هشدار درباره تصادفات

انتشار آمار جان‌ باختگان نوروز 1400 در روزهایی که نفس‌های سال به‌شماره افتاده است و ایرانی‌ها خود را برای سفرهای نوروزی ‌1401 آماده می‌کنند، می‌تواند تامل‌برانگیز باشد.

بسیاری از شهروندان در دو سال گذشته که ویروس کرونا در کشور شایع بود به سفر نرفتند و دو سال انتظار می‌تواند عطش آنها برای به جاده زدن را بیشتر کند بنابراین پیش‌بینی بسیاری از کارشناسان این است که نوروز 1401 نوروز پرحادثه‌ای باشد و تصادفات جاده‌ای افزایش می‌یابد و مرگ و میرها حتی از نوروز 1401 بیشتر خواهد شد.

درست است که پلیس، طرح‌های ویژه برای کاهش حوادث دارد اما کارشناسان در گفت‌وگو با ما چند راهکار کوتاه‌مدت را حداقل برای کاهش آمار قربانیان سوانح ترافیکی در روزهای منتهی به نوروز ارائه کرده‌اند. به‌نظر آنها در شرایطی که خودروهای تولید داخل بی‌کیفیت‌اند، مراقبت از خودرو و پرهیز از ایجاد تنش جاده‌ای می‌تواند کمک‌کننده باشد.

حضور پلیس به‌عنوان ناظر و نیز کاهش نقاط پرخطر در جاده‌ها می‌تواند به کاهش حوادث رانندگی کمک کند. جدی گرفتن موضوع آموزش، مساله مهم دیگری است که باید نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای مدنظر قرار دهند. نکته مهم اما متوجه رانندگان است. آنها باید آرامش خود را حفظ کنند و به قوانین راهنمایی و رانندگی احترام بگذارند چرا که دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است.

شروع نوروز 1400 با پیک چهارم شیوع ویروس کرونا در کشور همراه بود و بسیاری از شهروندان واکسن تزریق نکرده بودند؛ به همین دلیل ستاد ملی مبارزه با کرونا محدودیت‌هایی را برای سفرهای نوروزی مصوب کرد.

آن‌زمان مقرر شد که ورود و خروج از شهرهای قرمز و نارنجی در نوروز 1400 ممنوع باشد. به همین دلیل بود هر فردی که قصد مسافرت داشت اول به اپلیکیشن ماسک سر می‌زد و وضعیت کرونایی شهرها را بررسی می‌کرد. در آن زمان حدود 23 شهر در وضعیت قرمز، 44 شهر در وضعیت نارنجی، 287 شهر در وضعیت زرد و 94 شهر هم در وضعیت آبی قرار داشتند.

با این شرایط اگر هر شهروند غیربومی وارد شهرهایی در وضعیت قرمز و نارنجی می‌شد یک میلیون تومان جریمه می‌شد.

با وجود اعمال محدودیت‌ها، تعداد سفرها در نوروز 1400 افزایش پیدا کرد. طبق آمار منتشر شده در پژوهشکده گردشگری کشور از 25 اسفندماه سال 99 تا 15 فروردین 1400 حدود شش میلیون و 534 سفر جاده‌ای انجام گرفته است. در این بازه زمانی و در نوروز 99 تنها یک میلیون و 676 سفر جاده‌ای انجام گرفت. آمار سفرهای جاده‌ای نوروزی در سال 98 نیز حدود پنج میلیون و 294 سفر عنوان شده است.

تعداد سفرهای بالا در نوروز 1400، قربانیان جاده‌ای بیشتری را هم رقم زد. آن‌طور که سازمان پزشکی قانونی خبر داده است در این سال آمار مرگ و میر جاده‌ای به‌نسبت سال‌های قبل رشد 92.6 درصدی داشته است.

در نوروز 1400 حدود 1080 هموطن ایرانی در جاده‌های کشور جان خود را از دست دادند. آمار قربانیان سوانح ترافیکی در نوروز 99 حدود 534 نفر است. در نوروز 98 اما حدود 914 نفر در جاده‌ها جان خود را از دست دادند.

