نگاهی هشت جانبه به «مسافر سنت در هزاره سوم»

مرتضى سرهنگی
نثر خوب و ساده‌
این كتاب را تقریبا كامل خواندم، به نظرم كاری شسته‌رُفته و تمیز است. بُرشی از لایه‌های اجتماعی كه از بعضی نكاتش هم می‌توان درس گرفت و برای ما خوب است كه اینها را از منظر یك روحانی می‌خوانیم و همین موضوع این روزنوشت‌ها را از نمونه‌های مشابه متمایز می‌كند. كتاب، طرح جلد خوبی دارد و معلوم است كه طراح فكر داشته و نثر كتاب هم نثر خوب و ساده‌ای است و باید هم ساده باشد چون خواننده باید احساس كند كه نویسنده دارد با او حرف می‌زند. مخاطب امروز می خواهد كسی «با او» حرف بزند. 
علیرضا كمری
آخوند خیابانی(!) و مترویی
 نیمی از این «یومیات» را مرورا خواندم، باقی را تورقا دیدم. شباهتی دارند این «مشاهده/مشافهه نوشت‌های روزانه» با آنچه سابقا در «تاکسی‌نوشت»های حسام مظاهری خوانده بودم. در بین انواع متنوع آخوندها در این زمانه، آخوند اجتماعی، مردم‌بین و مردم‌شنو، خیابانی(!) و مترویی، نوعی کم‌شمار و غریب است و شما از این زمره‌اید. شما جا پای مرحوم نجفی قوچانی (در سیاحت شرق) گذاشته‌اید، با این تفاوت که مساله در قلم گشت شما، حسب‌الحال نیست، اجتماعیات است. روزنوشت‌های شما کوتاه، ساده، سرراست و صریح و صمیمی‌اند، و باورپذیر. این مشی و سیاق بی‌تأثیر از طریقت سعدی در گلستان نیست. من از خواندن این كتاب لذت بردم.
عماد افروغ
رویکرد آسیب‌شناسانه و اصلاح‌گرانه
مهم‌ترین ویژگی کتاب، اهمیت بخشیدن به حیات روزانه و عرصه داغ این حیات است که می‌تواند نبض تپنده مسائلی در آینده باشد. هرچند به زعم نویسنده نگارش کتاب با کمی خیال‌ورزی همراه است، اما این خیال‌پردازی صرفا برای متنفذ کردن اثر صورت گرفته و لطمه‌ای به انعکاس واقعیات روزانه نزده است. این کتاب در واقع خاطرات فعال یک روحانی منتقد با رویکرد آسیب‌شناسانه و اصلاح‌گرانه است. در این کتاب متوجه جایگاه گفت‌و‌گو و پیامد مثبتش بر رفع بسیاری از سوء‌برداشت‌ها و زود قضاوت‌کردن‌ها می‌شویم. این کتاب را که دست می‌گیری مایلی تا انتها بروی و در شکار 
لحظات آن شریک شوی. 
افشین علاء
روایت‌های موجز؛ نثر صمیمی
 نمی‌توانم برخی شکاف‌ها و سوء‌تفاهم‌های موجود بین روحانیت و نسل امروز را انکار کنم البته سال‌هاست که چهره‌های دلسوز و ارزشمند برای ترمیم این زخم کهنه وارد میدان شده‌اند. بی‌شک یکی از شاخص‌ترین این چهره‌ها جناب آقای محمدرضا زائری است. اخیرا ایشان کتابی را منتشر کرده‌اند که در آن گزارشی از شکاف‌ها و سوء‌تفاهم‌ها بین اقشار مختلفی از مردم با هم‌کسوتان خود را به تصویر کشیده‌اند. البته شاید با دیدن عنوان کتاب فکر کنید با تحلیلی پیچیده و جدی درباره‌ سنت و مدرنیته مواجهید. اما نه تنها این گونه نیست، که روایت‌هایی موجز و نثری صمیمی انتظارتان را می‌کشد. 
