تکنیک «خط اتصال جیوه»و ایجاد تصویر هیولایی از ایران

به گزارش جام جم آنلاین، گرچه ایران هراسی استراتژی همیشگی جریان رسانه‌ای معاند در دنیا و به ویژه منطقه غرب آسیاست، اما این فرآیند همزمان با مذاکرات هسته‌ای تشدید شده است به عبارت دیگر رسانه‌های معاند در بستر مذاکرات هسته‌ای با مقصر نمایی ایران و ترساندن همسایگان جنوبی در پی آن هستند تا جریانی یک دست در غرب آسیا برای مقابله با ایران در سطح دولت‌ها شکل دهند و همچنین تلاش می‌کنند یک ترس نسبت به ایران و آینده منطقه در سطوح ملت‌ها ایجاد کنند. این رویکرد رسانه‌های معاند در حالی فعال است که آن‌هایی که امروز در غرب آسیا جان، مال، خانه و کاشانه مسلمانان را به آتش می‌کشند صهیونیست‌ها هستند و ایران هراسی صرفا سرپوش گذاشتن بر جنایت این رژیم و حکومت سعودی در منطقه است.

جمهوری اسلامی ایران، هیچگاه به هیچ کشوری تعرض نکرده و همواره دست دوستی به سوی ملت‌ها دراز کرده است، اما رسانه‌های معاند به دور از حقیقت در پی تهدید نمایی جمهوری اسلامی در یک برخاست رسانه‌ای هستند تا با انحراف واقعیت‌ها در افکار عمومی، مغلطه‌ای رسانه‌ای ایجاد کنند. از این رو برنامه «امواج شبهه» امروز به موضوع رسانه‌های معاند و گسترش ایران هراسی در پرتو مذاکرات هسته‌ای می‌پردازد. در این برنامه که به همت سرویس سیاسی رادیو گفتگو برگزار شد، دکتر محمد آقاتقی، مدرس دانشگاه و کارشناس رسانه و دکتر پرهام پور رمضان، پژوهشگر مرکز مطالعات و بررسی‌های استراتژیک خاورمیانه به بحث و گفتگو پرداختند که مشروح آن را می‌خوانید؛

** با توجه به این که فرآیند مذاکرات و مکان آن تغییر کرده است، رفتار رسانه‌ای در قبال این موضوع هم دستخوش تغییراتی شده است. در این میان شاهد تشدید فشار‌ها علیه ایران و مانند همیشه تروج نوعی ایران هراسی هستیم. همان گونه که می‌دانیم ایران نه تنها به کشوری حمله نکرده است، بلکه همواره تلاش کرده است در تنش‌های منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای نقش میانجی را ایفا کند و آتش هیچ جنگی را شعله ور نکند، اما با وجود این پیشینه، باز هم ایران است که مورد هجمه قرار گرفته و تصویری خلاف واقعیت درباره آن نمایش داده می‌شود. از نظر شما هدف فرآیند ایران هراسی چیست؟

آقاتقی - بله ایران اسلامی در بیش از ۴ دهه اخیر، آغاز کننده جنگ و مهاجم نبوده است، حتی ۸ سال به دفاع پرداخته است. باید توجه داشت موضوع ایران هراسی با ماهیت انقلاب اسلامی مرتبط است. از شعار‌ها و آرمان‌های پایه انقلاب که تاکنون هم از آن نگهداری شده است، " استقلال "، " استکبار ستیزی " و " دفاع از مظملومین و مستضعفین جهان " است. حضرت امام خمینی (ره) به عنوان بنیان گذار انقلاب و مقام معظم رهبری این ارزش‌ها را حفظ کردند و تا امروز به این آرمان‌ها وفادار بوده اند؛ بنابراین اگر این ارزش‌ها را به درستی بشناسیم، ماهیت دشمنان و علت ستیز آن‌ها را درک خواهیم کرد. اگر کشوری مستقل باشد، اما استقلال آن صادر نشود و به طور کلی شاخص نباشد به مرور از جامعه بین الملل حذف خواهد شد، اما از انجا که استقلال ایران در حوزه تصمیم گیری، نظامی، امنیتی و تا حدودی اقتصادی ریشه پیدا کرده است، به کشور‌های دیگر گسترش پیدا کرده است و آن چه غرب برنمی تابد همین قدرت سرایت و صدور ارزش‌های انقلاب اسلامی است، پس تمام تلاش خود را برای ایجاد مانع به کار می‌گیرد.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران از روز پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷ تا به امروز، امریکا را شیطان بزرگ می‌داند و با رژیم صهیونیستی قطع رابطه کرده است، چون آن‌ها را استعمارگر و مستبد می‌داند، یعنی مسیر و رویکردی که جمهوری اسلامی در پیش روی ملت‌های مسلمان منطقه گشود، دست غرب و امریکا برای استعمار را کوتاه نمود. از این رو بدیهی است که شاهد ایران هراسی و تخریب جمهوری اسلامی از سوی نظام سلطه باشیم. پس از شکل گیری جریان ایران هراسی، دو مسیر برای رقیب و طرف مقابل ما شکل می‌گیرد. اولین آن تغییر ساختار حاکمیت یا جابجایی است که با استفاده از ابزار‌های جنگی، نظامی و رسانه‌ای صورت می‌گیرد. دومین حرکت آن‌ها وارونه جلوه داده ایران پیش و پس از انقلاب به مردم ایران است که توسط رسانه‌های معاند صورت می‌گیرد.

