معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در فصل جدیدی از حیات خود با استفاده از ظرفیت‌های قانونی‌ای مانند معافیت مالیاتی، اعتبار مالیاتی تحقیق‌وتوسعه، تولید بار اول و حمایت‌های مالی مختلف، تحولات ساختاری در مسیر جهش تولید و رونق اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد کرده است؛ تحولاتی که موجب شده‌اند طی سال‌های اخیر شاهد رشد کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان و افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان در شاخص‌های کلان اقتصاد ملی کشور باشیم. در ادامه این مسیر، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان با همکاری سایر بازیگران زیست‌بوم دانش‌بنیان برنامه توسعه و حمایت غزال‌های دانش‌بنیان (شرکت‌های بزرگ دانش‌بنیان با رشد سریع) را در دستور کار قرار داده و در این راستا نخستین رویداد «برنامه ملی توسعه و حمایت از غزال‌های دانش‌بنیان» را دوم مردادماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار کرد؛ این رویداد با محور معرفی برنامه غزال‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، شاخص شرکت‌های دانش‌بنیان غزال، مسیر رشد و جهش شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از غزال‌ها و اهمیت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در شاخص‌های اقتصاد ملی برگزار و در انتها از سوی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور نشان غزال دانش‌بنیان به ۱۲ شرکت دانش‌بنیان حائز شاخص‌های این نشان اعطا شد. در حاشیه این رویداد آیین ۱۰هزارتایی شدن خانواده دانش‌بنیان کشور نیز برگزار شد و از اولین و ده‌هزارمین شرکت دانش‌بنیان نیز تقدیر به عمل آمد.
درحال حاضر حرکت به سوی نوآوری‌ها و ایجاد محصولات فناورانه در گرو فعالیت کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان است؛ کسب‌وکار‌هایی که نقش کلیدی در ارتقای سطح اقتصاد و رفاه، ایجاد اشتغال، تولید ثروت و ارزش‌افزوده در جامعه ایفا می‌کنند. در این میان مجموعه‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان در جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، تولید صنعتی و ارائه خدمات، موتور محرک و توسعه این نوع اقتصاد محسوب می‌شوند و سهم زیادی در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورها برعهده دارند. در ایران نیز طی دو دهه اخیر با پیشرفت‌های علمی و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان فرصتی مناسب برای حرکت به سوی اقتصاد دانش‌بنیان به وجود آمده است؛ این شرکت‌ها توانسته‌اند نقش مهمی در افزایش پویایی چرخه اقتصادی، ایجاد اشتغال و فراهم‌کردن بستر مناسب برای افزایش تولیدات و افزایش تولید ناخالص ملی برعهده داشته باشند و با ورود به بازارهای رقابتی جهانی به رشد اقتصادی کشور کمک کنند. امروزه با ظهور فناوری‌های جدید به اهمیت بنگاه‌های دانش‌بنیان افزوده شده و حمایت از این کسب‌وکار‌ها از اولویت‌های هر کشوری به‌شمار می‌رود. قطعا غزال‌های دانش‌بنیان ایرانی که در واقع شرکت‌های دانش‌بنیان پیشرو محسوب می‌شوند نیز باید مورد حمایت بیشتر دولت قرار گیرند تا بتوانند در عرصه ملی و بین‌المللی و رفع نیازهای کلان کشور نقش‌آفرینی داشته باشند.
