خوب و بد پاندمی کووید در یک نگاه

مرگ و هراس، شاخص‌ترین رنج و مفهوم کرونا بود. اما عادت‌های تازه‌ای را در زندگی ایجاد کرد که بعضی از آنها خوب و بعضی دیگر بد و نامطلوب بودند.

کم‌کم وقت آن رسیده که عادت‌های نادرست کرونا (رفتاری، روانی، تغذیه‌ای و ...) را بشناسیم و برای تصحیح آن برنامه‌ریزی کنیم. البته که بهتر است عادت‌های خوب را هم بشناسیم و آنها را حفظ کنیم.

معروف است که در هر بدی‌ای، خوبی‌ای نهفته است. برعکس این گذاره نیز گاهی صادق است. این ماجرای کروناویروس و زندگی ماست.

عالمگیری ویروس سارس-کوو-۲ باعث شد تا بعضی عادت‌های خوب را یاد بگیریم و یا بعضی‌ عادت‌هایی را که فراموش کرده بودیم، دوباره به خاطر آوردیم.

در این آموزش و بازنگری، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، بررسی ارتباط دوباره «خود یا من» با مفاهیم مختلف زندگی بود. ابتدا این خوبی‌ها را بشناسیم.

من و نظافت: کرونا، عادت‌ شستن دست و صورت را در ما نهادینه کرد. بعید است که دیگر این رفتار خوب را فراموش کنیم. در همین راستا، شستن بسته‌های خوراکی، شستن میوه‌ها پیش از نگهداری آنها در یخچال و تعویض نایلون‌های خرید را به رفتار ما اضافه کرد. تفکیک کامل لباس بیرون و داخل منزل، رعایت نظافت لباس‌ها و توجه به بهداشت فردی از دیگر رفتارهای خوب دوره کرونا بود.

من و مدیریت پول: توقف فعالیت‌های اقتصادی در سال نخست عالمگیری کرونا، اگرچه ضربه سختی به چرخه اقتصادی جهانی و تک تک خانواده‌ها وارد کرد- که هنوز هم تبعات آن ادامه دارد- اما تلنگری برای همه بود تا وضعیت مالی- کاری خود را بازنگری کنند.

من و اهداف: کرونا نشان داد همواره اهداف و زندگی ما به سرعت قابل تغییر و حتی از بین رفتنی است! بنابراین افراد یاد گرفتند گاهی اهداف کوتاه‌مدت، موثرتر از اهداف بلندمدت بوده و بازدهی بالاتری دارد. بنابراین برای تعیین اهداف با فاصله زمانی مختلف، باید دقیق‌تر برنامه‌ریزی کرد.

من و تنهایی: کرونا «تنهایی» را بار دیگر به آدم‌ها یادآوری کرد. اینکه ممکن است برای ماه‌ها یا سال‌ها مجبور باشند به تنهایی زندگی کنند. این مسأله به‌ویژه در افراد مبتلا به کرونا شکل خاص‌تری داشت. به این معنی که این افراد باید حداقل سه هفته، زندگی در بیماری و تنهایی را سپری کرده و برای زنده ماندن به تنهایی تلاش کنند. بنابراین افراد به این فکر افتادند که برای «تنهایی» و برطرف کردن نیازهای شخصی خود برنامه‌ریزی درست و دقیق‌تری داشته باشند. در این برنامه‌ریزی افراد باید از خرید تا نیازهای فردی‌تر خود را مدیریت می‌کردند.

من و اولویت‌ها: در دوره همه‌گیری کرونا، امکان دیدار و مصاحبت به حداقل رسید. بنابراین افراد برای اینکه اولا از خطر ابتلا به بیماری دور مانده و ثانیا در فرصت و امکان کم، به دیدار افراد بروند، بازنگری در اولویت‌های ارتباطی- عاطفی خود داشتند.

من و طبیعت: قرنطینه و ضرورت دوری از اجتماع افراد را واداشت تا به طبیعت قدم بگذارند؛ حتی آنهایی که علاقه‌ای به طبیعت‌گردی نداشتند اما این تنها راه رهایی از چهاردیواری خانه بود. به این ترتیب عادت خوب و جدیدی به نام «طبیعت‌گردی» به سبک زندگی بسیاری وارد شد.

من و سرگرمی‌های تازه: افراد باید در قرنطینه ساعت‌ها را سپری می‌کردند. به همین دلیل باید سرگرمی‌ها و کارهای جدیدی را می‌آموختند تا به گذر کند و ترسناک زمان غلبه کنند. به همین دلیل بعضی سراغ فراگیری کارهایی رفتند که مدت‌ها در کمین آن بودند اما وقت کافی نداشتند و بعضی دیگر، سرگرمی‌های جدید را امتحان کردند.

من و هماهنگی: انسان یاد گرفت باید با شرایط کنار بیاید؛ رفتاری که آن را از یاد برده بود! درواقع قرنطینه و ضرورت ماندن در خانه به انسان یادآوری کرد که این اوست که باید خودش را با طبیعت و زندگی هماهنگ کند و در کمال توانایی، گاهی از مبارزه باز می‌ماند. او یاد گرفت باید خودش را با امکانات موجود و نه آنچه به شکل ایده‌آل وجود دارد، هماهنگ و همراه کند.

