بی‌وقفه آن را می‌خاراند و می‌مالد. دقت به این رفتارهای جدید از آن جهت مهم است که بچه‌ها معمولا به دیدن با یک چشم عادت می‌کنند و مشکلی درباره دید ضعیف‌شان با چشم دیگر بر زبان‌نمی‌آورند.
 در تنبلی چشم دقیقا چه اتفاقی برای کودک و چشم‌های او افتاده و خواهد افتاد؟
تنبلی چشم یک بیماری در اوایل کودکی است که در آن بینایی کودک در یک چشم آن‌گونه که طبیعی است رشد نمی‌کند و همه تمرکز مغز روی یک چشم است و چشم دیگر اصطلاحا تنبل می‌شود. در چنین مواقعی، چشمی که دچار تنبلی شده، یعنی کار خودش را به‌درستی انجام نمی‌دهد و این جریان زمانی تشدید می‌شود که به‌موقع شناسایی و پیگیری نگردد. 
 و چطور قابل تشخیص و پیشگیری است؟
ابتدایی‌ترین مرحله برای تشخیص پیشگیری معاینه بدو تولد است؛ معاینه بعدی چشم‌های کودک در سال اول تولدش باید صورت بگیرد و بعد از آن هم بین سن ۴ ــ ۳.۵سالگی، نیاز به معاینه مجدد دارد. 
درواقع این معاینات ضروری در عین سالم‌بودن ظاهری کودک باید صورت گیرد تا اگر عیبی وجود دارد، زود تشخیص داده شود و کار به مراحل سخت‌تر و پیچیده‌تر نکشد.
 اتفاقی که البته چند وقتی است که به‌صورت اجباری انجام می‌شود.
 بله، خوشبختانه با همکاری خوبی که بین اپتومتریست‌ها و سازمان بهزیستی صورت گرفته است، این معاینه همگانی و سالانه انجام می‌شود؛ البته که رخ‌دادن چنین اتفاق خوبی هم به توجه دقیق والدین کودک و مسئولیت‌پذیری آنها برای معاینه فرزندشان بستگی دارد.  
فراموش نکنید که بروز تنبلی چشم، در کودکانی که سابقه خانوادگی در بیماری‌های چشمی دارند یا به‌صورت زودرس به دنیا آمده‌اند، احتمال بیشتری دارد. 
 این معاینه‌ای که از آن حرف می‌زنید، سن خاصی دارد که نشود بعد از آن انجامش داد؟
وقت طلایی آن برای سنین زیر ۶ سال است. البته که بستگی به نوع و شدت تبلی چشم هم دارد و گاهی تا دوره بلوغ و زیر ۱۲ سال هم می‌تواند اهمیت داشته باشد. درواقع در برخی کودکان و نوجوانان که تنبلی چشم ضعیفی دارند و اختلاف نمره کم است، تا زیر ۱۲‌سال هم امکان درمان وجود دارد. 
 کودکانی که دچار تنبلی چشم هستند، چه شاخصه مهمی دارند؟
چشم‌های این بچه‌ها برخلاف ظاهر بسیار سالم دید خوبی ندارند و نمی‌توانند تصویر واضحی به فرد بدهند. عینک‌نزدن باعث می‌شود که برای دیدن بیشتر و بهتر از چشم کار کشیده نشود. درست شبیه به درختی که یک سمتش رو به نور است و رشد می‌کند و سمت دیگرش در برابر نور قرار نگرفته و رشدی هم نداشته است. چشم‌هایی که دچار تنبلی هستند هم اگر درمان نشوند، دچار چنین وضعیتی خواهند شد و رشد دید نخواهند داشت. شاید برایتان جالب باشد که بدانید سلول‌های بدن به گونه‌ای هستند که اگر از آنها کار کشیده نشود، خودشان را به سمت بی‌تحرکی سوق می‌دهند.
 یکی از چاره‌های کارکشیدن از چشمی که دچار تنبلی است، چشم‌بند برای چشم سالم است. این‌گونه از چشم مورد نظر، استفاده بیشتری می‌شود و به سمت بهبود پیش می‌رود. 
 یعنی تنبلی چشم به‌راحتی قابل درمان است؟
اگر دچار عیب انکساری باشد، با نمره و عینک می‌توانیم آن را رفع کنیم، در غیر این صورت، آن عیب را تشدید کرده‌ایم؛ آن‌قدر که ممکن است کارایی‌اش را از دست بدهد. 
بسته به نوع و شدت بیماری راه‌های دیگری هم وجود دارد، اما همان‌طور که همیشه تاکید می‌شود، برای درمان بهتر، زمان طلایی را نباید از دست‌بدهیم.