مصوبه‌ای که دار قالی را شکست

ایران که یکی از تولید کنندگان اصلی فرش دستباف در جهان بود، توانست اغلب بازار کشورها را تصاحب کند. رفته رفته کشورهای دیگر نیز به دلیل سود زیادی که نصیب بازرگانان می‌شد به این بخش ورود کردند و صنعت فرش شکل گرفت. با افزایش تقاضا و همچنین رشد قیمت تمام شده فرش دستباف، تولید فرش ماشینی شکل گرفت که هرگز نتوانست جای رقیب خود را بگیرد. آمارها اکنون نشان می‌دهد فرش دستباف ایرانی که روزی در همه کشورها بازاری متفاوت داشت با افت زیادی مواجه شده و از حدود سالانه دو میلیارد دلار به ۱۰۰میلیون دلار رسیده است. در این گزارش به چرایی آن پرداخته‌ایم که جزئیات آن را در ادامه می‌خوانید. 

فرش دستباف ایران در گذشته سالانه بیش از دو میلیارد دلار برای کشور ارز آوری داشت و اکنون این رقم به ۱۰۰میلیون دلار کاهش یافته است. البته برخی فعالان بازار می‌گویند رقمی که اکنون اعلام می‌شود، خوشبینانه است و نمی‌توان خیلی به آن استناد کرد. گرچه صادرات کالاهای مختلف طی سال‌های گذشته با کاهش و مشکل مواجه شده اما افت صادرات فرش دستباف با سایر کالاها فرق دارد، زیرا این کالا علاوه بر این‌که نمادی از هنر اصیل ایرانی و شناسنامه کشور محسوب می‌شود از نظر اقتصادی نیز به‌دلیل این‌که همواره ۹۰درصد فرش ایرانی صادر می‌شده به‌شدت توسعه‌محور و ارزآور بوده است. از سوی دیگر نیز این صنعت همواره اشتغال‌زایی پایدار به ویژه در مناطق روستایی و عشایرنشین به همراه داشته است. بنابراین صنعت فرش ایرانی برخلاف سایر صنایع با کمترین میزان هزینه و کمترین نیاز به حمایت و سرمایه‌گذاری دولت و با اتکا به خود طی سال‌های گذشته توانسته بود یکی از ارکان اصلی و مهم صادرات غیرنفتی و ارزآور کشور باشد؛ صنعتی که امروز به‌دلیل سنگ‌اندازی‌های دولتمردان به وضعیتی دچار شده که نه‌فقط جای خود را به کشورهایی همچون مصر، پاکستان، هندوستان، چین و… داده است بلکه بافندگان ایرانی نیز مجبور به تغییر شغل یا مهاجرت شده‌اند.
 
مصوبه بیکاری بافندگان
عبدا... بهرامی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف کشوردرگفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت از مصوبه بانک مرکزی در سال۹۸ پرده برداشت و تصریح کرد: سال۹۸ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا زمانی که صنعت موشک ایران را تحریم کرد، محدودیت برای صادرات فرش دستباف ایرانی را هم به اجرا درآورد. در‌واقع فرش یکی از صادرات غیر نفتی و مهم ایران بود و متاسفانه دولت وقت ایران هم اقداماتی انجام داد که باعث شد همان روال ادامه داشته باشد. وی درباره وضعیت صادرات فرش دستباف توضیح داد: در دو‌دهه اخیر سالانه حدود دومیلیارد دلار صادرات داشتیم و در سال۹۷ که وضع اصلا خوب نبود و تحریم‌ها برگشته بود، فرش سهم ۵۰۰میلیون دلاری از سبد صادرات را در اختیار داشت. در سال ۹۸ فرش دستباف ایرانی از سوی آمریکا در حالی تحریم شد که ۲۰درصد صادرات ما به این کشور بود و صادرکنندگان در آن زمان از دولت انتظار تسهیلگری و همچنین ورود به بازارهای دیگر را داشتند اما یکباره مصوبه‌ای از بانک مرکزی بیرون آمد که نه‌فقط تجار بلکه تولید کنندگان را نیز شوکه کرد. بهرامی تاکید کرد: بانک مرکزی در آن سال اعلام کرد صادر کنندگان فرش باید دو ماه پس از صادرات ارز را به نرخ نیمایی تسلیم بانک مرکزی کنند که در واقع این موضوع بعید بود. فرش دستباف در‌طول یک قرن گذشته که تجاری شده بر پایه امانت صادر می‌شد. متاسفانه این مصوبه پر زیان در یک دوره در همان دولت صادرات فرش ایران را قطع کرد و در این حالی بود که حدود شش میلیون نفر از این بخش ارتزاق می‌کنند. 

به‌دنبال کسب جایگاه قبلی
رئیس کمیسیون فرش صنایع دستی و گردشگری اتاق تعاون ایران، اعلام کرد: مجلس در بودجه سال ۱۴۰۲ مصوب کرد که تعهد ارزی برای صادرات فرش برداشته شود و به‌رغم قبول وزارت امور اقتصادی و دارایی اما بانک مرکزی آن را اجرا نکرده است. اکنون کشورهایی جایگاه ایران را در بازار جهانی گرفته‌اند که رتبه‌شان بسیار پایین بود. هند، نپال مصر و چین اکنون جایگاه ایران را در فرش دستباف گرفته‌اند. در فضای بین‌الملل تبلیغات و ورود به بازارها امروز با فردا شرایط متفاوت است از این رو از بانک مرکزی می‌خواهیم این موضوع را تعیین تکلیف کند.