موج جدید کره‌ای، متکی بر پلتفرم‌های دیجیتال

تحلیلگران سینمایی با استقبال از این موقعیت می‌گویند سینمای کشور در هر دو زمینه اقتصادی و فرهنگی با موفقیت‌های کلان و حتی دور از انتظاری روبه‌رو بوده است. مارس سال ۲۰۲۰ درام تلخ و اجتماعی «انگل» توانست موفقیت‌های بی‌نظیر بین‌المللی کسب کرده و به دل عموم تماشاگران غیرکره‌ای بنشیند. یک سال بعد از آن، «میناری» توانست موفقیت‌های مشابهی کسب کند و یون یوه جونگ، بازیگر کهنه‌کار کره‌ای را تبدیل به چهره موفق جهانی کند. سینمای کره در کنار رسانه تلویزیون و موسیقی پاپ مورد پسند جوانان کشور، در سطح بین‌المللی با نام «کی- پاپ» شناخته می‌شود و توانسته در سال‌های اخیر مخاطبان خارجی بسیار زیادی پیدا کند. این موفقیت جهانی تا آنجا پیش رفته که از سوی اکثر تحلیلگران لقب پدیده قرن را گرفته و هنر کره‌ای را به صورت موفق‌ترین هنر جهانی درآورده و حتی هالیوود را هم کنار زده تا موفقیت ممتاز خود را به رخ همگان بکشد.

بومی فکر کن، جهانی عرضه کن

چنین موفقیت کلانی راه را برای فعالیت‌های استریم سینمایی در پلتفرم‌های دیجیتالی هموار کرد و این روز‌ها بزرگترین شبکه‌های جهانی پخش اینترنتی فیلم‌ها، به دنبال بازاری در کره هستند و برای امکان فعالیت‌های مشترک سر و دست می‌شکنند. نکته جالب در رابطه با این همکاری‌های مشترک این است که طرف‌های خارجی تابع نظرات طرف کره‌ای بوده و به‌دنبال تولید محصولاتی بومی براساس فرهنگ بومی و محلی کشور کره هستند. اهل فن در قاره آسیا روی این موضوع تاکید دارند که حتی کشوری مثل چین که هم اکنون حرف اول را در جدول گیشه نمایش سینما در سطح جهانی می‌زند هم نتوانسته موقعیتی شبیه کره کسب کند و تا این حد بر روی فرهنگ تصویری کشور‌های دیگر (و از جمله آمریکا و اروپا) تاثیر بگذارد و آن‌ها را تحت کنترل معنوی خود درآورد.

جیونگ تائسونگ از مدیران قبلی شرکت معروف فیلمسازی سی جا اینترتینمنت که اینک شرکت مستقل فیلمسازی خودش را در آسیای جنوب شرقی بنا کرده، در این رابطه می‌گوید: «این اتفاق تازه‌ای که رخ داده، بیش از هر چیز به دلیل اصرار هنرمندان کره‌ای بر کره‌ای بودن‌شان است. پایه و اصل تولیدات کره‌ای برگرفته از فرهنگ و رسوم و آداب بومی هستند و هنرمندان کشور در ساخته‌های‌شان روی این نکته تاکید می‌کنند. محصولات سینمایی و تلویزیونی کره سه خصیصه دارند. در کنار بومی بودن داستان‌ها و حال و هوای این تولیدات، تماشاگران شاهد آثاری با کیفیت‌های بالا هستند که به شکلی کاملا مبتکرانه و خلاقانه تولید شده‌اند. ما می‌دانیم که در بقیه کشور‌های قاره آسیا هم فعالیت‌هایی در این جهت صورت گرفته است و این شانس ما بوده که در ۲۰ سال اخیر توانسته‌ایم بهتر از دیگران عمل کنیم.»

سینمای آسیا در برابر هالیوود

اهل فن زمان صحبت درباره موفقیت‌های روزافزون تولیدات کره‌ای به این نکته مهم هم اشاره می‌کنند که هنرمندان کره‌ای در مقایسه با دیگر همکاران‌شان تنها کسانی نبوده‌اند که این شانس را داشته باشند که در سطحی کلان شاهد موفقیت آثارشان باشند. این فهرست را می‌توان ادامه داد و کشور‌های دیگری از قاره آسیا را هم به آن اضافه کرد.