شناسایی ۱۲۱ شرکت مستعد «غزال»دانش‌بنیان
روح‌ا... دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در این خصوص می‌گوید: مهمترین سیاستی که در معاونت علمی دنبال می‌شود، این است که کشور از نظر ابعادی با سایر کشورهای پیشرفته قابل رقابت باشد؛ منظور از رشد ابعادی این است که با هدف‌گذاری تعیین کنیم کشور ظرف ۷ تا ۱۰ سال آینده از کشورهای برتر دنیا در زمینه فناوری باشد و ۱۰ تا ۲۰ درصد از تولید ناخالص ملی نیز به فعالیت‌های دانش‌بنیان اختصاص پیدا کند. با چنین رویکردی اگر به‌دنبال ایجاد شرکت‌های بزرگ باشیم، مقایسه کشورها بر اساس تعداد شرکت‌های یونیکورن است؛ مفهومی که از اقتصاد دیجیتال برآمده است. مفهوم غزال‌های دانش‌بنیان نیز در این راستاست. شرکت‌های غزال، شرکت‌های کوچک و متوسطی هستند که نسبت به سایر مجموعه‌ها از نرخ رشد بالاتری برخوردارند. وی می‌افزاید: مفهوم غزال‌های فناوری، مفهومی جهانی است و در بسیاری از کشورها مورد استفاد قرار می‌گیرد. این مفهوم و شاخص‌های آن با تلاش معاونت توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری مشخص شده است؛ نیروی انسانی بیشتر از ۲۰۰ نفر، فروش محصولات دانش‌بنیان حداقل ۵۰ میلیارد تومان، میزان صادرات و همچنین رشد فروش از مهمترین شاخص‌ها و معیارهای بررسی شرکت‌های غزال دانش‌بنیان قلمداد می‌شوند. طی هشت ماه مطالعه و بررسی اکنون ۱۲۱ شرکت به عنوان غزال شناسایی شده‌اند. این شرکت‌ها می‌توانند از خط اعتباری ویژه‌ای بهره‌مند شوند. این خط ویژه شامل پیگیری مسائل شرکت‌ها، تسهیلات، اعتبار مالیاتی، استفاده از فرصت تبادلات بین‌المللی و امتیازات سربازی است. شرکت‌هایی که ظرفیت و قابلیت تبدیل شدن به غزال را دارند، می‌توانند با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان به باشگاه غزال‌های دانش‌بنیان بپیوندند. حمایت معاونت علمی از هر غزال دانش‌بنیان منحصر‌به‌فرد است و به شکل ویژه‌ای اختصاص پیدا می‌کند.
معرفی غزال‌های دانش‌بنیان براساس شاخص‌های تعریف‌شده
رضا اسدی‌فرد، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نیز درباره این رویداد می‌گوید: پس از یک دهه اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، تغییری در دسته‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شد. در رویکرد جدید، شرکت‌ها از سال گذشته بنابر میزان فروش‌شان به سه دسته، نوپا، فناورو نوآور تقسیم‌بندی می‌شوند؛ در حال حاضر ۶۷درصد شرکت‌ها نوپا، ۱۴درصد نوآور و ۹درصد فناور هستند. تحلیل آمارهای فروش شرکت‌های دانش‌بنیان نشان می‌دهد که ۶۰۰ همت، فروش کل شرکت‌های دانش‌بنیان است و از این میزان ۶۰درصد مربوط به تعداد محدودی شامل ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان است. وی می‌افزاید: کف فروش شرکت‌های بزرگ دنیا که «یونیکورن» نام دارد، یک میلیارد دلار است اما در شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ، شرکت‌هایی وجود دارند که روند رشد پایداری را طی کرده‌اند اما نه در این ابعاد؛ از این‌رو مفهوم جدیدی تحت عنوان غزال‌های دانش‌بنیان را معرفی کرده‌ایم؛ در این رویکرد، شرکت‌های غزال دانش‌بنیان شرکت‌هایی هستند که نیروی انسانی بیشتر از ۲۰۰ نفر، فروش بیش از ۵۰ میلیارد تومان و صادرات و رشد فروش داشته باشند.وی اظهار می‌کند: در شناسایی و معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان غزال، معیارها و شاخص‌هایی همانند میزان صادرات، رشد فروش، تعداد نیروی انسانی و استمرار در رشد مدنظر گرفته می‌شود. امکان دارد برخی از شرکت‌ها با تعداد نیروی انسانی کمتر به این میزان از فروش دست پیدا کنند که با در نظر گرفتن حداقل ۲۰۰ نفر نیروی انسانی شاغل، ۱۲۱ شرکت حائز ویژگی‌های لازم برای معرفی به عنوان مستعد غزال دانش‌بنیان شناخته می‌شوند و اگر حداقل اشتغال را ۱۴۰ نفر در نظر بگیریم، ۲۱۰ شرکت دانش‌بنیان ظرفیت تبدیل شدن به غزال فناوری را دارند.
