جام جم آنلاین در گفتگو با سخنگوی هیات رئیسه مجلس بررسی کرد
او اغلب اوقات نماز صبح خود را در مجلس می‌خواند و پس از آن کار و جلسات را آغاز می‌کند. کمی طول می‌کشد تا فضای مصاحبه آماده شود. جلسه آقای قالیباف هم دیگر تمام شده و او به محل گفت‌وگو می‌آید. وقتی از رئیس‌جمهور منتخب حرف می‌زند، لحن و کلامش طوری است که سخت می‌توان باور کرد این دو شخصیت همین چندی پیش در میدان انتخابات رقیب هم بوده‌اند.
یکی از سؤالات‌مان درباره هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان بود که چرا کارکرد کاملا مطلوبی ندارد و آیا برنامه‌ای برای آن دارند؟ پیش از آن‌که به این سؤال برسیم، رئیس مجلس اذعان کرد که این هیأت ضعف داشته و با همکاری مرکز پژوهش‌ها می‌خواهند ضعف‌هایش را بررسی و برطرف کنند.
می‌توان گفت روح و جوهره کلام رئیس مجلس، مصداق بارز توصیه مهم رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم تبدیل رفتارهای رقابتی به هنجارهای رفاقتی است. البته جز این هم نباید باشد؛ چراکه باز هم به فرموده رهبر انقلاب در دیدار اخیر با نمایندگان مجلس، موفقیت آقای پزشکیان، موفقیت همه است.
آنچه می‌خوانید متن گفت‌وگوی تفصیلی رسانه KHAMENEI.IR با دکتر محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی است که یک روز پیش از تنفیذ رئیس‌جمهور چهاردهم و به مناسبت دیدار هفته گذشته مجلس دوازدهم با رهبر انقلاب اسلامی انجام شده است.
جناب دکتر قالیباف، در دیدار اخیر شما و نمایندگان محترم مجلس با رهبر انقلاب، معظم‌له بر همکاری و تعامل سازنده مجلس با دولت آینده و رئیس‌جمهور منتخب تأکید کردند. مجلس شورای اسلامی و جنابعالی به‌عنوان رئیس‌مجلس دوازدهم برای این موضوع چه تدابیر و برنامه‌ای را در دستور کار خودش دارد؟
یکی از موضوعات مهم امروز برای کشور و به‌ویژه برای مردم عزیزمان این است که دولت جدید ــ دولت چهاردهم ــ و مجلس جدید ــ مجلس دوازدهم ــ برای کار مردم و زندگی مردم چه برنامه‌ای دارند. به خاطر حادثه تلخ شهادت شهید رئیسی و همراهان ایشان، تشکیل دولت و مجلس همزمان شد. در گذشته، بین دولت و مجلس دو سال فاصله بود (البته معایبی داشت و محاسنی که من نمی‌خواهم وارد این بحث شوم)، ولی الان مجلس دوازدهم در هفتم خرداد کار خودش را آغاز کرده و دولت هم در ابتدای مردادماه و در این هفته، با مراسم تنفیذ رهبر معظم انقلاب و نیز پس از مراحل قانونی، کار رسمی خودش را شروع خواهد کرد.
ویژگی منحصربه‌فردی که وجود دارد، این است که تصویب برنامه پنج‌ساله هفتم که امسال سال اولش است، با سال اول مجلس و سال اول دولت چهاردهم همزمان شده؛ یعنی حاکی از یک انسجام در زمان و در محتواست. به چه معنا؟ به معنایی که ما برنامه پنج‌ساله‌ای در پیش داریم که این برنامه تصویب و ابلاغ شده و در تعاملات دولت و مجلس و همه نهادهای دیگر، امروز مهم‌ترین سند و عالی‌ترین سندی که در اختیار است و باید انجام شود، برنامه هفتم است که منطبق با سیاست‌های کلان ابلاغی رهبر انقلاب است و در مجمع تشخیص مصلحت وضع و تصویب شده و توسط حضرت آقا اصلاح صورت گرفته، ابلاغ شده و مبنای کار است؛ بنابراین اگر حرف از همکاری و تعامل می‌زنیم، طبیعتا مهم‌ترین بحث این است که ما بر محور یک برنامه مشخص و مصوبی حرکت کنیم که امروز برنامه هفتم است.
خب این ویژگی هم وجود دارد که رئیس‌جمهور منتخب، جناب دکتر پزشکیان، چهار دوره در مجلس بودند و دوره پنجم را هم داشتند آغاز می‌کردند. خود ایشان هم در تهیه و تنظیم برنامه هفتم دخیل بودند، مخصوصا عضو کمیته مربوط به بهداشت و درمان بودند؛ در نتیجه هم آشنایی نزدیک با مجلس دارند، هم سابقه وزارت در دولت را دارند، هم در تهیه برنامه دخیل بودند. همه اینها فرصت‌های مناسبی است که هماهنگی خوبی بین دولت و مجلس ایجاد شود و برای این کار تعامل داشته باشند.
حالا اینجا این سؤال پیش می‌آید که آیا واقعا خود این به‌تنهایی کفایت می‌کند؟ من معتقدم این لازم است، ولی کافی نیست. لازم است ما اقدامات جدی دیگری هم انجام دهیم. نسبت به همین برنامه‌ای که مصوب و مدون است، باید فهم مشترکی ایجاد شود؛ باید اولویت‌بندی‌های این برنامه هم مدنظر قرار بگیرد؛ باید بر اساس ماده 118 همین قانون که ابلاغ شده، بحث نظارت بر اجرای برنامه در دولت و مجلس، توأمان با هم انجام شود.