در دو دهه اخیر میل و عطش زیادی از سوی تماشاگران بین‌المللی برای فیلم‌ها و مجموعه‌های آسیایی وجود داشته و آن‌ها علاقه‌مند درک بهتر و بیشتر موضوعاتی بوده‌اند که در دل داستان این آثار تعریف می‌شود. با این وجود، جمع‌بندی‌های سالانه متخصصان حکایت از آن می‌کند که در شرق دور، تولیدات کره‌ای بسیار بیشتر از محصولات هالیوودی و انگلیسی مورد استقبال قرار می‌گیرد. تلاش کمپانی‌ها و شرکت‌های انگلیسی زبان برای حفظ تماشاگران در این محدوده با موفقیت چندانی روبرو نبوده و حتی شیوع کووید ۱۹ و فاصله‌گیری‌های اجباری اجتماعی، باعث کم رونق‌تر شدن این‌گونه محصولات هم شده است.

این در حالی است که برخی تحلیلگران سینمایی می‌گویند روند سیر منفی استقبال از فیلم‌ها و مجموعه‌های آمریکایی و حتی اروپایی به دوران قبل از کرونا و سال ۲۰۲۰ می‌رسد و هالیوودی‌ها می‌خواهند با بهانه کردن پاندمی، عدم استقبال از تولیدات‌شان را به گردن این بیماری فراگیر مرگبار بیندازند. با این وجود، عقیده عمومی در بین تحلیلگران هنری این است که کووید-۱۹باعث تغییراتی در وضعیت نمایش محصولات سینمایی و تلویزیونی به‌وجود آورد. این بیماری باعث شد تا تولیدات تصویری کره‌ای پیچیده‌تر از گذشته شوند و برای ایفای نقش بهتر در بازار بین‌المللی، خودشان را متناسب با شرایط روز کنند. به گفته جیونگ: «نکته بحث‌انگیز این است که دو صنعت سینما و تلویزیون کره به اشکال متنوع و متفاوتی عمل کرده تا از تکنولوژی دیجیتالی بهره بگیرد تا محتویات درونی داستان‌هایش را بیشتر مورد مکاشفه قرار دهد و تماشاگران بین‌المللی بتوانند آن‌ها را کشف کنند.»

با آن‌که کووید-۱۹ فاجعه‌ای برای صنعت موسیقی کره بود و فضا را برای اجرای برنامه‌های موسیقی در داخل و خارج کشور بسیار محدود و غیرممکن کرد، دو صنعت سینما و تلویزیون توانستند خیلی زود خودشان را با فضای جدید همراه کرده و مانع از آسیب جدی روند تولید و پخش و نمایش محصولات‌شان شوند. گرچه مجموعه‌های تلویزیونی امکان آن‌را داشتند که کماکان روی آنتن رفته و پخش شوند، تعطیلی سالن‌های نمایش فیلم آسیب‌هایی به کل صنعت فیلمسازی زد. البته از یک سال قبل دوباره فعالیت‌های اکران عمومی فیلم‌ها آغاز شد و انبوه فیلم‌هایی که در صف انتظار نمایش بودند پشت سر هم روانه پرده سینما‌ها شدند. نکته جالب استقبال بسیار خوب مردم از این محصولات و فروش بسیار خوب آن‌ها در جدول گیشه نمایش بوده است. بعد از دوران کرونا و با بازگشایی حداقل ۷۰ درصد سالن‌های سینماها، اولویت نمایش با محصولات بومی بوده و توجه چندانی به بلاک باستر‌های هالیوودی نشده است. کیم یونگ کیو از تهیه‌کنندگان بزرگ سینمایی و تلویزیونی کره می‌گوید: «تغییرات اساسی در فعالیت فیلمسازی در سه سال اخیر، بسیار بیشتر از تغییراتی بوده که در ۱۵ سال قبل از آن شاهد بوده‌ایم. یکی از بزرگترین تغییرات، سیستم توزیع محصولات است و می‌توان در این باره صحبت از انقلابی کرد که در این زمینه رخ داده است. از یک سو کرونا ما را در شرایط متفاوتی قرار داد و از سوی دیگر، استقبال جهانی از تولیدات بومی ما.»

