گام‌های بلند محققان در درمان‌های نوین

رشد دانش سلول‌درمانی به شرط نگاه ویژه دولت
دکتر عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان در خصوص ظرفیت سلول‌درمانی به جام‌جم می‌گوید: بیست‌وپنجمین کنگره و جشنواره بین‌المللی تحقیقاتی رویان فرصتی را برای تبادل‌نظر محققان داخلی و خارجی در زمینه پزشکی، تولیدمثل و سلول‌های بنیادی و زیست‌فناوری فراهم کرده است. در این کنگره بین‌المللی شاهد آخرین دستاوردهای علمی این حوزه هستیم. قطعا دنیا نیز پی به اقدامات و دستاوردهای ایران می‌برد. اکنون قضیه سلول‌های بنیادی در ایران به‌طور جدی دنبال می‌شود و نتایج خوبی نیز به‌دست‌آورده‌ایم. امیدواریم این نتایج به ارائه خدمات درمانی منجر شود.وی می‌افزاید: درحال‌حاضر پژوهشگران این مجموعه توانسته‌اند دربحث سوختگی،قرنیه چشم،لک وپیس وبیماری‌های پوستی دستاوردهای خوبی کسب کنند. همچنین با استفاده از سلول‌های مزانشیمی برای درمان بیماری‌های زانو و مفاصل اقدامات موثری انجام شده است. در زمینه بیماری‌های عصبی و مغز و اعصاب مانند پارکینسون و آلزایمر نیز تحقیقاتی در مدل حیوانی در حال انجام است. برخی از این طرح‌ها وارد کارآزمایی بالینی شده‌اند. در زمینه داروهای نوترکیب نیز در رده تحقیقاتی توانسته‌ایم گام‌هایی موثر برداریم. امیدواریم با رویکرد و نگاه ویژه دولت به علوم جدید، این دانش در مدل‌های انسانی نیز نتایج مطلوبی در بر داشته باشد و همگام با کشورهای پیشرو در این عرصه فعالیت کنیم.

پیشگامی ایران در درمان ناباروری با سلول‌های بنیادی
دکتر محمدحسین نصراصفهانی،رئیس پژوهشکده زیست‌فناوری رویان اصفهان ویکی از۱۰دانشمند برتر دنیا در زمینه درمان ناباروری می‌گوید: هرساله پژوهشگاه رویان در زمینه پزشکی تولیدمثل و سلول‌های بنیادی و زیست‌فناوری کنگره بین‌المللی برگزار می‌کند. علت و درمان ناباروری ازجمله مهم‌ترین مسائلی است که در زمینه پزشکی تولیدمثل در این کنگره به آن پرداخته می‌شود. خوشبختانه پژوهشگران ایرانی در زمینه ناباروری و روش‌های درمانی آن تحقیقات خیلی خوبی ارائه داده‌اند و اکنون ایران جزو کشورهای پیشگام در این زمینه محسوب می‌شود و بیماران برای درمان نیازی به رفتن از کشور ندارند. هزینه‌های آنان نیز اکنون تحت پوشش بیمه است. وی می‌افزاید: هرچند در زمینه سلول‌های بنیادی نیز نسبت به بودجه‌هایی که به این امر اختصاص پیدا کرده، پیشرفت‌های خیلی خوبی حاصل شده، امادولت باید از مراکزخصوصی این حوزه به‌ویژه درمان ناباروری حمایت بیشتری به‌عمل‌آورد تا این مراکز در درازمدت بتوانند پایدار بمانند و خدمات خوبی ارائه دهند؛ اکنون مراکز خصوصی با سرمایه‌های خودشان در این زمینه‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. حفظ این مراکز بسیار اهمیت دارد. همچنین بیمه‌ها باید در بخش درمان همکاری بیشتری در این زمینه داشته باشند.
 
