مزایای تعامل با جبهه جنوب

آنچه برای تهران بعد از یک دوره رکورد تعامل با آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا اهمیت داشت، فعال کردن ظرفیت اجلاسهای جهانی بود و درواقع تلاش برای عضویت در سازمانهای بینالمللی از این منظر برای دولت سیزدهم حائز اهمیت بود که نقش داشتن در شکلدهی نظم نوین جهانی اهمیت مضاعفی نسبت به نفس عضویت داشته است، هرچند عضویت در این ائتلاف هم بسیار تعیین کننده است. اگر عضویت در اجلاس جهانی شانگهای یک گام مهم و استراتژیک برای تهران محسوب میشد، اکنون با عضویت در بریکس یکگام جدید مقابل آمریکا شکل داده شده است. در این بافتار جدید، دولت سیزدهم بهدنبال شرق ایدئولوژیک نیست بلکه هدفگذاری خود را تعامل با شرق اقتصادی نه بهعنوان شرق جغرافیایی بلکه به مثابه ارتباط با کشورهای مستقل برخوردار از یک کریدور تجاری قرار داده و این اصل را مبتنی بر اوراسیاگرایی و همسایهمحوری پیش برده است. اما بریکس در این رویکرد یک مجموعه اقتصادی موفق بوده که رشد قابل توجهی را هم تجربه کرده است. درواقع بریکس تبلور جهان جنوب است که میتوانیم آن را به گروه جی۷ تشبیه کنیم.در مقایسه سهم کشورهای جی۷ و بریکس از تولید ناخالص داخلی جهانی، متوجه میشویم چطور رشد و تبادل قدرت خرید بین کشورهای مشترک در بریکس موجب برابری قدرت خرید بعد از سالهای ۱۹۹۵ یعنی حدود سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۲۳ شده و این موضوع شدت تحریمهای غرب علیه کشورهای جنوب را کاهشی کرده است. البته برخی درباره عضویت در پیمانهایی مانند شانگهای و‎ بریکس ابهاماتی را مطرح کردهاند درحالی که مهمترین اثر آنها برای ایران ذیل تحریم این است که به فعالان اقتصادی کشورهای عضو پیمان اثبات میکند اراده سیاسی دولتهایشان بر توسعه همکاری با ایران با وجود تحریم است و ‏این پیام مهمی برای آنهایی است که در همکاری با ایران منافع دارند، بنابراین پیوستن به بریکس و شانگهای در عمل، تحریمها را در سطح ‎راهبردی خنثی و زمینه را برای همکاری اقتصادی با کشورمان بهتر میکند.از یک سو ایران بهزودی سهامدار بانک توسعه جدید بریکس می‎شود که این بانک NDB بدون ارتباط با سوئیفت و در نظر گرفتن ساختار تحریمها، نهتنها قابلیت همکاری با کشورهای تحت تحریم را دارد که میتواند در پروژههای اقتصادی برای تهران هم نقش مؤثری در دوران گذار از تحریم داشته باشد.همچنین بریکس سازمان نیست و عضویت در آن محدودیت خاصی نداشته یا نیاز به تصویب مجلس هم ندارد، هرچند چون قدرتهای اقتصادی نوظهور مثل چین و روسیه در آن حضور دارند، این ائتلاف موضوعیت پیدا کرده است. در باب اهمیت فعلی بریکس باید تحولات بینالمللی و بهویژه دوران پساجنگ روسیه و اوکراین را هم دخیل دانست. بنابراین میتوان سیاست تهران را در دوره فعلی در فصل کلان تعادل در روابط خارجی و در آسیا رفتار مبتنی بر سیاست متوازن دانست.