یونس شكرخواه
دوری از کلی‌بافی‌های تکراری‌
هر روز گامی و نفسی برای گشتن در میان امور عادی، برای شنیدن حرف‌ها و خواندن خطوط چهره‌های آدم‌های عادی، روزانه به تنهایی برای همکلامی با آدم‌های ریشه‌‌ای و نه صرفا گل‌دار ‌و میوه‌ای؛ «مسافر سنت در هزاره سوم» فقط خاطرات روزانه محمدرضا زائری را جمع نکرده بلکه خواسته ما را هم از کلی‌بافی‌های تکراری‌مان تفریق کند. خواسته و ناخواسته قدم زدن‌ در کوچه‌های فرهنگی را بر خیابان‌های جامعه‌شناسی ترجیح داده و تلاش کرده تا مسائل بزرگ را در مکان‌هایی کوچک چون تاکسی، ‌مترو، خیابان و... دنبال کند. مسافر سنت به ما یادآور می‌شود که حالا دیگر کوچک فقط زیبا نیست، حالا کوچک مسئولیت‌آور هم هست.
حسین انتظامی
قطعات طنزآمیز و ضرباهنگ تند
زائری، از آنجا که روزنامه‌نگار است نگاهی تیزبین به روزمره‌های معمول دارد که آن ستون و این کتاب را خواندنی می‌کند. او گفت‌وگوهایش با مردم کوچه و خیابان و نوع نگاه و انتظار آنان از یک روحانی را دستمایه این اثر کرده و حتی تکه‌پرانی‌های مردم به خودش به عنوان یک روحانی را سانسور نکرده است. روحانیت در طول قرن‌های متمادی، یک نیاز در مناسبات اجتماعی بود اما وقتی در جایگاه مدیریت قرار گرفت فاصله‌اش با مردم بیشتر شد! «مسافر سنت‌ در هزاره‌ سوم» با نثر خوشخوان، قطعات کوتاه و گاه طنزآمیز و ضرباهنگ تند در زمره کتاب‌های بالینی یا ویژه مطالعه در مترو و اتوبوس است.
منصور ضابطیان
موضوع یک تحقیق اندیشمندانه
این کتاب از همان اسمش تکلیف خود را با آدم معلوم می‌کند که قرار است با کتابی پر از تناقض روبه‌رو باشی یا بهتر است بگویم قرار است کتابی بخوانی درباره «تناقض». تناقض قرار گرفتن یک روحانی پایبند به سنت‌ها در موقعیت‌های معمولی جامعه. تناقض دیگر به رفتارشناسی جامعه‌ای برمی‌گردد که بخشی از آن همچنان روحانیت را نماد اتکا به باورهای دینی می‌پندارد و بخشی دیگر آن را تنها به واسطه پوشش نماینده سیاسی طبقه حاکم می‌پندارد. و درست از همین جاست که تناقض بزرگ بر صحنه می‌آید: «نقش روحانیت در جامعه امروز» که خود می‌تواند موضوع یک تحقیق اندیشمندانه در نجات موقعیت اجتماعی روحانیت شیعه قرار گیرد.
محسن اسماعیلی 
توجه به جزئیات كمتر دیده شده
کتاب «مسافر سنت در هزاره سوم» دورنمای بسیار خوب و گویایی است از واقعیت‌های جامعه ما. همگان از صراحت آقای محمد رضا زائری آگاهند و من بعد از سی و چند سال ارتباط و مراوده حق دارم بر صداقت او گواهی دهم. پس صراحت و صداقت كه دو شرط لازم برای اعتماد به نوشتن و خواندن چنین گزارش‌هایی است شکرخدا فراهم است. او به جزئیات و نكاتی توجه كرده كه كمتر دیده یا گفته می‌شود و در كنار هم می‌توانند راهنمای خوبی برای گردش در فضای واقعی جامعه ما باشد. یقین دارم گوش شنوایی هم برای شنیدن نقدهای خوانندگان دارد.

منبع: ضمیمه قفسه روزنامه جام‌جم