جلب اعتماد دانشمندان با اشتراک‌گذاری دانش
دکتر پروانه افشاریان، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه رویان و دبیر اجرایی ششمین جایزه دکتر کاظمی نیز می‌گوید: در این کنگره پژوهشگران ایرانی و خارجی در زمینه زیست‌شناسی و پزشکی تولیدمثل به‌ویژه چالش‌های ناباروری و کاربردهای سلول‌های بنیادی به تبادل اطلاعات پرداخته‌اند.این اشتراک‌گذاری دانش باعث می‌شود اعتماد دانشمندان بین‌المللی به ایران در زمینه سلول‌های بنیادی و درمان ناباروری جلب شود.وی می‌افزاید: ایران سابقه درخشانی در حوزه سلول‌های بنیادی و درمان ناباروری دارد. برای مثال سال ۲۰۲۰ یکی از مقالات ایران توانست رتبه نهم جهان را کسب کند. در زمینه سلول‌های بنیادی نیز سال ۲۰۰۳ زمانی که نخستین سلول‌های بنیادی‌مان ثبت شد ایران در ردیف شش کشور برتر جهان قرار گرفت. قطعا باید برای پیشبرد این اهداف تلاش بیشتری کنیم تا نه تنها جایگاه‌مان را حفظ کنیم بلکه آن را ارتقا دهیم؛ بنابراین توقع داریم دولت جدید نگاه ویژه‌ای به این حوزه داشته باشد تا بتوانیم همگام با کشورهای پیشرو در این عرصه حضور چشمگیری در عرصه بین‌المللی داشته باشم. 
 
تولید محصولات داروخانه‌ای پوستی از سلول‌های بنیادی
دکتر لیلا تقی‌یار،عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان ودبیرعلمی بیستمین کنگره بین‌المللی سلول‌های بنیادی تصریح می‌کند: سلول‌های بنیادی دانش پیشرفته و فناوری‌ای است که همه کشورها به آن دسترسی ندارند. خوشبختانه ایران سال‌هاست همراه با کشورهای پیشرفته در این زمینه فعالیت می‌کند. طی چند سال اخیر نیز توانسته بر اساس استانداردها و مجوزهای وزارت بهداشت و سازمان بهداشت جهانی به دانش تولید محصول داروخانه‌ای سلول‌های بنیادی دست پیدا کند.وی می‌افزاید: با وجود مشکلات از نظر مالی و دسترسی به برخی فناوری‌‌ها، اکنون ایران از کشورهای پیشرو در زمینه تولید این محصولات محسوب می‌شود. در حال حاضر نیز چند محصول پوستی تولید کرده است که کارآزمایی‌های بالینی‌شان را طی کرده‌اند و طی یک الی دو سال آینده وارد بازار می‌شوند.این محصولات پوستی اصطلاحا بافت‌هایی هستند که از سلول‌های اختصاصی پوست انسان (فیبروبلاست و کراتینوسیت) در ابعادی مشخص به صورت ورقه‌ای تولید شده‌اند که می‌توانند برای درمان سوختگی‌ها یا زخم پای دیابتی مورد استفاده قرار گیرند.
وی یادآور می‌شود: همچنین با استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان آرتریت‌روماتوئید و کمردردهای مزمن نیز محصولاتی تولید شده‌اند که اکنون فاز کارآزمایی بالینی‌شان به پایان رسیده و در مرحله اخذ مجوز قرار دارند.
 
ترمیم سلول‌های قلب با تقلید از سلول‌های جنینی
پروفسور توماس براون (Thomas Braun) از محققان اصلی موسسه تحقیقات قلب و ریه ماکس پلانک و برنده ششمین دوره جایزه کاظمی در خصوص تحقیقاتش می‌گوید: سلول‌های قلبی افراد بزرگسال تقسیم نمی‌شود اما در دوران جنینی و نوزادی تقسیم و بازسازی سلولی رخ می‌دهد بنابراین اگر ما بتوانیم شرایط شبیه دوران جنینی یا نوزادی قلب را ایجاد کنیم با برون‌کردهای متابولیک (دستکاری سوخت‌و‌ساز سلول قلبی بدون دستکاری در توالی ماده ژنتیکی) می‌توانیم ترمیم سلول‌های قلبی دوران جنینی را در بزرگسالی رقم بزنیم؛ مسأله‌ای که اکنون به‌شدت به آن نیاز داریم زیرا سکته قلبی از عوامل شایع مرگ‌ومیر در سراسر دنیاست. وی می‌افزاید: در حال‌حاضر ما ‌دنبال راهکاری مناسب برای این مسأله هستیم‌. همچنین دنبال تولید دارو هم هستیم تا بتوانیم با رویکرد ژنتیک و ژن‌درمانی این مشکل را به‌صورت متابولیک برطرف کنیم تا قلب ترمیم شود.
 