بنابراین به یکسری هماهنگی‌های دقیق بیشتر نیاز است که با جلسات و نشست‌وبرخاست‌هایی که صورت می‌گیرد، این امر فراهم می‌شود. من فکر می‌کنم در جلسه‌ای که محضر رهبر انقلاب بودیم و رئیس‌جمهور منتخب هم در آن جلسه حضور داشتند، حضرت‌آقا بیانات بسیار مهمی را فرمودند. من فکر می‌کنم این بیانات در این جلسه و این نشست می‌تواند برای یک انسجام و یک حرکت خوب، حول محور بیانات ایشان و برنامه هفتم به‌درستی تسهیلگری کند.
جناب آقای دکتر قالیباف! رهبر انقلاب از یک سو بر سرعت‌گرفتن تشکیل دولت و استقرار کابینه جدید تأکید کردند و از سوی دیگر در همین دیداری که اشاره کردید، 12 معیار را برای تعیین اعضای کابینه بیان فرمودند. جمع این دو موضوع سرعت و دقت روی این معیارها، هم برای دولت و هم برای مجلس (به‌عنوان نهادی که باید وزرا را بررسی کند و به آنها رأی اعتماد بدهد) چطور امکان‌پذیر است؟
حق این است که ما حتما بین دقت و سرعت یک تعادلی را برقرار کنیم. البته می‌دانید که اینجا خود قانون مشخص کرده؛ یعنی قانون آیین‌نامه داخلی می‌گوید که درست بعد از روز سه‌شنبه نهم مردادماه که روز تحلیف است، از همان روز و تاریخ، دولت مکلف است حداکثر ظرف دو هفته کابینه خودش را به مجلس معرفی کند. پس قانون مشخص کرده که حداکثر دو هفته زمان داریم؛ یعنی اگر دولت آمادگی داشته باشد که همان روز تحلیف نیز همزمان کابینه را معرفی کند، از جهت قانونی می‌تواند، ولی نهایتا نباید بیش از 15 روز زمان ببرد.
طبیعتاً این به آمادگی دولت بستگی دارد که تا چه زمانی بتواند وزرای پیشنهادی را معرفی کند. البته دولت مقدماتی را از قبل فراهم کرده و در حال بررسی است ـ که جناب آقای دکتر پزشکیان اینها را توضیح دادند ــ جلساتی هم در این زمینه بوده.
آیا با مجلس هم این جلسات برگزار شده و مشورتی خواسته شده است؟
نه، تا الان گفت‌وشنودی در این‌باره با مجلس نبوده ولی ما در جلسات سرانی که داریم و مرتب تشکیل می‌شود، ــ درباره مصداق‌ها هنوز هیچ صحبتی نشده ــ بلکه بیشتر حول همان شاخص‌ها صحبت شده.
همان‌طور که اشاره کردید، رهبر انقلاب هشت موضوع را در آن نشست به مجلس گفتند که در بند هشتم‌اش، ویژگی‌های مربوط به انتخاب و شاخص‌هایی را که برای کابینه بود مطرح کردند. در مجلس نیز در جلساتی که با رؤسای کمیسیون‌ها و هیأت‌رئیسه مجلس داریم و بعد هم در فراکسیون انقلاب اسلامی مجلس مورد‌بحث قرار خواهد گرفت و در کمیسیون‌ها بررسی خواهد شد و همین 12 نکته‌ای که اشاره کردید، بدون‌شک مبنا قرار خواهد گرفت. البته حضرت‌آقا در دولت‌های قبلی هم این مبانی را داشتند که آنها شاخص‌های اصلی است. بنابراین، ما در آن جلسات با آقای دکتر پزشکیان درباره چگونگی شاخص‌ها صحبت داشتیم ولی توافق بر این است که همین‌قدر که آنها به یک جمع‌بندی برسند و مصداق‌ها مورد بحث قرار بگیرد، حتما یک تعامل بین مجلس و دولت خواهد بود.
مبنای مجلس بر این است که ما در چهارچوب همین شاخص‌ها عمل کنیم. در همان فرمایشات، حضرت‌آقا هم تأکید کردند که هم دولت در پیشنهادهایش باید این شاخص‌ها را مورد توجه قرار بدهد، هم مجلس در ارزیابی و رأی‌اعتماد به همین شاخص‌ها توجه کند. طبیعتا این خیلی کار را تسهیل می‌کند؛ این شاخص‌ها معنابخشی می‌کند و می‌تواند نظرات را به هم نزدیک کند. بر اساس قانون، وزرا و رئیس‌جمهور محترم حدود 40 ساعت در صحن مجلس صحبت می‌کنند و نمایندگان موافق و مخالف هم صحبت می‌کنند.
همچنین، وزرای پیشنهادی فرصت دارند که در کمیسیون‌های تخصصی حضور پیدا کنند. البته ما این فرصت را فراهم می‌کنیم که وزرا در همه کمیسیون‌ها صحبت کنند، چون از همه نمایندگان می‌خواهند رای بگیرند؛ ولی طبیعتا در کمیسیون‌های تخصصی به‌طور ویژه باید مباحث و کارهای کارشناسی و برنامه خودشان را ــ که طبیعتا باید حول برنامه هفتم پیشرفت کشور باشد که تصویب و ابلاغ شده ــ ارائه بدهند.