رفتارهایی که باید ترک کنیم

کرونا اما رفتارهای نامناسب بی‌شماری را نیز به سبک زندگی ما وارد کرد. حالا که از اوج همه‌گیری کرونا کمی فاصله گرفته‌ایم، اندکی آزادتر می‌توانیم به زیست شخصی و اجتماعی خود ادامه دهیم. در ادامه با این رفتارهای به جا مانده از همه‌گیری کرونا و راهکارهای تصحیح آنها نیز آشنا می‌شویم.

تغذیه ناموزون: در راستای تغییر شرایط زندگی و گذران وقت در قرنطینه، بسیاری به آشپزی رو آوردند. فرصت بیشتر برای آشپزی، باعث شد تا غذاها با رنگ و لعاب بیشتر تهیه شوند. از سوی دیگر بسیاری به پختن نان و شیرینی‌ها روی آوردند و با بالارفتن آمار مصرف این نوع خوراکی‌ها، الگوی غذایی افراد ناسالم شد. این مسأله مشکلات ثانویه‌ای مانند اضافه وزن، افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم، فشار خون بالا، تغییرات هورمونی ناشی از اضافه وزن و... را به دنبال داشت.

راهکار: تغییر الگوی غذایی و بازگشت به تغذیه سالم و افزایش مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها و خوراکی‌های کم کالری.

تحرک نزدیک به صفر: استاندارد حرکت روزانه هر فرد، شش‌هزار تا ده‌هزار قدم است. این مقدار تحرک بدنی، اساس حفظ سلامت است. تصور کنید در دوران قرنطینه - به‌ویژه در زمانی که امکان بیرون رفتن از منزل به صفر رسیده بود- روزانه چند قدم راه می‌رفتیم؟! اضافه وزن نخستین و مهم‌ترین عارضه ایجاد شده در دوران کروناست. این تغییر نامطلوب در کودکان نیز به وضوح دیده شد.

راهکار: افزایش تحرک بدنی با شروع ساده و آسان؛ برای مثال نیم‌ساعت پیاده‌روی روزانه و به‌تدریج افزایش تحرک بدنی به اندازه کافی.

روان‌هایی که بیمار شدند: هراس (به‌ویژه هراس از مرگ خود یا عزیزان)، استرس و اضطراب، تنهایی و قرنطینه، کاهش میزان معاشرت و دیدار عزیزان و ... در افراد دارای زمینه‌ اختلال‌های روانی، تاثیر بسیار نامطلوبی را به‌جا گذاشت. به این معنی که نشانه‌های کنترل شده بیماری در بسیاری از آنها، دوباره بازگشتند. در این بین افراد مبتلا به وسواس فکری- عملی؛ بیش از همه دچار بحران شدند. اما در افراد بدون زمینه اختلال‌های روانی نیز مشکلاتی مانند استرس و اضطراب، هراس، وسواس فکری- عملی، بعضی از انواع فوبیاها و... بروز کرد.

راهکار: تنها راهکار عبور از این اختلال‌ها کمک گرفتن از روان‌درمانگر است. این اختلال‌ها بدون مداخله درمانگر برطرف نمی‌شوند.

سوء رفتارها آمدند: اگرچه آمار دقیقی درباره رفتارهای پرخطر در کشور ما وجود ندارد، اما براساس آمار ارائه شده از سوی «Blue Cross Blue Shield» در دوره کرونا و قرنطینه، در کشورهای اروپایی و آمریکا، آمار مصرف سیگار ۱۹ درصد، مصرف نوشیدنی‌های الکلی، ۲۳ درصد، استفاده از انوع مخدرها،۱۵ درصد و استفاده از مخدرهای سنتی، ۱۳ درصد افزایش نشان می‌دهد.

راهکار: این نوع گرایش‌ها اغلب زمینه روانی دارند. به این معنی که عاملی محرک- در بحث ما تغییرات ناشی از کرونا- زمینه‌ساز بروز این نوع حالت‌ها هستند. بنابراین برای ترک آنها باید از روان‌درمانگر کمک گرفت.

زندگی برای کار: ضربه اقتصادی وارد شده به افراد، موسسه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در دوره کرونا، به‌قدری بود که بعض مجبور به تعطیلی و بعضی دیگر مجبور به تعدیل نیروی کار شدند. عده باقی‌مانده، به کار بیش از توان بدنی خود روی آورند. آمارها نشان می‎‌دهد در آمریکا، ساعت‌های کاری تا ۴۰ درصد افزایش یافت تا کمبودهای اقتصادی جبران شوند. این تغییر که فرسودگی جسمی و روانی را به دنبال دارد، برای بعضی به عادتی رفتاری تبدیل شده است. از سوی دیگری بسیاری افراد که امکان دورکاری در منزل را داشتند نیز برای جبران ضربه‌های اقتصادی در همان دوران کرونا، به چند برابر کار روزانه روی آوردند.

راهکار: تعدیل ساعت کار و بازگشت به زمان مفید کار برای جلوگیری از آسیب‌های جسمی و روانی

قطع رابطه‌ها: وقتی نخواستیم دیگر کسی را ببینیم؛ کرونا بهانه خوبی بود و هست! اما قطع ارتباط ناخواسته با بعضی افراد به دلیل کرونا، یکی دیگر از ضربه‌های عاطفی ناخوشایند بود.

راهکار: به‌تدریج از لاک خود خارج شویم و با آنهایی که می‌خواهیم در زندگی ما حضور داشته باشند، دوباره مرتبط شویم.

مهتاب خسروشاهی - سلامت / روزنامه جام جم
منابع: health.qld.gov و henryford.com و inquirer.com و today.com