** می‌خواهیم بر روند مذاکرات هسته‌ای و تصویر سازی غرب در این بستر متمرکز شویم. همان گونه که می‌دانیم رسانه‌های معاند از تکنیک‌ها و شیوه‌های گوناگونی استفاده می‌کنند و نبرد شناختی در کنار عملیات روانی وارد شده است. از نظر شما پروژه ایران هراسی در مذاکرات با چه رویکرد و تکنیک‌هایی پیش می‌رود؟
پور رمضان- سیاست صدور انقلاب موضوع اصلی در ایران هراسی نیست بلکه سیاست ایدئولوژی انقلاب اسلامی است. با فروپاشی شوروی و آغاز عصر جهانی شدن، چندجانبه گرایی در قدرت به عنوان بزرگترین چالش‌ها مطرح شد که هر چه زمان پیش رفت ایران به عنوان یک بازیگر موثر و موفق‌تر در این دوران ورود پیدا کرده است. نکته اینجاست که ایران از بازیگر معمولی دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی در حال تبدیل شدن به بازیگر موفق و توانمند در عرصه سیاست بین الملل است. عدم انعکاس صحیح سیاست داخلی ایران در غرب توسط رسانه‌های متعدد با منش‌های متفاوت از بی بی سی تا صدای امریکا موجب این هراس شده است. بخش بزرگی از این ایران هراسی ناشی از پاسخ‌های به هنگام و مناسب به رویداد‌های رسانه‌های جبهه غرب است. البته از آنجا که ما در این حوزه ضعف‌هایی داریم، جریان ایران هراسی خود را پررنگ‌تر نشان می‌دهد. به عنوان مثال، این مذاکرات از منظر اقتصاد سیاسی و جامعه شناسی سیاسی برای ما اهمیت زیادی دارد، اما اینکه یک هجمه بزرگ از سوی غرب بر علیه ما صورت می‌گیرد، نشان دهنده عدم شکل گیری مکانیسم‌های درست است.

* وحدت رویه رسانه‌های معاند در برابر ایران

** علیرغم باور برخی درباره این که شکل استعمار تغییر کرده است، اما می‌بینیم که با همان گونه قدیمی در منطقه وجود دارد. آقای آقاتقی، رفتار رسانه‌های معاند در این فرآیند گاهی با یکدیگر همپوشانی دارد یعنی بی بی سی شروع کننده جوسازی‌ها و اتهام زنی هاست و دیگر رسانه‌ها مانند رادیو فردا گسترش دهنده اهداف نظام سلطه هستند. شما این همبستگی و ارتباط میان رسانه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در طول تاریخ سه کشور امریکا، رژیم صهیونیستی و انگلستان بیشترین عناد را با جمهوری اسلامی داشته اند. در منطقه هم به فراخور شرایط، کشوری، چون عربستان سعودی و حاکمان وهابی آن، دشمنی‌هایی با ایران داشته اند. ترکیه نه در مقام جنگ و عناد، بلکه در مقام رقابت در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و ... در مقابل ایران قرار گرفته است و گاهی این تقابل به نزاع و درگیری انجامیده است. رسانه‌ها خارج از منافع نظام‌های خود نیستند، بنابراین رسانه‌های معاند هم خارج از محدود این حکومت‌ها نیستند. شبکه بهایی من و تو، رادیو اسرائیل، شبکه اینترنشنال به عنوان رسانه تحت پشتیبانی سعودی‌ها، بی بی سی فارسی که چند ماه پیش از فتنه ۸۸ توسط انگلیسی‌ها شکل گرفت و شبکه جم تی وی که با حمایت سرویس اطلاعات ترکیه فعالیت می‌کند، نمایندگان کشور‌های سلطه گر هستند. درواقع کشور‌هایی که در حوزه‌های مختلف با ما تقابل یا نزاع داشتند اکنون وارد جنگ نرم و رسانه‌ای شده اند ومحور اختلافات خود را در بستر رسانه پیگیری می‌کنند. در این جریان سازی واژگون سازی ایران برای خود ایرانیان موضوع و اولویت اصلی است. در بررسی این شبکه‌ها به درستی می‌بینیم که یکدیگر را همپوشانی می‌کنند، چون هدف و دشمن مشترک دارند. از این رو برای غلبه بر دشمن خود که همان ایدئولوژی انقلاب اسلامی و مکتب تشیع است با یکدیگر همکاری و تقسیم کار می‌کنند. بی بی سی فارسی این جریان را راهبری می‌کند، اما قشر بدنه اجتماعی را بین رسانه‌های دیگر مانند «من و تو» و «ایران اینترنشنال» توزیع می‌کنند.