آمار مرگ و میر ناشی از سوانح ترافیکی در نوروز ‌97 و 96 به‌ترتیب 1034 و نیز 874 نفر است. این آمار نشان می‌دهد که نوروز 1400 با وجود اعمال محدودیت‌ها، قربانیان بیشتری داشته است.

این درحالی است که نوروز 1401 در پیش است و امسال برای مسافرت محدودیت‌های کمتری درنظر گرفته شده و این درحالی است که بسیاری از افراد به‌دلیل شیوع ویروس کرونا تمایل دارند از خودروی شخصی استفاده کنند؛ چرا که محدودیت‌های سفر در تعطیلات نوروزی پیش‌رو به تزریق دو دز واکسن کرونا خلاصه شده است. طبق آمار منتشر شده از طرف وزارت بهداشت و درمان حدود 66 درصد از ایرانی‌ها هر دو دز واکسن خود را تزریق کرده‌اند و این به آن معناست که آنها شرایط بالقوه برای انجام سفر را دارند.

عمر دو ساله شیوع ویروس و اعمال محدودیت برای سفر باعث شده بسیاری از افراد عطش زیادی برای مسافرت داشته باشند.

به همین دلیل کارشناسان حوزه ترافیک و حمل و نقل عمومی نگران افزایش قربانیان سوانح ترافیکی در نوروز 1401 هستند.

آنها اعتقاد دارند که هم ویروس کرونا و هم مرگ و میر ناشی از سوانح ترافیکی، مبارزه‌ای تنگاتنگ برای افزایش آمار مرگ و میر در کشور خواهند داشت.

این گفته البته بعید به‌نظر نمی‌رسد زمانی که بدانیم تمایل به سفر زیاد است اما به‌دلیل هزینه‌های بالای حمل‌ونقل عمومی، افراد تمایل به سفر با خودروی شخصی دارند.

این درحالی است که شرایط شیوع کرونا نیز در کشورمان شکننده است و عدد پایین رعایت پروتکل‌های بهداشتی (حدود 47 درصد) می‌تواند زنگ خطری برای افزایش آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا باشد. به همین دلیل است که باید دست‌کم راهکارهای کوتاه‌مدتی را برای حفظ جان مسافران نوروزی به‌کار گرفت.

نقطه‌های مرگبار

 آمار متنوعی برای تعداد نقاط حادثه‌ خیز جاده‌ ای در کشور عنوان شده است. برخی تعداد نقاط حادثه‌خیز را 8000 و بعضی دیگر آن را حدود 15هزار نقطه می‌دانند. پلیس راهور ادعا می‌کند تعداد نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای به 3400 نقطه حادثه‌خیز کاهش پیدا کرده است. نقاط حادثه‌خیز در همه جاده‌ها گسترده است و به یک منطقه محدود نمی‌شود. 

رضا اکبری، معاون راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، آمار دیگری از تعداد نقاط حادثه‌خیز ارائه می‌کند. هرچند او شانزدهم اسفندماه عنوان کرد تا سه ماه دیگر تعداد نقاط حادثه‌خیز به روز می‌شود اما تعداد نقاط حادثه‌خیز را حدود 1585نقطه دانست.

سوال اما این است که سنجش نقاط حادثه‌خیز چطور صورت می‌گیرد. وقتی در یک قسمت از جاده‌ای تصادفات تکرار می‌شود کارشناسان راهداری آن نقطه را بررسی و برای کاهش تصادفات در آن نقطه برنامه‌هایی را پیشنهاد می‌کنند. به این ترتیب، چنین مناطقی به عنوان نقطه حادثه‌خیز جاده‌ای شناخته می‌شود. با این تعاریف حدود 500نقطه حادثه‌خیز کشور اصلاح شده است.

