بازگشت کرونا و کمبوددارو

داستان کمبودها بازهم در حال تکرارشدن است، داستانی که به‌صورت جدی با کمبود آنتی‌بیوتیک و سرم از ماه مهر آغاز شد و به نوبت گریبان سایر داروها را هم گرفت. «کمبود» درواقع ترجیع‌بند اتفاقاتی است که بازار دارویی کشور در ماه‌های اخیر تجربه کرده است، کمبودی که نه‌فقط داروهای وارداتی که داروهای ساخت داخل را هم در بر گرفته و مردم را در به در دارو کرده است.

پیگیری‌های جام‌جم نشان می‌دهد برخی از داروخانه‌ها حتی داروخانه‌های مرجع همچون ۱۳آبان و هلال‌احمر این روزها بخشی از داروهای اعصاب و روان را در اختیار ندارند و بیماران را با دست خالی برمی‌گردانند. برخی از دزهای این داروها نیز موجود نیست و بیمار مجبور است دزهای دارویی‌اش را تغییر دهد. انجمن علمی روانپزشکان این کمبودها را متوجه۶۰ قلم دارو می‌داند که این روزها مصرف‌کنندگان داروهای آرام‌بخش، ضدافسردگی، ضداضطراب و داروهای خواب‌آور را در مضیقه گذاشته است. در روزهای اخیر اسپری‌های تنفسی مثل مومتازون و بکلومتازون که پایه کورتونی دارند و وارداتی‌اند نیز دچار کمبود محسوسی شده‌اند و بیماران برای یافتن‌شان باید از این داروخانه به آن داروخانه بروند، وضعیتی که علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان کشور ن را «بحرانی» توصیف کرده است. گردونه کمبودهای دارویی مدتی است که بی‌توقف می‌گردد و هر از گاهی تازه از داروها را درگیر می‌کند. وزارت بهداشت نیز هربار قول رفع کمبودها در آینده‌ای نزدیک را می‌دهد درحالی‌که کمبودها بدون این‌که کاملا رفع شود دائم از حوزه‌ای به حوزه دیگر منتقل می‌شود. ماجرا چیست؟

سوءمدیریت جدی است

گزارش‌هایی که از به‌شماره‌افتادن نفس نوزادان در اهواز به واسطه طغیان بیماری‌های تنفسی منتشر می‌شود یا اخباری که مراجعه روزانه بیش از ده‌هزار نفر با علائم تنفسی به مراکز درمانی کشور را روایت می‌کند، به‌خصوص آسمان تیره و تار شهرهای بزرگ و صنعتی در هفته‌های اخیر، همگی می‌تواند کمبود اسپری‌های تنفسی در کشور را توجیه کند. ظاهر ماجرا این است که تقاضا بالا رفته و بازار را تحت تاثیر قرار داده اما کارشناسان از ظاهر ماجرا می‌گذرند و به باطن آن یعنی اتفاقاتی که در حوزه مدیریت دارو رخ می‌دهد می‌پردازند. فاطمی می‌گوید: «تشدید آلودگی هوا تاثیر محسوسی بر افزایش مصرف اسپری‌های تنفسی داشته اما آلودگی فقط به کمبودها دامن زده زیرا کمبود اسپری از قبل هم وجود داشته و کمیاب‌شدن داروها نیز فقط مختص اسپری‌های تنفسی نیست و اکنون بخش زیادی از اقلام دارویی با درجات مختلف دچار کمبود هستند.»

سیامک افاضلی، تولیدکننده و کارشناس دارو اما در گفت‌وگو با جام‌جم از مشکلات مدیریتی می‌گوید که بازار دارو را به وضع فعلی دچار کرده است. او می‌گوید: «آمار مصرف دارو و روند مصرف اقلام دارویی در کشورمان کاملا مشخص است به‌نحوی‌که می‌توانیم حجم مصرف در سال‌های آینده را هم با کمترین خطا تخمین بزنیم. بنابراین اگر اکنون با کمبود دارو مواجه شده‌ایم علتش مشکلات مدیریتی و بی‌‌توجهی وزارت بهداشت به روال معمول تامین دارو و نظارت بر تامین داروست.»