همه آرزوی ما این است که ان‌شاءالله با گفت‌وگویی که بین دولت و مجلس برقرار خواهد شد، ما بتوانیم براساس این شاخص‌ها به‌گونه‌ای با دولت پیش برویم که همه وزرای دولت از مجلس رأی اعتماد بگیرند تا بدون تأخیر، همه وزارتخانه‌ها همپای هم ان‌شاءالله کارشان را شروع کنند؛ این توقع و آرزوی ماست. امیدوارم که ان‌شاءالله با همکاری خوب مجلس و دولت، یک اتفاق خوب بیفتد.
آقای دکتر قالیباف! حفظ آرامش و جلوگیری از تنش و التهاب، به‌خصوص در سطوح عالی مدیریتی نظام، از جمله مطالبات رهبر انقلاب از ارکان مختلف نظام است. در شرایط فعلی، تدبیر شما به‌عنوان ریاست مجلس و یکی از قوای نظام، برای پاسخ به این مطالبه چیست؟
مجلس شورای اسلامی یا همه پارلمان‌هایی که در دنیا هست، مرکز تضارب آراست، مرکز دیدگاه‌ها و نظرات متفاوت است. اگر آنجا اختلاف‌نظری یا اختلاف‌سلیقه‌ای پیش می‌آید، اساساً این‌گونه است که موافق و مخالف باهم صحبت می‌کنند و این یک امر طبیعی است. منتها آنچه ما باید به آن دقت و توجّه کنیم و از مجلس شورای اسلامی و تریبون مجلس شورای اسلامی که بلندترین منبر جمهوری اسلامی است انتظار می‌رود ـ مجلس شورای اسلامی جایی است که همه صحبت‌ها، همه حرف‌ها، همه نظرات، به‌صورت مستقیم و زنده پخش می‌شود و همه دنیا اینها را می‌شنوند ــ رعایت اخلاق است که اساس کار است.
البته گاهی تنش‌هایی هم پیش می‌آید که دیده‌اید در بعضی از پارلمان‌های دنیا حتی به برخورد فیزیکی هم می‌رسد! خب اینها مخصوصا برای جمهوری اسلامی اصلا پسندیده نیست؛ لذا من اینجا تفکیک می‌کنم بین نظرات متفاوت و بی‌اخلاقی‌ها. حتی ممکن است در گفت‌وشنودهایی که شکل می‌گیرد، نظرات خیلی باهم متفاوت باشد، بعضی‌ها بپسندند، بعضی‌ها نپسندند؛ اینها امری طبیعی در مجلس است و شاید زیبایی‌های مجلس در همین‌هاست که نهایتا وقتی رای گرفته می‌شود، همه این حرف‌ها به یک نتیجه نهایی می‌رسد؛ چه رای بیاورد، چه رای نیاورد، پایان همه آن حرف‌هایی است که زده شده؛ اگر رای آورد، قانون می‌شود و برای همان‌هایی که مخالف بودند لازم‌الاجراست؛ اگر هم رای نیاورد، قانون نیست و می‌گذرد. ولی اگر این گفت‌وشنودها و این نظرات موافق و مخالف از مسیر خودش خارج بشود و خدای‌نکرده موضوعاتی مطرح شود که در چهارچوب ضوابط و مقرررات مجلس نباشد یا توهین‌آمیز باشد و رعایت اخلاق و ادب نشود، اینها حتما اشکال است.
ما در مجلس در این بخش‌ها آئین‌نامه داریم و قابل‌رسیدگی است؛ البته اینجا ضعفی در مجلس وجود دارد که حداقل دوره قبل هم حضرت‌آقا بر این موضوع تأکید داشتند، قبل‌تر از آن هم تأکید بود، در همین دوره هم تأکید شد که قانون هیأت رسیدگی به رفتار نمایندگان باید در صحن مجلس اصلاح بشود که این در برنامه قرار گرفته و مرکز پژوهش‌های مجلس مکلف شده که در این زمینه کار کند تا بعد با کمک نمایندگان محترم، بتوانیم ضعف‌های این قانون را برای نظارت بر رفتار نمایندگان در مجلس اصلاح کنیم.
من در همین ملاقات اخیر، پیش از سخنرانی رهبر انقلاب اشاره کردم که متاسفانه بعضی اوقات، یک دوقطبی‌های جعلی‌ای ساخته می‌شود که اینها، هم جامعه را ، هم صحن مجلس را ممکن است به تنش بکشد؛ حتی ممکن است بر اساس این دوقطبی‌های جعلی، پیشنهادهایی در نظریه‌ها و طرح‌ها داده بشود یا نظراتی در صحن گفته شود که اینها در چهارچوب خودش حتما باید رعایت بشود. من مطمئنم که این را به‌صورت عمومی، صحن مجلس حتما رعایت خواهد کرد.
