تشخیص‌ تومورهای سرطانی در ۱۵ثانیه

شایع‌ترین سرطان در میان زنان که در سال‌های اخیر با روند رو به‌افزایشی در حال گسترش بوده، سرطان پستان است که بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال ۱۳۹۹/۲۰۲۰ بیش از ۲.۲۶میلیون مورد ابتلای جدید ثبت شده است. به همین جهت ارتقای روش‌های درمانی و تشخیصی آن همواره از سوژه‌های مهم محققان حوزه سرطان سراسر دنیا به شمار می‌رود.

به تازگی یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی نیز در راستای ارتقای کیفیت جراحی افراد مبتلا به سرطان پستان، موفق به طراحی و ساخت دستگاهی متفاوت شده که می‌تواند در تشخیص دقیق «مارجین‌ سرطانی» یا حاشیه تومور، موثر واقع شود. جراحان با کمک این دستگاه می‌توانند حذف ایمن سلول‌های سرطانی را با حداقل آسیب به بافت‌های طبیعی انجام دهند. در گفت‌وگو با دکتر هادی شعشعانی، مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان، جزئیات این دستاورد دانش‌بنیان را که در هفته جاری موفق به عقد قرارداد صادرات به هند نیز شده است، جویا شدیم.

برای اطمینان از حذف تمام بافت تومورهای سرطانی در طول جراحی، روش استاندارد این است که جراح، مرزی از بافت اطراف و فراتر از لبه‌های تومور سرطانی را بردارد و به آزمایشگاه پاتولوژی بفرستد تا مطمئن شود که پاکسازی سلول‌های سرطانی به درستی انجام شده است. پاتولوژیست برای تعیین وجود سلول‌های سرطانی، نمونه را به صورت میکروسکوپی بررسی می‌کند تا ادامه روند درمان برای بیمار مشخص شود. دکتر شعشعانی در این رابطه می‌گوید: «در روش‌های قدیمی‌تر، جراحان برای راحتی و کاهش خطر باقی ماندن حاشیه‌های آلوده، به جراحی «ماستکتومی» یا تخلیه پستان اقدام می‌کردند. اما با توجه به این‌که نرخ مرگ و میر با تخلیه کامل پستان بالاتر می‌رود، در روش جدید «لامپکتومی»، با روش تشخیص «فروزن سکشن-پاتولوژی» یا «پاتولوژی فوری حین عمل»، فقط توده به علاوه حاشیه تومورها برداشته می‌شود که در واقع دقت آن حدود ۷۰درصد است. این تجهیزات پرهزینه است و همه بیمارستان‌ها مجهز به آن نیستند.»

دقیق در پاکسازی سلول‌های سرطانی

این دستگاه دانش‌بنیان با کمک به شناسایی هرچه دقیق‌تر حاشیه تومورهای سرطانی، به نتیجه بهتر جراحی کمک می‌کند و احتمال بازگشت یا عود مجدد سرطان در بیمار را نسبت به روش‌های رایج بیشتر کاهش می‌دهد. از ویژگی‌های بارز این دستگاه، بلادرنگ بودن یا همزمان انجام شدن شناسایی حاشیه تومور در پستان و غدد لنفاوی زیر بغل است زیرا احتمال گسترش سرطان به سایر اندام‌ها از مسیر سیستم لنفاوی وجود دارد. مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان به جام‌جم می‌گوید: «میزان دقت این دستگاه، روی بیش از هزار نمونه بالینی درون بدنی پستان، به صورت کلی با حساسیت ۹۷درصد و به صورت اختصاصی ۹۴درصد به دست آمده که نسبت به روش یاد شده (دقت ۷۰ درصد)، عددی قابل توجه است. در واقع متخصصان برای ساخت دستگاه، فناوری جدیدی به کار گرفته‌اند که برای اولین‌بار در دنیا انجام شده و به همین دلیل موفق به ثبت چهار اختراع در آمریکا (U.S. Patent) شده است. این دستگاه همچنین دارای مجوز اداره کل تجهیزات پزشکی (imed) سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت است.» دکتر شعشعانی می‌افزاید: «بر اساس تحقیقی که در رابطه با نمونه‌های مشابه این دستگاه انجام داده‌ایم، محصولات مشابه این دستگاه، (اما با فناوری متفاوت از آن) دقت کمتر و قیمتی بالاتر دارند، در مراحل تحقیقاتی و کارآزمایی بالینی اولیه هستند و مجوزهای نهایی سازمان غذا و داروی آمریکا را اخذ نکرده‌اند.»

