بهداشت تهران در سراشیبی سقوط

سازمان جهانی بهداشت تاکید دارد که مراقبتهای بهداشتی اولیه که جزو نیازهای اصلی در زمینه بهداشت است، باید برای همه افراد جامعه در دسترس باشد. این مراقبتها اولین سطح تماس افراد با نظام سلامت است که خدمات را تا حد امکان به محل کار و زندگی افراد نزدیک میکند. این وضعیت باعث میشود بیماریها زودتر تشخیص داده شود و پیشگیری از امراض، مانع بستریهای هزینهبر در بیمارستانها باشد. با این حال تهران در این حوزه فقیر است و با کمبودهای جدی زیرساختی دست و پنجه نرم میکند. مناطق مختلف تهران بر اساس یک دستهبندی پذیرفته شده میان سه دانشگاه علومپزشکی تهران، ایران و شهیدبهشتی تقسیم شده که هر کدام در مناطق تحت پوشش خود خدمات مراقبت اولیه را ارائه میکنند. با وجود این اما این سه دانشگاه از نظر امکانات فیزیکی، نیروی انسانی و اعتبارات مالی (که لازمه توسعه خدمات هستند) چالشهای جدی دارند که اگر سلامت و بهداشت در پرجمعیتترین شهر و استان کشور برای مسئولان اولویت دارد، رفع این کمبودها نیز باید در اولویت قرار گیرد.جمعیت زیاد، فضای ناکافی تا سال ۱۴۰۰ استان تهران بیش از ۱۴.۵میلیون نفر جمعیت داشت که بیش از ۱۳.۵میلیون نفر از آنها در شهرها و حدود ۸۰۰هزار نفر در روستاها زندگی میکردند، در حالی که بیش از یک میلیون نفر نیز ساکن حاشیهها بودند. در آن سال مطالعه استپس ـ مطالعهای که برای بررسی عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر انجام میشود ـ نیز در تهران صورت گرفت که نشان داد وضعیت برخی شاخصهای مربوط به سلامت در پایتخت نامناسبتر از متوسط کشور است. آنطور که مرکز پژوهشهای مجلس گزارش میکند، شیوع چاقی و اضافه وزن در تهران ۶۷ درصد است در حالی که شیوع آن در کشور ۶۳ درصد برآورد میشود. یا در حوزه خطرسنجی بیماری قلبی و عروقی در سال ۱۴۰۰ فقط ۵ درصد مردم تهران مورد ارزیابی قرار گرفتهاند در حالی که حد انتظار کشوری این خطرسنجی ۲۵درصد است. در این اوضاع و احوال، کسری مراکز جامع خدمات سلامت در تهران جدی است به طوری که برای دانشگاه علومپزشکی تهران۲۰ واحد است در حالی که این دانشگاه با کسری ۵۰ پایگاه سلامت نیز مواجهاست.دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در حالی حدود سه میلیون نفر را تحت پوشش دارد که از ۵۹ مرکز سلامت ملکی و استیجاری تحت اختیارش ۲۶ مرکز غیرفعال است. این دانشگاه از بابت پایگاههای سلامت نیز در مضیقه جدی است و رقم کسری پایگاههای آن به عدد۱۷۷ میرسد. دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم که بیش از ۵/۴ میلیون نفر در تهران را باید تحت پوشش خدمات مراقبت سلامت قرار دهد ۴۱ مرکز سلامت و ۱۶۵ پایگاه سلامت کم دارد. با این اوصاف عجیب نیست شاخصهای مربوط به سلامت در تهران نامناسبتر از متوسط کشوری است. سلامت لای منگنه کمبودهای مادی و معنویکمبودهای زیرساختی سه دانشگاه علومپزشکی در تهران اما فقط محدود به فضای فیزیکی نیست چرا که طبق بررسی کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس، دانشگاه علومپزشکی تهران در ازای ۸۴۱پست تصدی شده، ۱۳۹۲ پست بدون تصدی دارد. در دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز وضع مشابهی در جریان است طوری که از مجموع ۲۱۵۵ پست تشکیلاتی مصوب بخش بهداشت این دانشگاه، ۱۳۹۹پست معادل ۶۵درصد جایگاهها بلاتصدی و فاقد نیروی انسانی است. از لحاظ کمبود نیروهای شاغل در بخش بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی نیز وضعیتی نامطلوب دارد به طوری که ۲۶۶۲ پست، معادل ۷۹درصد مشاغل و ردههای بهداشتی در این دانشگاه به دلیل کمبود نیروی انسانی، بدون متصدی ماندهاست. در کنار کمبود نیروی انسانی، وضعیت نامطلوب اعتبارات مالی این سه دانشگاه نیز قابل تامل است. بررسی وضعیت اعتبارات مالی حوزه بهداشتی دانشگاه تهران در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ نشان میدهد در همه این سالها با کسری مواجه بوده و به طور مشخص در سال ۱۴۰۰، ۲۱۷ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۱، ۲۹۱ میلیارد تومان کسری اعتباری برای خدمات بهداشتی این دانشگاه وجود داشتهاست. در دانشگاه ایران نیز حوزه بهداشت در این دو سال به ترتیب ۶۱ و ۱۳۳ میلیارد تومان کسری بودجه داشته در حالی که کسری منابع مالی برای دانشگاه علومپزشکی شهید بهشتی در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۸۴ و ۱۱۷ میلیارد تومان بودهاست. این اعداد حاکی از کمبودهای مالی، وقتی در کنار کمبود مفرط نیروی انسانی قرار میگیرد، معجونی خطرناک علیه بهداشت در تهران میسازد؛ تهرانی که با انواع آسیبهای اجتماعی و زیست محیطی موثر بر سلامت دست به گریبان است. آسیبهای اجتماعی و زیستمحیطی تهران آلودگی هوای ناشی از صنایع و کارخانهها وجود بافتهای فرسوده در مقیاس وسیع سرریز زباله و نخالههای ساختمانی به محدوده جنوبوجود جمعیتهای مهاجر و حاشیهنشین فعالیت کلونیهای کودکان کار و خیابانوجود بیماریهای واگیر شایع مثل سالک، سل و هپاتیتناهمگون بودن بافت جمعیتی و تعداد زیاد اتباع