رهبر انقلاب، در سال‌های اخیر، علاوه بر اقتصاد، فرهنگ را هم از دیگر حوزه‌های مورد اهمیت و توجه توصیف کرده‌اند که حتی در دو دهه اخیر، بعضا مغفول هم واقع شده. باتوجه به اهمیت این موضوع و هشدارها و نگرانی‌های رهبر انقلاب در این چند دهه، مجلس شورای اسلامی چه ورودی و چه نگاهی به این حوزه خواهد داشت و چگونه خواهد توانست در کنار دولت، در پیشبرد فرهنگ مورد نظر در منظومه انقلاب اسلامی مؤثر باشد؟
من خودم بر این باورم که فرهنگ حتما اساس جامعه است و زیرساخت و بستر هر جامعه‌ای متناسب با مسائل فرهنگی آن جامعه پیش می‌رود، حتی اقتصاد، حتی مسائل تولید در بخش‌های مختلف؛ در این مسأله شک نکنید. خاطرم هست یک وقتی بحث این بود که زیرساخت‌ها و کارهای عمرانی‌ای که در کشور انجام می‌شود، همه اینها یک پیوست فرهنگی داشته باشند.
شما نگاه کنید مثلا وقتی یک شهر می‌خواهد شکل بگیرد، وقتی همین بحث حاشیه‌نشینی متأسفانه شکل می‌گیرد، آنجا یک ضدفرهنگ دارد تولید می‌شود و آسیب‌ها آنجا دارد تولید می‌شود؛ یعنی شما وقتی آنجا طلاق را می‌بینید، مواد مخدر را می‌بینید، زندان را می‌بینید، دزدی را می‌بینید، همه آسیب‌های اجتماعی را در آنجا می‌بینید، اینها ریشه در چه چیزی دارد؟ در همین حاشیه‌نشینی‌ای که اتفاق افتاده. درست است که در ابتدا فکر می‌کنیم ریشه اینها در نارسایی‌های اقتصادی است ولی آن اقتصاد وقتی می‌خواهد متحول بشود، حرف از چه چیزی می‌زنیم؟ از چرخه تولید؛ تولید کجا است؟ جایی است که فرهنگ کار هست. مثلا این روزها همین برق موضوع اساسی ما در کشور است یا انرژی بحران جدی ما در کشور است؛ نگاه کنید! فرهنگ بد مصرف کردن یا فرهنگ مصرف در کشور ما یک موضوع فرهنگی مهم است. خود فرهنگ، بزرگ‌ترین کمک را به حوزه مسائل اقتصادی می‌کند.
من یک عدد و رقم به شما بگویم. امروز اگر ما بخواهیم یک متر مکعب گاز به ظرفیت کشور افزایش بدهیم، هشت دلار سرمایه‌گذاری می‌خواهد که یک متر مکعب گاز اضافه بشود ولی اگر ما بخواهیم جلوی بدمصرفی را بگیریم، به‌مراتب هزینه کمتری دارد. ما الان نزدیک به سه برابر مصرف استاندارد دنیا انرژی مصرف می‌کنیم! خب این «فرهنگ مصرف» واقعا یک موضوع فرهنگی است. شما الان می‌بینید که در زمستان همه دوست دارند در خانه‌هایشان با یک زیرپوش باشند؛ حتی یک وقتی این‌قدر شوفاژها گرم است، این‌قدر گازها باشدت دارد مصرف می‌شود که احساس می‌کنند گرما زیاد است، پنجره را باز می‌کنند که هوای خانه را متعادل کنند! ما امروز برای جلوگیری از این فرهنگ مصرف، اگر حتی بخواهیم تبلیغات هم انجام بدهیم و این فرهنگ‌سازی را انجام بدهیم، حتی اگر بخواهیم تجهیزات را هم اصلاح و مدرن کنیم، به ازای هر مترمکعب کمتر از 60 سنت مصرف می‌شود. پس شما نگاه کنید که خود موضوعات فرهنگی چه اثری در تولید می‌گذارد! اصلا روحیه کار، فضای کار، فرهنگ کار، وجدان کار، فرهنگ مواسات، همه اینها را که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم فرهنگ از موضوعات بسیار مهم و اساسی است.
البته این را بگویم که ما وقتی از «فرهنگ» می‌گوییم، تنها روزنامه و مسجد و حسینیه و مانند اینها نیست؛ اساس موضوعات فرهنگی ریشه در آموزش‌وپرورش ما دارد. متأسفانه در 20 سال گذشته، ما 17ـ16 وزیر آموزش‌وپرورش جابه‌جا کرده‌ایم! این حاکی از این است که به‌هر دلیلی ما به آموزش‌وپرورش که همان اساس فرهنگ و تربیت مجموعه و نسل ما است، بی‌توجه بوده‌ایم. لذا ما در مجلس شورای اسلامی معتقدیم کار اساسی کار فرهنگی است. البته ما در مجلس یازدهم چند موضوع مهم فرهنگی را هم در دستور کار داشتیم؛ لذا ما در مجلس دوازدهم هم همین رویکرد توجه به مسائل فرهنگی را دنبال خواهیم کرد و باز مسائل فرهنگی را با رویکرد اقتصادی دنبال می‌کنیم تا در اقتصاد که اولویت ما است، از فرصت فرهنگ استفاده کنیم.
این افقی که حضرتعالی توصیف کردید، یکی از مهم‌ترین نیازمندی‌هایش در ساحت پارلمان و مجلس، تقویت بازوی تخصصی‌اش است که کمیسیون فرهنگی مجلس باشد. با توجه به این‌که انتقاداتی هم از این ناحیه به مجلس وارد است ــ البته که این نقدها مربوط به این دوره نیست؛ حداقل در عموم دوره‌های دو دهه اخیر، کمیسیون فرهنگی مجلس یکی از کم‌اقبال‌ترین کمیسیون‌های تخصصی مجلس بوده ــ سؤالی که پیش می‌آید این است که با توجه به وضعیتی که این کمیسیون تخصصی دچارش است و بعضا حتی به حدنصاب هم نمی‌رسد، چطور می‌شود این خلأ را جبران کرد و این بازوی تخصصی را تقویت کرد؟ چون بخش مهمی از این فرمایشات شما برمی‌گردد به بسترهای تخصصی و آنجا باید مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.