تامین ۸۰ درصد تجهیزات صنایع غذایی در کشور
مجتبی نایلی، مدیرعامل یکی از غزال‌های دانش‌بنیان می‌گوید: مجموعه ما در ساخت خطوط بسته‌بندی مایعات در صنایع غذایی از جمله نوشیدنی‌ها، لبنیات و روغن‌های خوراکی و انواع کنسروها و سس‌ها فعالیت دارد. دیگر فعالیت ما تولید روغن‌های موتور برای تامین نیاز شرکت‌های نفتی است. در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰درصد ماشین‌آلات کارخانه‌های بزرگ صنعت غذایی توسط دستگاه‌های این شرکت تامین می‌شود. وی می‌افزاید: اکنون این محصولات به علت کیفیت بالایشان به کشورهای اروپایی لهستان، ایتالیا و ترکیه صادر می‌شوند اما متاسفانه به علت ضعف در ارتباطات بین‌المللی میزان صادرات این مجموعه نسبت به چهار سال گذشته کاهش پیدا کرده است. امیدواریم مسئولان تدبیری عاجل پیرامون مسأله صادرات بیندیشند.
صادرات محصولات پلی‌اورتان ایران به ۲۱کشور دنیا
آرش نامی، تولید‌کننده پلی‌اورتان و نایب رئیس هیات مدیره یکی از غزال‌های دانش‌بنیان می‌گوید: از اهداف مجموعه ما این است که بحث دانش‌بنیان را در زمینه‌های کیفیت، روابط، منابع انسانی، مالی، بازرگانی و تجارت دنبال کنیم و در عرصه بین‌المللی هم برنامه‌ریزی داشته باشیم و بر اساس سلایق خاص هر کشوری، محصولی را طراحی و تولید کنیم.وی می‌افزاید: در حال حاضر بیش از ۵۰درصد محصولات صادراتی پلی‌اورتان مربوط به این شرکت است. این محصولات هایتک اکنون به ۲۱ کشور دنیا صادر می‌شود و با چند کشور منطقه نیز در حال مذاکره هستیم تا نمایندگی انحصاری در آن کشورها داشته باشیم. با مشتریان اروپایی‌مان نیز وارد مذاکره شده‌ایم و یک سری آزمایش‌ها انجام داده‌ایم که مورد تایید قرار گرفته‌اند. همچنین سیستم هاوس این مجموعه نیز ۸۵ درصد تکمیل شده است که نیاز کشور و سایرکشورهای همسایه را نیز برطرف می‌کند.
تولید محصولات خاص و عمومی پتروشیمی
یکی از غزال‌های دانش‌بنیان ایران پیشرو در صادرات و دارای فناوری‌های برتر در تولید آمیزه‌های پلیمری است. مجتبی پهلوان، مدیر مهندسی فروش و مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیر‌مجموعه این هلدینگ می‌گوید: این شرکت در زمینه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و ایجاد ارزش افزوده روی محصولات خام پتروشیمی فعالیت دارد. اصولا شرکت‌های پتروشیمی دنیا محصولاتی برای مصارف خاص تولید می‌کنند اما محصولات این مجموعه برای مصارف عمومی تولید می‌شوند. محصولات خام شرکت‌های پتروشیمی داخلی را نیز برای مصارف خاص مانند مصرف سیم، کابل و لوله بهینه کرده و بدین صورت ارزش افزوده ویژه‌ای ایجاد می‌کند. وی می‌افزاید: فعالیت شرکت ما رسما از سال ۹۲ آغاز شد و سالانه ۱۲۰۰ تن محصول تولید کرده است. میزان تولیدات این شرکت طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته به طوری که سال گذشته میزان تولیدمان به ۱۶هزار و ۵۶۰تن رسید. اکنون ۵۰ درصد تولیدات این شرکت در حوزه صادراتی قرار گرفته و نزدیک به ۷۰۰۰ تن محصول صادر شده است.