* برجسته سازی ضعف‌ها برای نمایش غیرواقعی ایران

** آقای پوررمضان، آنچه که روشن است تبدیل شدن ایران به یک هیولا در رسانه‌های معاند است و تصویری از کشورما خلق شده است که گویی هر لحظه امکان استفاده از کلاهک هسته‌ای وجود دارد، این جریان سازی‌ها در شرایطی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی بار‌ها مراکز هسته‌ای ایران را مورد بازدید قرار داده است و تاکنون هیچ موردی از تخلف و انحراف در ایران گزارش نشده است و در حالی که ما از رهبر عالیقدر خود فتوایی مبنی بر حرام بودن تسلیحات هسته‌ای داریم و آن‌ها می‌دانند که سخن بزرگان و مراجع تقلید برای شیعیان چقدر اهمیت دارد. در مقابل به رژیم صهیونیستی با وجود آشکار بودن اقدامات هسته‌ای، هیچ گونه توجهی نمی‌شود. از نظر شما چه تکنیک‌هایی برای ساختن این چهره زشت از ایران به کار گرفته می‌شود؟
یکی از مهمترین کار‌هایی که رایزنان فرهنگی سفارتخانه‌ها در یک کشور انجام می‌دهند، جمع آوری اطلاعات از نوع نگاه به ساخت ارتباط دولت و ملت است. درواقع این افراد با جمع آوری داده‌هایی از فرهنگ، دین، سنت‌ها و ... از مردم یک کشور به یک رویکر رسانه‌ای نسبت به آن جامعه می‌رسند. با ورود مدرنیته به جامعه ایران، بسیاری از وجوه زندگی ما به صورت ناخودآگاه یا خودآگاه دچار دگرگونی شده است که این موضوع برای جامعه غرب اهمیت بسیار زیادی دارد یعنی از اطلاعات به دست آمده برای این که تصمیم بگیرند ایران به چه شکلی در دنیا نمایش داده شود استفاده می‌گردد. تکنیک اصلی برجسته سازی است که برای ایران درباره ضعف‌ها رخ می‌دهد و تصویر یک هیولا ساخته می‌شود که با حقیقت و واقعیت همخوانی ندارد.

اینجا پرسشی مطرح می‌شود که آیا ما در کشور در برابر این هجمه، آمایش رسانه‌ای درستی داشته ایم. متاسفانه باید یپذیریم که ما ضعف‌هایی در رسانه‌های داخلی داریم که در برجسته سازی منفی دشمن و نظام سلطه علیه ایران تاثیر زیادی دارد. با رشد شبکه‌های اجتماعی همزمان با جهانی شدن بسیاری از ضعف‌ها توجیه پذیر نیست و از نظر من چگونگی نگاه به این مسائل و ایجاد پیوست رسانه‌ای حوزه فراموش شده دیپلماسی رسانه‌ای ماست.

** به نظر می‌رسد یکی از مهمترین روش‌های مورد استفاده در رسانه‌های معاند برای ایجاد تصویر هیولایی از ایران، تکنیک «خط اتصال جیوه» است. اگر تکه‌های مختلف جیوه در محیط خاصی کنار هم قرار بگیرند دوباره به هم می‌چسبند و یک کل واحد را تشکیل می‌دهند یعنی رسانه‌های بیگانه، اخبار و موضوعات هرچند بی ربط با یکدیگر را گردهم می‌آورند و با داغ کردن موضوع، کل واحد را ایجاد می‌کنند.

پوررمضان – بله گسترش شبکه‌های اجتماعی در این باره بسیار تاثیرگذار بوده است. به عنوان مثال در مذاکرات هسته‌ای، هنگامی که هنوز نشست میان ایران و طرف غربی به اتمام نرسیده است و اطلاعاتی از نتیجه مذاکرات وجود ندارد، اخباری تحت عنوان «مذاکرات به بن بست رسیده است» منتشر می‌شود و به صورت مداوم در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ترند می‌شود. این موضوع تاثیر عمیقی بر ذهن مخاطب دارد و اگر خبری درست منتشر شود که با خبر اول مغایرت داشته باشد، بر اساس دانش رسانه‌ای، توانایی پذیرش مخاطب را کاهش می‌دهد.

برنامه امواج شبهه که گفتگوی تخصصی پیرامون ماهیت شناسی رسانه‌های معاند فارسی زبان است، روز‌های یکشنبه و سه شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه به روی آنتن این شبکه به نشانی موج اف ام ردیف ۱۰۳.۵ مگاهرتز می‌رود و در این قسمت نقش رسانه‌های معاند در ایران هراسی در پرتو مذاکرات هسته‌ای را مورد بررسی قرار داد.

این برنامه به تهیه‌کنندگی سیده فاطمه شعار، هماهنگی گیسو جعفرزاده، آیتم‌سازی سمیرا صدیق کردی، گویندگی فاطمه عبدالوند و با کارشناسی و اجرای مصطفی صادقی تقدیم مخاطبان می‌شود.