الان در دید عموم و متأسفانه حتی در خود مجلس هم این نگاه وجود دارد که بعضی‌ها احساس می‌کنند چون نماینده هستند، الزاما باید در یک کمیسیون خاص بروند که بتوانند به حوزه انتخابیه‌شان بیشتر کمک کنند. این نگاه درستی نیست. یک نماینده مجلس در هر کمیسیونی هم که باشد، می‌تواند در همه موضوعات مجلس نقش داشته باشد؛ حتی می‌تواند برود در کمیسیون‌های دیگر شرکت کند. بله، در آن کمیسیون حق رأی ندارد ولی چیزی که در کمیسیون تصویب می‌شود، تصویب نهایی نیست؛ موضوع کمیسیون نهایتا می‌آید در صحن مجلس، در صحن مجلس هر ۲۹۰ نماینده مجلس باید رأی بدهند که یک طرح و یک لایحه‌ای تصویب بشود. لذا الان ما می‌بینیم بعضی از کمیسیون‌ها 70 ـ60 نفر داوطلب دارد، بعضی کمیسیون‌ها 7ـ6 نفر داوطلب دارد! این نگاه، نگاه اشتباهی است و اصلا نگاه درستی نیست.
این یک ضعفی است که وجود دارد و به نظر من حاکی از همان برداشت اشتباهی است که نمایندگان محترم دارند. به تعبیری، می‌خواهم بگویم یک فرهنگ غلط مصطلحی است که در این تقسیمات به‌وجود می‌آید. البته طبیعی است که دوستان بتوانند بر اساس تخصص خودشان در کمیسیون‌ها سازمان‌دهی بشوند که این هم براساس آیین‌نامه‌ای است که در مجلس تصویب شده، یک قانون است و دستورالعمل دارد که براساس امتیازات، افراد در کمیسیون‌ها سازمان‌دهی می‌شوند و انتخاب می‌کنند؛ نهایتا همه کمیسیون‌ها یک حداقل و حداکثری دارند که باید آن حداقل‌ها و حداکثرها حتما تأمین بشود و سازمان‌دهی بشود که الان این اتفاق افتاده. ولی این امر درستی است که بعضا در کمیسیون‌های زیرساختی یا در کمیسیون‌های صنعتی، تولیدی یا سیاست خارجی و امنیت ملی ممکن است درخواست‌کنندگان یا افرادی که می‌خواهند بروند بیشتر باشند؛ این اشکال همیشه بوده و وجود دارد که براساس همان دستورالعمل سازمان‌دهی می‌شود.
رهبر انقلاب در دیدار اخیر با نمایندگان، یک بار دیگر از قانون «اقدام راهبردی» نام بردند و آن را مجددا تأیید کردند. لطفا درباره چگونگی، چرایی و اثرات این قانون یک مقدار توضیح بفرمایید، زیرا در مجلس قبل و دوره شما بود که این قانون طراحی و تصویب شد.
بله، یک توضیح دقیق می‌دهم. اولا در شورای عالی امنیت ملی چند جلسه در رابطه با مسائل مربوط به برجام و مسائل هسته‌ای صحبت شد و این شورا یک مصوبه‌ای داشت که این مصوبه چند بند داشت؛ بند هفتم آن مصوبه این بود که مجلس شورای اسلامی قانونی را در حوزه مسائل هسته‌ای تصویب بکند که به همان تعبیر رهبر انقلاب، دست دولت را در این زمینه پُر کند تا در میز مذاکرات و بحث‌هایی که دارند، بتوانند با قدرت بیشتری پیش بروند.
شما نگاه کنید، همین الان هیات‌هایی که می‌آیند در همین نشست‌های پنج به علاوه یک و چندجانبه صحبت می‌کنند، موضوعات به جای مشخصی که می‌رسد، آنها می‌گویند این مصوبه کنگره ماست، ما اختیار نداریم خلاف مصوبه کنگره عمل کنیم، نمی‌توانیم تغییر بدهیم، در اختیار ما نیست، ما اینجا به شما قول هم نمی‌توانیم بدهیم که آیا کنگره این را بپذیرد یا نه. این فرصتی است برای طرف مقابل و همه دنیا از این استفاده می‌کنند. در حقیقت، قانون «اقدام راهبردی» همین ریل‌گذاری بود و دست مذاکره‌کنندگان را پُر کرد.
این جنبه عمومی بحث بود؛ ولی به صورت خاص، اگر یادتان باشد، در دوره قبل که ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا دولت را دست گرفت، از برجام خارج شد، عکس‌العمل دولت ما در آن مقطع چه بود؟ همان لحظه اول خارج نشد، یک هفته فرصت داد و گفت بعد از یک هفته تصمیم می‌گیریم و اعلام می‌کنیم. یک هفته بعد دیدیم که تصمیمی نگرفت، دو هفته بعد هم تصمیم نگرفت، دو ماه بعد هم تصمیم نگرفت؛ یعنی آمریکا یک‌طرفه از برجام خارج شد و به هیچ کدام از تعهد اتخودش عمل نکرد، در‌حالی‌که ما همه تعهدات‌مان را اجرا کرده بودیم؛ پس دولت در یک وضع انفعال به سر می‌برد.