این درحالی است که در بیشتر مواقع، اصلاح نقطه حادثه‌خیز به نصب تابلو و نیز انجام کارهای کم‌هزینه محدود می‌شود. انجام اصلاحات اساسی نیازمند تخصیص بودجه است. آن‌طور که اکبری توضیح داده است، برای اصلاح این 500 نقطه به حدود 2تا 10هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

به این ترتیب با توجه به تناقض در آمار و نیز نبود بودجه می‌توان گفت امیدی به اصلاح نقاط حادثه‌خیز نباید داشت.

 علیرضا اسماعیلی، رئیس پیشین پلیس راه کشور اما نظر دیگری دارد. او معتقد است وزارت راه و شهرسازی باز هم می‌تواند در نوروز حداقل آینده‌نگری و از بروز حوادث احتمالی جلوگیری کند. این عضو هیات علمی دانشگاه پلیس معتقد است با قرار دادن چراغ‌های هشدار یا تابلوی اعلان خطر می‌توان به راننده‌ها هشدار داد تا حداقل در نقطه خطر دقت بیشتری به خرج دهند.

‌ فرهنگ ترافیک لنگ می‌زند

 آموزش، حلقه گمشده کاهش تصادفات رانندگی در کشور است. هر کدام از ارگان‌ها و سازمان‌های فرهنگی و آموزشی مانند رسانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها باید سهمی در آموزش و بالا بردن فرهنگ ترافیکی و جاده‌ای داشته باشند. این در حالی است که برخی نهادها به این مهم بی‌توجه‌اند. هرچند تاکنون طرح‌های زیادی برای بهبود فرهنگ ترافیک در کشور اجرا شده است اما چون این طرح‌ها به طور کامل اجرا نشده است آن‌طور که باید تاثیرگذار نبوده‌اند. اسماعیلی پیشنهاد می‌کند برای اثرگذاری بیشتر آموزش‌ها، این مباحث را حتی می‌توان در کتاب‌های درسی گنجاند.

به گفته او با برگزاری کارگاه‌های آموزشی نیز می‌توان در راستای بهبود فرهنگ ترافیک گام برداشت. علاوه بر نهادهای آموزشی، رسانه‌ها هم می‌توانند نقش مهمی در ارتقای فرهنگ رانندگی مردم داشته باشند. برای این منظور، نیاز است رسانه‌ها، محتوای آموزشی علمی و در عین حال جذاب تولید کنند.

مراقبت، مراقبت و مراقبت

 کارشناسان معتقدند اصلی‌ترین دلیل بروز سوانح ترافیکی خطای انسانی است. در قدم اول این خود فرد است که با بد رانندگی کردن و بی‌توجهی به قوانین رانندگی باعث فراهم شدن زمینه برای ایجاد حادثه می‌شود. هاشمی می‌گوید مردم خود باید مراقب خود باشند. به نظر او درست است که جاده‌ها، خودروها و فرهنگ ترافیکی در شرایط و وضعیت بدی قرار داد اما شهروندان خود می‌توانند با درست رانندگی کردن خطر سوانح ترافیکی را کاهش دهند.

رئیس پلیس پیشین راهور تهران بزرگ توضیح می‌دهد که بسیاری از رانندگان می‌دانند شرایط جاده و خودرو ایمن نیست اما با این حال برای کاهش خطاهای خود تلاش نمی‌کنند. اسماعیلی توضیح می‌دهد سلامت روان بسیاری از شهروندان به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشور آسیب دیده و نیاز به مسافرت دارند.

او تاکید می‌کند در چنین شرایطی دست‌کم رانندگان باید حساب شده رفتار کنند، یعنی هر وقت احساس خستگی کردند رانندگی را متوقف کنند و جان خود، خانواده و دیگران را به خطر نیندازند.

ارابه‌های مرگ

 وضعیت خودروهای تولید داخل اسف‌بار است. تجربه تصادف کیلومتری در بهبهان و باز نشدن هیچ‌کدام از کیسه‌های هوای 59خودرو دلیلی بر این ادعاست.