تکیه به سینمای اجتماعی و خانوادگی

منتقدان سینمایی دلیل اصلی موفقیت فیلم‌های کره‌ای در سطح جهانی را در «کره‌ای» بودن آن‌ها می‌دانند و می‌گویند فیلم‌سازان و هنرمندان داخلی برای جذب تعداد بیشتری تماشاچی، حاضر به تغییر روش نیستند و کماکان آثاری را خلق کردند که درباره مسائل و مشکلات مردم کشور در تمام زمینه‌های اجتماعی و خانوادگی است. این آثار زندگی مردم کشور را در جهات مختلف آن به نمایش گذاشته و به تماشاگران بین‌المللی کمک کرده تا درک بهتر و درستی درباره شرایط زندگی در کره پیدا کنند. به گفته منتقدان، فیلمسازان بومی برای حفظ تماشاگران غیربومی حاضر به باج دادن به آن‌ها و تولید فیلم‌هایی که آن‌ها بیشتر بپسندند تن ندادند و استقلال خود را حفظ کردند. همین نکته و حفظ استقلال باعث شده تا تماشاگران بین‌المللی کره‌ای‌ها را به همان شکل و گونه‌ای که هستند بپذیرند و به تماشای آثارشان بنشینند.

یک برنامه فرهنگی کلان برای فتح جهان

موج کره‌ای یا (هالیو) به جریان سیاست فرهنگی کره جنوبی اطلاق می‌شود که پس از اصلاحات سیاسی و ضد کمونیستی در این کشور از دهه ۹۰ میلادی برنامه‌ریزی شد. این برنامه فرهنگی تلاش داشت تا کلیه سیاست‌های این کشور اعم از اقتصادی، سیاسی، اجتماعی را ذیل موضوع فرهنگ صورت‌بندی کند و چهره‌ا‌ی متفاوت از آن چه درباره کشور‌های شرق آسیا در اذعان عمومی جهان وجود داشت را به دنیا عرضه کند. استمرار این برنامه‌ریزی فرهنگی طی سه دهه نام کره جنوبی را در جهان مطرح کرد و جدا از محصولات فرهنگی این کشور، موجب شد تا این کشور در ابعاد اقتصادی هم رشد چشم‌گیری داشته باشد. این موج در مراحل آغازین با گسترش سریال‌های درام و موسیقی پاپ کره‌ای در آسیای شرقی، جنوبی و جنوب شرقی وسعت گرفت و بعد‌ها با رشد اینترنت و رسانه‌های اجتماعی به‌ویژه قرار گرفتن نماآهنگ‌های پاپ کره‌ای روی یوتیوب به مفهومی جهانی تبدیل گشت. اصطلاح هالیو نخستین‌بار در سال ۱۹۹۹ توسط وزارت فرهنگ و گردشگری کره جنوبی استفاده شد. این وزارتخانه در آن زمان یک لوح فشرده موسیقی به زبان چینی تحت عنوان «هالیو - ترانه‌ای از کره» تولید کرده بود که رسانه‌های چینی از نام آن برای توصیف موفقیت فرهنگ مردمی کره در چین استفاده کردند.

این برنامه فرهنگی نام کره‌جنوبی را با طلوع سده ۲۱ میلادی به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان فرهنگ‌عامه و جذب گردشگر بر سر زبان‌ها انداخت. شهرت روزافزون فرهنگ عامه کره در میان بسیاری از ملل دنیا باعث شد تا دولت کره‌جنوبی به منظور گسترش قدرت نرم خود با پرداخت یارانه و تأمین مالی شرکت‌های نوپا که در حوزه سرگرمی فعال هستند، تلاش کند. هدف دولت کره از این کار رقابت با فرهنگ‌های عامه ژاپن و بریتانیا بود؛ حوزه‌ای که در حدود نیم قرن است که در تسلط آمریکایی‌هاست. در این میان جهان غرب به تدریج جامعه کره‌جنوبی را به عنوان یک جامعه توسعه‌یافته شناخت.

بخش اعظم موفقیت موج کره‌ای مدیون پیشرفت‌های خدمات شبکه‌های اجتماعی و سکو‌های برخط ویدئو بود. فرهنگ عامه کره از طریق این ابزار‌ها به مخاطبانی که بسیار دور بودند، منتقل شد. به‌کارگیری این ابزار‌ها در راستای تسهیل تبلیغات، پخش و مصرف محصولات مختلف سرگرمی کره‌ای (به ویژه موسیقی پاپ کره‌ای) باعث شده فرهنگ این کشور از میانه‌های دههٔ۲۰۰۰ در میان جهانیان شناخته شود. گسترش موج کره‌ای از اوایل سدهٔ۲۱میلادی به شدت بر فرهنگ معاصر، صنایع موسیقی، فیلم، تلویزیون و جنبه‌های رفتاری انسان‌های مختلف در دنیا تأثیر گذاشته است.