این قانون که در 9 بند تصویب شد، برای دولت وظایفی مشخص کرد که اگر آنها بازنگشتند، ما پروتکل‌های الحاقی را که داوطلبانه اجرا کرده بودیم اجرا نمی‌کنیم. ضوابطی گذاشتیم که در 9 بند، مرحله به مرحله مشخص و دولت مکلف شد اینها را اجرا کند و اجرا هم کرد و شما دیدید که هم دولت از انفعال بیرون آمد و هم بقیه کشورها در رابطه با بحث هسته‌ای و برجام پای کار آمدند و اصلا از حالت انفعال به حالت فعال برگشتیم و کار خودمان را انجام دادیم.
آن زمان هم بحث‌هایی می‌شد؛ می‌گفتند اگر از پروتکل الحاقی بیرون بیاییم، فردا جنگ می‌شود، فردا فلان اتفاق می‌افتد! و دیدید که هیچ کدام از این اتفاقات نیفتاد؛ اینها تحلیل‌های غلط و اطلاعات ناقصی بود که داده می‌شد. همه اینها برای ما تولید قدرت کرد، همه اینها به ما فرصت‌های جدیدی داد که ما نمونه‌های آن را دیدیم. پس همان‌طور که رهبر معظم انقلاب باز هم تأکید فرمودند، قانون «اقدام راهبردی» واقعا یک قانون اساسی و قانون قدرتمندی است که دست دولت را برای مذاکرات پر کرده. طبیعتا همین الان هم اگر بنایی بر گفت‌وگو باشد، مطمئن باشید ما با قدرت بیشتری این کار را انجام می‌دهیم. البته ما بارها گفته‌ایم که ما برای مذاکر‌ه‌ای که به انتفاع اقتصادی ملت ایران منجر شود کاملا آماده‌ایم، این کار را انجام می‌دهیم و این قانون دارد کمک می‌کند که در مذاکرات، انتفاع اقتصادی و بهره‌مندی اقتصادی به طور کامل برای کشور و مردم ما فراهم شود.
آقای قالیباف! در آن دیدار، حضرت آقا باز هم درباره ورود مجلس به مسائل بین‌المللی صحبت کردند و فرمودند مجلس و نمایندگان مجلس می‌توانند در مسائل بین‌المللی و در زمینه دیپلماسی، فعال باشند؛ می‌خواهم یک مقداری در مورد این موضوع صحبت کنید. به‌خصوص، شما اخیرا در سفری به روسیه با مقامات ارشد روسیه دیدارهایی داشتید؛ در مورد این دیپلماسی پارلمانی و اثر مجلس و نمایندگان مجلس در این زمینه مقداری توضیح فرمایید.
به‌هرحال، در حوزه سیاست خارجی، رابطه بین دولت‌ها یک بحث است، رابطه دیپلماسی پارلمانی بین پارلمان‌ها بحثی دیگر. محدودیتی که بین دولت‌ها هست، گفت‌و‌گوهایی که بین دولت‌ها هست و پروتکل‌هایی که آنجا رعایت می‌شود، در حوزه ارتباطات بین نمایندگان مجلس و رؤسای مجلس و پارلمان‌ها خیلی بازتر است؛ در واقع، نوعی از دیپلماسی عمومی است و ارتباط بین پارلمان‌ها، نمایندگان و حتی مردم دو کشور، این فرصت‌ها را فراهم می‌کند. خیلی وقت‌ها مذاکراتی که شاید در سطح رؤسای جمهور یا حتی در سطح وزرای خارجه و وزرای دیگر شکل نمی‌گیرد، بدون هیچ تعارفات رسمی، به‌راحتی بین مجالس و گروه‌های دوستی شکل می‌گیرد.
ما خیلی وقت‌ها با بعضی کشورها ارتباط نداریم، ولی گروه‌های دوستی بین پارلمانی با همدیگر رفتوآمد می‌کنند و موضوعات مورد بحث قرار می‌گیرد. پس هم می‌تواند ارتقای سطح روابط و تسهیلگری برای روابط بین دو کشور را در سطح دولت‌ها فراهم کند، هم می‌تواند تسهیلگری کند تا توافقاتی که انجام شده و می‌خواهد تبدیل به قرارداد شود، اجرایی شود. خیلی از این توافقات نیازمند قوانین و مقرراتی است که در پارلمان‌ها باید به تصویب برسد؛ خب طبیعتا این قانون‌ها تصویب می‌شود. خیلی وقت‌ها قوانین مانع بعضی اتفاقات و تصمیم‌گیری‌ها می‌شود که پارلمان‌ها می‌توانند این قوانین را به نفع کشور تغییر دهند تا دولت بتواند این مذاکرات را پیگیری کند و انجام دهد.
خیلی از نشست‌ها و پیمان‌های موجود در دنیا مثل همین «بریکس» که امسال ریاستش بر عهده روسیه بود و در سن‌پترزبورگ برگزار شد، در بخش‌های مختلف تشکیل می‌شود؛ یعنی آنجا رؤسای جمهور با هم نشست دارند، وزرای امور خارجه با هم نشست دارند، وزرای اقتصادی و زیرساختی و صنعتی با هم نشست دارند یا در حوزه مسائل فرهنگی و حتی در مسائل اجتماعی و ورزشی و در بخش‌های مختلف، تعاملاتی با هم دارند؛ اینها پیمان‌هایی هستند که در سطح بین‌الملل، با همدیگر همکاری دارند. اینجا رؤسای مجالس هم برای این پیمان‌ها می‌توانند مکمل هم باشند.