به نظر کارشناسان دلیل بسیاری از تصادفات جاده‌ای استفاده از خودروهای بی‌کیفیت داخلی است. خودروهایی که بسیاری از روسای آن شرکت‌ها زیر بار بی‌کیفیت بودن تولیداتشان نمی‌روند. به نظر هادی هاشمی، رئیس پلیس پیشین راهور تهران بزرگ، در این شرایط بهتر است حداقل شهروندان به فکر خود باشند.

اگر می‌خواهند از خودروی شخصی خود که اتفاقا تولید داخل هم است استفاده کنند قبل از سفر خودرو را از نظر فنی بررسی کنند. بررسی سیستم ترمز و گاز خودرو، چرخ‌ها و حتی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی خودرو می‌تواند تا میزان زیادی از میزان خطرات کم کند.

به نظر اسماعیلی اما بهتر است تصمیمی در حوزه کلان و توسط مدیران گرفته شود. او کشورهای اروپایی را مثال می‌زند که سفر با ناوگان حمل‌ونقل عمومی برای شهروندانش مقرون به صرفه است و آنها می‌توانند خیلی راحت از حمل‌ونقل هوایی، ریلی یا دریایی استفاده کنند؛ رویکردی که در کاهش تردد با خودروی شخصی و کاهش آمار تصادفات تاثیرگذار باشد.

رئیس پیشین پلیس راه کشور معتقد است برای کاهش آمار سوانح ترافیکی باید هزینه‌های سفرهای ریلی و هوایی را در ایران کاهش داد. در غیر این صورت بسیاری از شهروندان تمایل پیدا می‌کنند که برای سفر رفتن از خودروهای شخصی استفاده کنند. به نظر این عضو هیات علمی دانشگاه پلیس نمی‌توان مانع سفر شد اما می‌توان شرایطی برای سفر ایمن ایجاد کرد.‌

برخورد قاطع با متخلفان

 آمارهای منتشرشده از سوی پلیس راهور از این حکایت دارد که سوانح ترافیکی زمانی روی می‌دهد که افراد قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا می‌گذارند.

مجری اجرای قوانین راهنمایی و رانندگی پلیس است، بنابراین پلیس می‌تواند افرادی را که به قانون بی‌توجه‌اند جریمه کند.

کارشناسان تاکید می‌کنند برخورد پلیس با افرادی که از خط قرمزهای قانونی عبور می‌کنند می‌تواند به کاهش قربانیان سوانح ترافیکی کمک کند.

اسماعیلی اما مشکل اصلی پلیس را برای نظارت دقیق، کمبود تجهیزات کنترلی می‌داند. او تاکید می‌کند دولت باید بیش از پیش پلیس را برای تهیه این امکانات یاری کند؛ چراکه هرچه پلیس راهور تجهیزات کنترلی قوی‌تری داشته باشد، بهتر می‌تواند وظیفه‌اش را انجام دهد. به گفته او تنبیه متخلفان یا محرومیت‌های طولانی‌مدت اجتماعی از رانندگی باعث کاهش قانون‌شکنی می‌شود. اسماعیلی البته راه‌حل دیگری هم دارد.

اسماعیلی حضور پلیس را نیز عاملی می‌داند که می‌تواند منجر به کاهش سوانح ترافیکی شود. چراکه وقتی شهروندان حضور پلیس را در جاده‌ها احساس کنند کمتر قوانین را زیر پا خواهند گذاشت. او حتی پیشنهاد می‌دهد برخورد با افرادی که قانون را زیرپا می‌گذارند به صورت علنی باشد تا رانندگان دیگر هم به جدیت پلیس پی ببرند.

 به‌جز این اما نظارت هوشمند و با دوربین‌های جاده‌ای می‌تواند به پلیس کمک کند تا برخورد مناسب‌تری با افرادی که قانون را دور می‌زنند، داشته باشد.

لیلا شوقی -  جامعه / روزنامه جام جم