راهکاری برای درمان ناباروری پسران نوجوان مبتلا به سرطان
لیلا راشکی، پژوهشگر پژوهشگاه رویان، دکترای زیست‌شناسی تولیدمثل، برگزیده حوزه زیست‌فناوری بیست‌و‌پنجمین کنگره و جشنواره بین‌المللی رویان جهاد دانشگاهی می‌گوید: سلول‌های بنیادی اسپرماتوگونیال بافت بیضه مسئولیت تولید اسپرم را برعهده دارند. براساس تحقیقاتی که ما در پژوهشگاه رویان انجام داده‌ایم، برخی از پسران نوجوان که تحت درمان سرطان قرار می‌گیرند، سلول‌های بنیادی‌شان به‌دلیل انجام رادیوتراپی و شیمی‌درمانی آسیب می‌بیند؛ از این‌رو به‌دنبال ایجاد روشی بودیم تا بتوانیم پس از درمان سرطان، سلول‌های اسپرم به‌دست بیاورند و در آینده صاحب فرزند شوند.وی می‌افزاید: سلول‌های تستیس (testis) پرتوان هستند و این امکان را فراهم می‌کنند تا رده‌های اندام‌های دیگر مانند کبد و کلیه را نیز به‌وجود بیاورند. از آنها می‌توان به‌عنوان بافت‌های شبه‌اندامی برای بررسی مکانیسم‌های مولکولی و درمان‌های دارویی آن اندام استفاده کرد. در این طرح آزمایشگاهی که تمایز سلول‌های بنیادی بیضه موش‌های نابالغ به سمت سلول‌های کبدی است از اسید هیالورونیک استفاده کرده‌ایم؛ اسیدی که به طور طبیعی در داخل بدن است و باعث تکامل جنین می‌شود. استفاده از این اسید باعث می‌شود جنین همان مسیر تکاملی را در پیش گیرد و تمایز به سمت سلول‌های دیگر نیز به‌وجود آید.
 
مطالعات رفتارشناسی گورخرماهی برای کشف درمان سرطان
دکترحسین فلاح محمدی، یکی از پژوهشگران دانشگاه اولم (Ulm University)، از برگزیدگان بخش سلول‌های بنیادی این کنگره می‌گوید: تیم تحقیقاتی ما روی مدل حیوانی گورخرماهی (زبرافیش) فعالیت دارد.این مدل از ماهی‌ها مانند سمندرها قابلیت بازسازی ارگان‌های‌شان را دارند. در این تحقیق سعی کرده‌ایم مکانیسم‌های این مسأله را بررسی کنیم. اگر بتوانیم این سازوکار‌ها را پیدا کنیم، قادر خواهیم بود از این توانایی برای سایر موجودات مانند موش‌ها و پستانداران نیز استفاده کنیم.وی می‌افزاید: ماهی زبرا با قدرت شبیه‌سازی بسیار نزدیک به بیماری‌های انسان - به‌خصوص سرطان - جایگاهی بسیار قوی در میان مدل‌های حیوانی پیدا کرده‌ است.  سال‌هاست از این ماهی برای کار تحقیقاتی استفاده می‌شود. سال ۱۹۶۰ دانشمندان برای نخستین بار پی به قابلیت و سازوکار بازسازی اندام این حیوانات برده‌اند و به‌دنبال این هستند با کمک این موجودات، راهی برای درمان سرطان پیدا کنند.وی خاطرنشان می‌کند: پژوهشگاه رویان از‌جمله پژوهشگاه‌هایی در دنیاست که روی این مسأله فعالیت دارد. این حوزه مانند سایر بخش‌های علوم پایه نیاز به سرمایه‌گذاری دارد زیرا برای بررسی سازوکارهای طبیعی این حیوانات نیازمند انجام پروژه‌های کلان است.