در پیمان «شانگهای» هم همین‌طور است، در حوزه اوراسیا هم این‌گونه است. لذا همین‌طور که حضرت آقا تأکید کردند، اگر در ارتباط بین پارلمان‌ها در سیاست خارجی فعال باشیم، حتما اثرگذار است و می‌تواند به این موضوعات کمک کند که با تأکید حضرت آقا، ما حتما در مجلس دوازدهم ساختارهای مجلس را و توجه به این موضوع را ان‌شاءا... بیش از گذشته در اولویت کار قرار خواهیم داد.
آقای دکتر قالیباف! شروع دولت و مجلس جدید تقریبا همزمان شده با آغاز برنامه هفتم پیشرفت کشور؛ همزمانی اینها ــ مجلس جدید، دولت جدید و این برنامه هم در آغاز راه ــ چه اثراتی بر همدیگر دارد و مجلس و دولت چطور می‌توانند به هم کمک کنند و برای دستیابی حداکثری به اهداف این برنامه مکمل هم باشند؟
در ابتدای صحبتم به همین موضوع اشاره کردم. نگاه کنید! قبلا این‌گونه بود که دولت‌ها در دو سال آخر دوره دوم خود ــ که معمولا دولت‌ها دو دوره‌ای بودند ــ برنامه را می‌نوشتند، مجلس هم تصویب می‌کرد، ولی وقتی برنامه ابلاغ می‌شد، دولتی که برنامه را نوشته بود دیگر بر اجرای آن هیچ نقشی نداشت؛ حتی خود مجلسی هم که این را تصویب کرده بود، در اجرای این برنامه نقشی نداشت. البته قانون بود، ولی بپذیریم وقتی دولت دیگری برنامه‌ای را می‌نویسد برای مدت پنج سال و بعد یک دولت دیگر می‌خواهد آن را اجرا کند، شاید نظر دیگری داشته باشد.
همیشه یکی از علت‌هایی که برنامه‌های ما کمتر از 30 درصد تحقق پیدا می‌کرد، به خاطر نبودن این همزمانی بین دولت‌ها و مجلس در اجرا و تصویب این برنامه بود. یکی از ویژگی‌های مثبتی که این برنامه الان پیدا کرده، همین همزمانی است. مخصوصا این‌که خود جناب آقای پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت جدید، در مجلس بودند و در این برنامه نقش داشتند. ایشان هم در همه مناظرات‌شان و امروز هم در همه صحبت‌هایشان بر اجماع بین همه گروه‌ها و سلایق از یک طرف، دوم بر تبعیت از سیاست‌های کلانی که تصویب و ابلاغ شده، و سوم بر محور کار بودن برنامه هفتم تأکید کردند و می‌کنند.
از جهت زمانی هم مجلس و دولت چهار سال از پنج سال این برنامه را مشترکا کار می‌کنند. طبیعتا دولت بعدی و مجلس بعدی که بیاید، چون سال آخر برنامه است، آنها باید برنامه بعدی را تهیه کنند؛ وقتی برنامه را آنها تهیه می‌کنند، همان‌هایی هستند که خودشان می‌خواهند برنامه را اجرا کنند. به نظر من، این همزمانی فرصت مناسبی است که می‌توانند این کار را انجام دهند و پیش بروند.
البته این‌که من می‌گویم الان برنامه هفتم میثاق ملی ما است، شما می‌دانید سال ۱۴۰۴ پایان برنامه 20ساله است؛ پس تنها سند رسمی قانونی‌ای که همه ما می‌توانیم حول آن حرکت کنیم، همین برنامه هفتم است که ان‌شاءا... به آن متعهدیم؛ هم دولت، هم مجلس و همه ارکان حکومت در بخش‌های مختلف، همه نهادهای عمومی و مردم عزیزمان، بخش خصوصی، بخش تعاونی و بخش دولتی، همه باید دست به دست هم بدهیم ان‌شاءا... تا اهداف این برنامه محقق شود. این برنامه هم ــ چون من از جزئیات آن باخبرم ــ واقعا برنامه‌ای قابل دسترس و قابل انجام است و برنامه‌ای نیست که آرزوها در آن نوشته شده باشد. واقعا برنامه‌ای است که قابل اجراست؛ یعنی قانونی نیست که نوشته شود و زمینه اجرایی نداشته باشد. امیدوارم که بتوانیم در حوزه مسائل اقتصادی و ثبات اقتصادی در کشور شاهد این تحول باشیم.