دستاوردی بین رشته‌ای

از پیشروترین شاخه‌های علمی در توسعه فناوری‌های پزشکی در سال‌های اخیر، حوزه بیوالکترونیک بوده است. بر اساس گزارش این شرکت دانش‌بنیان، تلاش محققان این حوزه که شامل علوم مهندسی الکترونیک، نانو زیست‌‌فناوری، زیست‌شناسی سلولی‌ و مولکولی و پزشکی می‌شود، برای اولین بار مبحث علمی تحقیقاتی «جراحی سرطان بر پایه روش‌های الکتروتکنیکال» پایه‌گذاری شد که بر مبنای تحلیل خصوصیات بیوالکترونیک سلول‌ها و بافت‌های آلوده انجام می‌شود. ساخت این دستگاه که اولین دستاورد این حوزه است، سال۹۸ به عنوان سامانه نوین ترجمه رفتار سلول‌های سالم و سرطانی معرفی و دکتر‌محمد عبدالاحد، عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران به عنوان پژوهشگر اصلی این دستاورد، برنده جایزه علمی «مصطفی (ص)» شد.

تشخیص در ۱۵ ثانیه

عملکرد اصلی میله تشخیص سرطان این دستگاه بر پایه برهم‌کنش مستقیم نانوساختارهای الکتریکی و سلول‌های مورد بررسی در جراحی بوده که قادر به ارائه اطلاعات مهمی از تغییرات در پیام‌های حیاتی سلول‌های پیش‌سرطانی و سرطانی در مرزهای بافتی بدن بیمار است. دستگاه این شرکت دانش‌بنیان، با کمک یک حسگر سوزنی با کالیبراسیون پاتولوژی هر ناحیه از حاشیه مشکوک را به صورت آنی، ظرف مدت ۱۵ثانیه و با دقتی چند میلی‌متری، به جراح اعلام می‌کند. در حقیقت این فناوری با شناسایی فرآیند تامین انرژی سلول به صورت کمی الکتروشیمیایی، توده‌های پیش‌بدخیم و بدخیم را تشخیص می‌دهد. در مرحله آزمایشی، در شرایطی که روش رایج پاتولوژی فوری حین عمل حاشیه‌های تومور را منفی گزارش کرده بود، این دستگاه حاشیه تومور داخلی همان ناحیه را درگیر نشان داد.

دکتر شعشعانی در پاسخ به جایگزینی این دستگاه با روش‌های مرسوم، به جام‌جم توضیح می‌دهد: «به طور کلی این دستگاه می‌تواند در دو حالت مورد استفاده قرار گیرد؛ اول به عنوان ابزار تشخیصی مکمل در کنار روش پاتولوژی فوری حین عمل و دوم به عنوان ابزار تشخیصی جایگزین در غیاب روش پاتولوژی فوری حین عمل و کمک جراح برای تشخیص حاشیه تومورها.»

روند تولید و صادرات دستگاه

مدیر عامل شرکت دانش‌بنیان سازنده این فناوری، آشنا نبودن جراحان داخل کشور را چالشی برای توسعه دستگاه عنوان کرده و تصریح می‌کند: «با وجود این چالش در حال تلاش هستیم تا در بحث بازرگانی و بازاریابی در داخل پیش برویم و در مرحله بعد، موضوع صادرات دستگاه را دنبال کنیم.»

دکتر شعشعانی درباره بازاریابی فروش این دستگاه بیان می‌کند: «ما در داخل و خارج به صورت موازی سعی می‌کنیم کار بازاریابی را انجام دهیم اما به دلیل این‌که این دستگاه کاملا جدید است، بازاریابی آن هم متفاوت است و نیاز به شناساندن آن وجود دارد. در همین راستا، با کمک شرکت نماینده فروش، در حال برگزاری کنگره‌های مختلف برای گروه‌های داخلی و خارجی هستیم تا جراحان بتوانند با دستگاه آشنا شوند.»

روزنامه جام جم