از عزت تا التماس

وزیر پیشین امور خارجه در بخشی از این پست جنجالی نوشت که «راستی نه‌تنها ما مردم بلکه نخبگان ما کدام‌یک را بیشتر نکوهش می‌کنند: آنها که با آرزوی بازپس‌گرفتن سرزمین ازدست‌رفته در قرارداد گلستان، بخش‌های بیشتری از سرزمین و حتی استقلال ایران را به باد دادند، یا آنها که با قرارداد ترکمنچای دست‌کم قسمتی از سرزمین تازه‌ازدست‌رفته را بازپس گرفتند؟ برای پیشگیری از ترکمنچای‌ها باید انتخاب کنیم که آرزوهای‌مان را در چارچوب امکانات دنبال کنیم.»

این موضوع با واکنش‌های متعددی در فضای مجازی همراه شد. مثلا یکی از کاربران نوشت: این صحبت ظریف را با جمله شهید حسن طهرانی‌مقدم مقایسه کنید که معتقد بود: «فقط انسان‌های ضعیف به اندازه امکانات‌شان کار می‌کنند.» حالا خوشبختانه کارنامه هر دو تفکر پیش‌روی ماست.

اگر قرار بود طهرانی‌مقدم‌ها به اندازه امکانات‌شان کار کنند ایران بارها توسط دشمن اشغال شده بود. نه موشکی داشتیم و نه صنعت فضایی ... . یا اگر حاج‌قاسم سلیمانی‌ها به اندازه امکانات‌شان کار می‌کردند الان داعش تا وسط ایران آمده بود.

بررسی فرامتن این نوع مواضع ظریف نشان می‌دهد که جریان اعتدال مانند سال ۹۲ محور راهبردی خود برای کنشگری سیاسی ــ انتخاباتی را هنوز سیاست خارجی تعریف می‌کند و در این پست هم ضمن نقد حکمرانی کشور در حوزه سیاست‌خارجی تاکید دارد سیاست خارجی حاکمیت نه‌تنها آورده‌ای نداشته بلکه بدون درنظرگرفتن توانایی‌های‌مان بوده است.

بنابراین دورنمای این دستگاه فکری سفیدسازی مقوله سازش توسط جریان اعتدال است. درواقع اعتدالی‌ها تلاش دارند راه‌حل اصلی رفع مشکلات را بازگشت به استراتژی سازش تعریف و حتی آن را نرمالایز کنند.

توجیه آنها هم جالب است؛‌ ادعای فاصله میان «امکانات» و «توانایی‌های» کشور با «اهداف» و «آرمان‌ها». این درحالی‌است که با پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی بر مدار عزت و استقلال قرار گرفت و ایستادگی و مقاومت جای سلطه‌پذیری و سازش را گرفت. حتی جهت‌گیری امام‌خمینی(ره) در برابر بلوک‌بندی‌های قدرت، با اتکا به اصول و آموزه‌های اسلامی بر مبنای استقلال عمل شکل‌گرفت و از این‌رو در دوران اوج جنگ سرد، انقلاب اسلامی سیاست‌خارجی خود را با شعار «نه شرقی و نه غربی» معرفی کرد.

کما این‌که امام‌ خمینی(ره) اساسا به رابطه با قدرت‌های جهانی اعتقادی نداشت و شأن ایران را اجل از آن می‌دانست که با قدرت‌های خودبرتربین وارد مذاکره شود.