آقای قالیباف! ما روز پنجشنبه خدمت آقای پزشکیان بودیم و با ایشان مصاحبه کردیم. در آن مصاحبه، آقای پزشکیان گفتند که از جریان‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی خواسته‌اند که پیشنهادها و گزینه‌های خودشان برای کابینه جدید را به ایشان معرفی کنند. می‌خواهیم بدانیم که آیا این درخواست از شما هم شده و آیا شما هم گزینه‌هایی را به ایشان معرفی کرده‌اید یا نه؟
یک کار خوبی که آقای دکتر پزشکیان کردند این بود که به همه گروه‌های سیاسی، به همه بخش‌ها و نهادهایی که بخش خصوصی را نمایندگی می‌کردند ــ نهادهای عمومی غیردولتی ــ این پیشنهادها را داده‌اند و از آنها خواسته‌اند. البته نامه‌ای را برای من هم نوشتند ــ به شخص من؛ نه به‌عنوان رئیس مجلس ــ ولی من طبیعتا به خاطر جایگاه حقوقی‌ای که دارم، هیچ موقع نه فهرستی فرستادم که افرادی را پیشنهاد داده باشم، نه سر این موضوع به‌صورت مصداقی صحبت کرده‌ایم؛ من در صحبتم هم به این موضوع اشاره کردم.وقتی که ایشان نظرات همه را بگیرند و جمع‌بندی کنند، طبیعتا به تعدادی از افراد می‌رسند و ممکن است درخصوص هرکدام از وزرا، تعدادی گزینه مشخص براساس آن شاخص‌ها باشد؛ بدون‌شک آن‌موقع حتما بحث‌های جدی‌ای بین مجلس و دولت شکل می‌گیرد که تصمیم نهایی آنجا گرفته می‌شود تا با توافق ان‌شاءا... همه کابینه بتواند از مجلس رأی اعتماد خودش را بگیرد و کار در دولت با همه وزرا شروع شود. فکر می‌کنم این زمینه بین مجلس و دولت وجود دارد و فکر می‌کنم در روزهای آینده این کار رقم بخورد.
زمان ارائه فهرست پیشنهادی‌شان را هم با شما مطرح کرده‌اند؟
ما همین شنبه قبل که صحبت کردیم و همین امروز هم باز با هم جلسه داریم، سر این موضوع صحبت می‌کنیم. همه تلاش ایشان این است که زودتر از آن 15 روز انجام شود. من گفتم از روز سه‌شنبه، ایشان دو هفته فرصت دارند؛ ولی اراده خودشان بر این است که از این زمان، حداکثری استفاده نکنند، حداقلی استفاده کنند و در کمترین روزها ان‌شاءا... آن را ارائه دهند.
سؤال آخر هم این‌که شاید مردم دوست داشته باشند بدانند در جلسات ریاست محترم مجلس شورای اسلامی با رئیس‌جمهور منتخب، قبل از تنفیذ و تحلیف، چه چیزهایی می‌گذرد. ما خدمت آقای پزشکیان هم که رفته بودیم، گفتند آقای دکتر قالیباف اینجا رفتوآمد دارند و روابط هم خیلی حسنه است.
بله، آشنایی ما با آقای دکتر پزشکیان بیش از دو دهه است. زمانی که ایشان معاون وزیر بودند و بعد هم وزیر بهداشت و درمان شدند. آن‌زمان بنده مسئولیت نیروی انتظامی را داشتم و در دولت ارتباطات نزدیکی وجود داشت. بعد هم ایشان که در مجلس بودند، باز ما در مجلس ارتباط داشتیم؛ مخصوصا در چهار سال گذشته هم که در مجلس بودیم، ارتباط‌هایمان بسیار نزدیک است. یک ویژگی‌ای که جناب آقای پزشکیان دارند این است که واقعا هیچ وابستگی حزبی ندارند.
ممکن است ایشان یک اندیشه داشته باشند، یک نگاه داشته باشند، یک رویکرد داشته باشند که آن رویکرد هم بیشتر رویکرد عدالت‌خواهی و صداقت و صمیمیت و ویژگی‌های خودشان است ــ که واقعا ویژگی‌های بسیار تحسین‌برانگیزی است ــ و شاید یک سلیقه‌ای هم داشته باشند؛ ولی ایشان واقعا قیدوبند حزبی ندارند و با موضوعات هم مخصوصا با برنامه هفتم آشنایی دارند. سر این موضوعات، مرتب با هم صحبت می‌کنیم. البته بعضی اوقات حتی روی نفرات هم به‌صورت کلی بحث می‌شود. البته از وقتی ایشان منتخب شدند، ما جلسات سران را که همیشه سه‌نفره برگزار می‌شود، از همان روز اول برقرار کردیم. همین امروز هم که شنبه است، باز ما جلسات‌مان را داریم. ما الان در اینجا بیشتر به اولویت‌ها داریم توجه می‌کنیم؛ این‌که چالش‌های مهم‌مان کجاست و چه کاری باید انجام بدهیم.
مهم‌ترین موضوعی که داریم این است که در کشور باید تولید ثروت اتفاق بیفتد؛ همه حرف‌هایی که می‌زنیم، اگر کیک اقتصاد بزرگ‌تر نشود، مشکلات ما حل نخواهد شد. لذا متمرکز بر این بحث‌ها هستیم که کار را برنامه هفتم هم برای ما مشخص کرده؛ باید ببینیم در برنامه هفتم، کدام اولویت را باید شروع کنیم که همه با آن توافق کنند و این کار را انجام دهیم. امیدوارم و مطمئن هم هستم که ان‌شاءا... با شروع کابینه و آغاز کار، بتوانیم پرشتاب‌تر در حل مشکلات گام برداریم که مردم ما بعد از این سختی‌هایی که امروز شاهدش هستند، بتوانند آن آسایش و آرامش را پیدا کنند.
خیلی ممنون، اگر نکته‌ای در تکمیل بحث باقی‌مانده بفرمایید در خدمتیم.
از همه شما متشکرم.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بین‌الملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