تولید کنتورهای هوشمند براساس مشخصات فنی هر کشور
جمشید بردبار، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره یکی دیگر از غزال‌های دانش‌بنیان می‌گوید: این مجموعه در ۴۵ سال فعالیت توانسته دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیازدانشگاه‌های فنی و مهندسی، کارگاه‌های آموزشی، هنرستان‌های فنی آموزش و پرورش، آموزشکده‌های وزارت کار، تجهیزات عیب‌یابی و اندازه‌یابی شرکت مخابرات ایران و انواع کنتورهای هوشمند را برای وزارت نیرو طراحی و تولید کند. اکنون عمدهترین محصول این شرکت انواع کنتورهای برق هوشمند است که سال آینده کنتورهای گاز هوشمند نیز تولید و روانه بازار می‌شود. این کنتورهای هوشمند بر اساس مشخصات فنی‌شان برای ولتاژهای ۱۱۰ ولت و ۶۰ هرتز آمریکا و ۲۳۰ ولت و ۵۰ هرتز آسیا و اروپا طراحی شده‌اند و تاییدیههای اروپایی را اخذ کرده‌اند. متاسفانه اکنون فقط این محصولات به کشورهای دوست و همسایه صادر می‌شود اما امیدواریم با بهبود روابط با کشورهای دیگر، بتوانیم صادرات و فروش محصولات‌مان را افزایش دهیم.
یونیکورن‌ها با ادبیات کشورمان همخوانی ندارند
میلاد مقدس‌پور، دبیر برنامه ملی توسعه و رشد غزال‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری نیز در این‌خصوص به خبرنگار جام‌جام می‌گوید: تقریبا پس از گذشت دو دهه ازفعالیت معاونت علمی درکشور و رشد تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، ما برای تداوم رشد وتوسعه، نیازبه الگوسازی داشتیم تافعالان زیست‌بوم، توسعه و رشد خود رادر پیروی ازاین الگوسازی دنبال کنند. زمانی که بحث الگوسازی و رشد مطرح می‌شود، ذهنها به سمت یونیکورن شدن پیش می‌رود. ادبیات یونیکورن، ادبیاتی است که بیشتر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کاربرد دارد و حداقل ارزش بازار آن یک میلیارد دلار است. هرچند بحث یونیکورن اکنون با ادبیات کشورمان همخوانی ندارد اما شرکت‌های ایران عمدتا از نوع SME (کسب‌وکار‌های کوچک و متوسط) هستند و کمتر از ۲۵۰نفرنیروی انسانی دارند.وی می‌افزاید:شرکت‌هایی که دراصطلاح غزال جهانی تعریف می‌شوند، شرکت‌هایی اس‌ام‌ئی هستند که درحوزه فناوری فعالیت دارند.این تعریف جهانی از غزال‌ها با فضای علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان ایران همخوانی دارد و می‌تواند الگوی مناسبی برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان باشد.در هر اقتصادی غزال‌ها متناسب با نیاز آن اقتصاد و انتظاراتی که آن اقتصاد از شرکت‌های دانش‌بنیان یا شرکت‌های مبتنی بر فناوری جدید انتظار دارد، سیاست‌ها تعریف و تنظیم می‌شود. ما هم با توجه به این تغییر مفهوم که در دوره جدید معاونت علمی اتفاق افتاده، این شرکت‌ها را ناظر بر رشد اقتصاد دانش‌بنیان شناسایی کرده‌ایم و برنامه‌های حمایتی نیز برای این شرکت‌ها در نظر گرفته‌ایم.