افاضلی توضیح می‌دهد: «روال معمول در وزارت بهداشت همواره این بود که قبل از شکل‌گیری کمبودهای دارویی جلسه‌ای با حضور تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو برگزار می‌شد و هرکدام موظف به تامین دارو می‌شدند اما چند سالی است این جلسات برگزار نمی‌شود و اگر می‌شود زمانی است که کمبودها ایجاد شده و صدای بازار و مردم درآمده است.» به گفته این کارشناس، این که اجازه ندهیم کار به اینجا برسد معنی واقعی مدیریت‌کردن است، موضوعی که به اعتقاد وی مدتی است در وزارت بهداشت خدشه‌دار شده است.

زخم حذف ارز ترجیحی

۱۰ماه از زمان تصویب حذف ارز ۴۲۰۰تومانی در مجلس می‌گذرد، اتفاقی که گفته شد کمبود منابع دولت عامل اساسی آن بوده است. این مصوبه اما مشروط بود زیرا قرار بود در برخی حوزه‌ها ازجمله دارو فشاری بر مردم وارد نکند اما اکنون با گذشت کمتر از یک‌سال، تاثیر حذف ارز دولتی و جایگزینی آن با ارز نیمایی به طرز محسوسی هم در زندگی مردم و هم در روند تولید و واردات دارو ظاهر شده است. افاضلی، تولیدکننده و کارشناس دارو می‌گوید: «حذف ارز ترجیحی باعث شده تا تامین نقدینگی برای تولید و واردات دارو مشکل شود و تولیدکننده‌ها و واردکننده‌ها بدهی‌های سنگینی به نظام بانکی داشته باشند که همین موضوع کار تامین دارو را دچار اشکال کرده و به کمبود اقلام دارویی منجر شده است.» رضا کریمی‌مستوفی، تولیدکننده و کارشناس دارو نیز تاکید می‌کند: «وقتی مجبوریم ارز را شش تا هفت‌برابر قیمت قبل بخریم اما دارو را نهایتا با دوبرابر افزایش قیمت بفروشیم مشخص است که تولید بسیاری از داروها زیان‌ده می‌شود و در نتیجه خط تولید آنها می‌خوابد.»

مردمی که برای تهیه دارو به داروخانه‌های سطح شهر می‌روند و جواب منفی می‌شنوند البته از این ماجراها کمتر خبر دارند ولی به‌هرحال ناچارند به وضع موجود تن بدهند و کمبودهای دارویی را تاب بیاورند؛ اگرچه تاب‌آوردن زمانی که پای سلامتی و حیات در میان است چندان معنایی ندارد. بنابراین دولت به‌عنوان بالاترین متولی و وزارت بهداشت به‌عنوان متولی مستقیم حوزه دارو و درمان باید به‌صورت جدی به کمبودهای دارویی ورود کند چراکه بلندتر شدن فهرست اقلام دارویی گرفتار کمبود، بسیار محتمل است.

همه چیز زیر سر مافیاست؟

«اشباع بازار دارویی از اسپری‌ها و کورتون‌های تنفسی تا یک هفته آینده» وعده‌ای بود که هفته پایانی آذرماه از زبان سجاد اسماعیلی، مشاور رسانه‌ای سازمان غذا و دارو شنیدیم؛ وعده‌ای که آن زمان خوش بود اما اکنون یک وعده عملی‌نشده است.

در تشریح این وضعیت، تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد به‌طوری‌که علی‌اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: «مافیای دارو سوار بر عملکرد وزارت بهداشت شده و وزارتخانه را کنترل می‌کند.» البته مافیایی بودن ماجرای کمبودهای دارویی را کارشناسان این حوزه که دستی نیز در تولید دارند، بحثی انحرافی و به گفته سیامک افاضلی «موجب ایجاد شبهه در اذهان عمومی» می‌دانند.

او می‌گوید: «مدیریت در حوزه دولتی یاد گرفته تا مشکلات را به گردن دیگری بیندازد بنابراین صحبت از مافیای دارویی بهانه‌ای بیش نیست که اگر این مافیا وجود هم داشته باشد وزارت بهداشت می‌تواند به واسطه قدرت و ابزارهای که در اختیار دارد با آن مقابله کند.»

روزنامه جام جم