میر‌کارت دریچه ورود به بازار بزرگ بانک‌ها

کارکرد سوئیفت این گونه است که به‌عنوان «پیام‌رسان» ارزی استفاده می‌شود. با توجه به این‌که بیشتر از ۱۱هزار موسسه مالی و بانکی در بیش از ۲۰۰ کشور به سیستم پیام‌رسانی سوئیفت متصل هستند، نقشی که سوئیفت برای خود قائل شده از اینجا نشات می‌گیرد که هریک از نهاد‌های مالی متصل به آن پس از هر تراکنش ارزی، پیامی را ثبت می‌کنند.

این تراکنش‌ها بر بستر یک پایگاه بزرگ داده میان بیش از ۲۰۰ کشور شکل می‌گیرند. به ادعای سوئیفت از زمان شکل گیری، بیش ازهشت‌میلیارد و ۴۰۰میلیون پیام ناشی از تراکنش بین جامعه اعضا جابه‌جا شده‌اند. از آنجا که هم سوئیفت پیام‌رسان ثبت‌کننده تراکنش ارزی محسوب می‌شود و هم این‌که برقراری تراکنش‌ها را با سرعت و امنیتی که خود مدعی آن است تسهیل می‌کند، می‌تواند مورد بهره‌برداری سیاسی هم قرار گیرد؛ ازجمله علیه ایران و روسیه. پس از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، برخی کشور‌های اروپایی از قطع دسترسی روسیه به سوئیفت حمایت کردند. ایران هم پس از خروج یکطرفه آمریکا از سند حقوقی - دیپلماتیک برجام در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال ۹۷، مجدد با قطع دسترسی به سوئیفت مواجه شد.

کارکرد سیاسی سوئیفت

بانک‌های ایران از سال ۱۳۷۱ به سوئیفت متصل شده بودند و قاعدتا قطع دسترسی آن‌ها به معنای قطع دسترسی به بانک‌های تجاری همکار ایران بود. با این‌که سوئیفت یک نهاد غیرحاکمیتی و تعاونی غیرانتفاعی محسوب می‌شود، اما از سال ۱۳۹۰ به دنبال شدت‌گرفتن کارزار سیاسی آمریکا علیه ایران و به بهانه و اتهام حمایت از تروریسم، دسترسی بانک‌های ایران را به‌کل از سوئیفت قطع کرد تا ایران نتواند از طریق شبکه رسمی، منابع ارزی خارج از کشور را برداشت کند. سال‌۱۳۹۴ و به دنبال امضای برجام بانک‌های ایرانی مجدد به سوئیفت متصل شدند. بااین‌حال از آبان ۹۷ با فشار سیاسی آمریکا دسترسی بانک‌های ایرانی به سوئیفت قطع شد. در مورد روسیه هم قطع دسترسی از آغاز جنگ در اوکراین کلید خورد. تا پیش از تکرار کارزار سیاسی، این بار علیه روسیه، حدود ۳۰۰ بانک روسی به سوئیفت متصل بودند. روس‌ها بعد از آمریکا بیشترین دسترسی را به سوئیفت در کل جهان داشتند. به همین دلیل ضربه سختی به زیرساخت‌های مالی این کشور در ارتباط با تجارت بین‌المللی وارد شد. با توجه به این‌که از سال‌ها پیش ایران و روسیه در راس حملات سیاسی آمریکا قرار داشتند، این دو کشور در پی برنامه‌ریزی مشترک برای استقلال خود از سوئیفت برآمدند. اولین خبر در این مورد را سال ۹۸ یوری‌اوشاکف، مشاور روابط خارجی رئیس‌جمهوری روسیه که پیشتر سفیر این کشور در آمریکا بود اعلام کرد. بااین‌حال سازوکار زیرساختی آن اعلام نشد.

