داروی ملین، مسهل نیست

داروهایی که اغلب چه با فرمولاسیون شیمیایی و چه گیاهی معمولا تا زمانی که مصرف می‌شوند، موثرند و به محض قطع دارو یا مصرف درازمدت، یبوست مجدد بازمی‌گردد اما این پرسش مطرح است که داروهای ملین و مسهل چگونه عمل می‌کند و به چه دلیل پس از مدتی بی‌تاثیر می‌شود و آیا مسهل‌ها تفاوتی با ملین‌ها دارد؟ از دیدگاه طب سنتی داروی ملین با داروی مسهل متفاوت است. البته وجه اشتراک این دو دارو در این است که سبب تحریک حرکت مواد در روده‌ها شده و به دفع مواد زائد کمک می‌کند اما این دو دارو یک اختلاف عمده دارد.

اختلاف در چیست؟
داروی ملین مواد زائد را فقط از سطح دستگاه گوارش به‌خصوص روده‌ها جذب و دفع می‌کند. آلو، انجیر، ترنجبین، شیرخشت، تمبرهندی، خاکشیر با آب ولرم، میوه‌های کمی پخته مانند گلابی و... در این گروه قرار دارند. اثر ملین‌ها در مصرف با شکم خالی، صبح ناشتا، آخر شب یا قبل وعده غذایی بیشتر است. اما مسهل‌ها، داروهایی قوی‌تر با اثرگذاری بیشتر است که مواد زائد را نه‌تنها از دستگاه گوارش بلکه بر حسب نوع ماده زائد از سرتاسر بدن جذب و به سمت دستگاه گوارش و روده‌ها هدایت می‌کند و اغلب مسهل‌ها برای زمانی استفاده می‌شود که بدن نیاز به پاکسازی دارد. بیشتر داروهای قابل عرضه در عطاری و داروخانه‌ها و برگ سنا که بیشتر مبتلایان به یبوست آن را می‌شناسند و در قالب برخی داروهای طب جدید هم فرموله‌شده از جمله مسهل‌هایی است که اگر خودسرانه مصرف ‌شود، در طولانی‌مدت سبب کاهش حرکات گوارشی و تنبلی روده شده، وابستگی ایجاد می‌کند. گاهی نیز مصرف مداوم و درازمدت مسهل‌های گیاهی، روده‌ها را به هر دارویی مقاوم می‌کند و برخلاف داروهای ملین، مصرف مسهل‌ها برای همه افراد کاربرد ندارد و باید زیر نظر متخصص و نه خودسرانه مصرف شود.

ملین‌های گیاهی یا شیمیایی؟
متخصصان طب سنتی بر این باورند که ملین‌های گیاهی در مقایسه با نوع شیمیایی عوارض کمتری دارد و بهتر است ابتدا از ملین‌های گیاهی استفاده و در صورت یبوست مقاوم از داروهای شیمیایی استفاده شود. نکته قابل‌توجه این‌که افراد با مزاج‌های مختلف نمی‌توانند از یک ملین گیاهی واحد برای درمان یبوست استفاده کنند و ابتدا باید نوع سوءمزاج روده تشخیص و مطابق با آن، دارو تجویز شود. سوءمزاج روده اغلب انواع گرم و خشک با علایمی مانند مدفوع خشک به همراه درد و سوزش مقعدی، خشکی دهان و تهوع، نوع سرد و خشک با نشانه‌هایی همچون مدفوع خشک و تیره، نفخ زیاد، سنگینی روده، اشتهای کم، دهان ترش و خشک و دسته دیگر با اختلال مزاجی سرد و تر روده با مواردی نظیر دفع بلغم یا کف، تخلیه ناکامل، نفخ، تشنگی کم، سنگینی روده و رطوبت دهانی بالا تظاهر می‌کند که هر کدام تدابیر غذایی و اقدامات درمانی خاص خود را دارد.