برنامه روس‌ها برای سوئیفت

این در شرایطی است که روس‌ها از سال ۹۴ به دنبال توسعه این زیرساخت بودند و در قالب یک شرکت سهامی‌عام به توسعه این ایده مالی پرداختند. به این منظور شرکت سهامی عام «میر» در شهر مسکو ثبت شد. بااین‌حال روس‌ها تا سال ۹۶ مجوز همکاری آن با بانک‌مرکزی خود را به رسمیت نشناختند. اوج محبوبیت میر، اما به سال ۲۰۲۲ برمی‌گردد که ایران هم به‌عنوان یکی از کشور‌های تحت تحریم به‌صورت رسمی از آن حمایت کرد. پیشتر از این ایران ایده‌های خود در مورد ایجاد یک شبکه مانند سوئیفت را به روس‌ها ارائه داده بود. به‌تازگی مهدی صفری، معاون اقتصادی وزارت خارجه اعلام کرد که ایران و روسیه هرکدام سوئیفتی پیشنهاد کرده‌اند، اما دو طرف هم‌اکنون تقریبا به یک توافق خوب رسیده‌اند.

معاون وزیر خارجه نیز تایید کرد که به‌زودی کارت مربوط به میر، معروف به «میرکارت» روی این ساختار فعال می‌شود و درپی آن سامانه پرداخت در ایران شروع به کار خواهد کرد. درصورت تکمیل اتصال میرکارت به پرداخت‌های داخلی بانک‌های ایران، امکان اتصال ایرانی‌ها به بانک‌های بین‌المللی که به میرکارت متصل شده‌اند وجود دارد. به این صورت، هماهنگی میان عملیات تمام بانک‌ها ایجاد می‌شود تا یک شبکه مانند سوئیفت شکل بگیرد. میرکارت به سیستم «پرداخت‌سریع» بانک مرکزی روسیه متصل است. براساس اعلام این بانک، بیش از ۲.۹میلیارد تراکنش به ارزش ۱۵هزار میلیارد روبل روی این سیستم پردازش و اجرایی شده‌اند. با توجه این‌که طبق اعلام بانک‌مرکزی روسیه تا نیمه دوم سال‌جاری برای ۱۴۰میلیون نفر میرکارت صادر شده و دولت روسیه از گسترش عملیات مالی آن حمایت می‌کند، میرکارت می‌تواند به‌سرعت پرداخت‌ها را انجام دهد و جای ویزا و مسترکارت را بگیرد.

مزایای میرکارت برای ایران

هادی تیزهوش‌تابان، رئیس اتاق‌بازرگانی ایران و روسیه با اشاره به اعلام حمایت ایران از اتصال به میرکارت به جام‌جم گفت: «یکی از مزایای ویزا و مسترکارت این بود که در همه جای جهان عابربانک داشت در نتیجه وقتی شما یک مسترکارت داشتید و به کشور دیگری سفر می‌کردید به‌راحتی می‌توانستید پول آن کشور را از محل اعتبار داخلی کارت که قبلا در آن گذاشته بودید برداشت کنید. در نتیجه دردسر تبدیل پول خود به پول کشور مقصد را ندارید. میرکارت این مزیت و مزایای دیگری، چون پرداخت اعتباری و کارت بدهی برای مشتریان، پرداخت دستمزد و مستمری کارکنان شرکت​‌ها و صندوق‌های بازنشستگی، تبدیل ارز، صدور ضمانت‌نامه بانکی برای تجارت بین‌المللی، سپرده‌گذاری پول، طلا و ... را ممکن می‌کند؛ منتها باید به این سیستم متصل شویم و بعد از ظرفیت‌های بانکی آن که در حال گسترش در یک بازار بزرگ بین بانکی است و برای بانک‌ها و مشتریان آن‌ها توسعه داده شده است استفاده کنیم. درحال‌حاضر ترکیه از میر حمایت کرده و کشور‌های حوزه قفقاز و آسیای مرکزی هم به آن پیوسته‌اند. برخی کشور‌ها هم به اجرای آزمایشی آن پیوسته‌اند.»

روزنامه جام جم