تازه‌ترین قربانی بدعهدی غرب

کشوری که استقلال خود را‌ دهه‌۱۹۹۰ میلادی و با رای ۹۲‌درصدی مردم در همه‌پرسی اول دسامبر‌۱۹۹۱ اعلام کرد، در این سال‌ها دوران پرفراز‌و‌نشیبی را در جهتگیری سیاسی و تنظیم روابط خارجی‌اش پشت سر گذاشته است.

در این سال‌ها نارضایتی مردم از شرایط اقتصادی و همین‌طور میزان جرائم و فساد در اوکراین، اوکراینی‌ها را بارها برای اعتراض به خیابان کشانده است.

این کشور پس از اعلام استقلال، به‌صورت خودخواسته، خلع سلاح هسته‌ ای کامل را پیگیری کرد. از سومین زرادخانه بزرگ هسته‌ای در جهان که در اختیارش بود دست کشید و همه بمب‌افکن‌های راهبردی مستقر در قلمرو خود را از خاکش خارج کرد؛ همه اینها در ازای تضمین‌های متعددی صورت گرفت که قرار بود حافظ تمامیت ارضی و نظام سیاسی این کشور باشد.

اوکراین درنهایت سال‌۱۹۹۴ موافقت کرد تسلیحات هسته‌ای خود را نابود کند و به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای(ان‌پی‌تی) بپیوندد.

جان مرشایمر، نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل که دیدگاه‌های انتقادی مشهوری در این حوزه دارد، سال‌۱۹۹۳ در مقاله‌ای پیش‌بینی کرده بود که اوکراین بدون در اختیار داشتن بازدارندگی هسته‌ ای احتمالا هدف حمله روسیه قرار خواهد گرفت‌ اما این دیدگاه در آن زمان در اقلیت بود.

پژوهش دیگری که بعدها ‌سال‌۲۰۱۶ در نشریه علمی امور جهانی با عنوان «آیا خلع‌سلاح هسته‌ای اوکراین یک اشتباه بزرگ بود؟» به چاپ رسید، این‌گونه استدلال‌ کرده که پیش‌راندن اوکراین به سمت استقلال از شوروی اساسا با هدف خلع‌سلاح این کشور صورت گرفت.

در این پژوهش آمده که آمریکا می‌خواست اوکراین هم همچون بلاروس و قزاقستان حتما خلع‌سلاح شود و حتی این کشور با این تهدید مواجه بود که اگر این تسلیحات هسته‌ای را کنار نگذارد با تحریم غرب روبه‌رو شود.

جمع‌بندی نهایی مقامات اوکراین این شد که در ازای دست‌کشیدن از سلاح هسته‌ای، غرامت مالی و همچنین تضمین‌های امنیتی در قالب یادداشت بوداپست دریافت کنند.

این یادداشت که ۵‌دسامبر۱۹۹۴ میان سران اوکراین، روسیه، انگلیس و آمریکا امضا شد، قرار بود تضمین‌های امنیتی برای اوکراین ازجمله احترام به استقلال و تمامیت‌ارضی این کشور و عدم تهدید یا توسل به زور علیه این کشور و استقلال سیاسی آن باشد اما این ساختار غرب‌ساخته در عمل، چه سال۲۰۱۴ و جداشدن کریمه از اوکراین و درگیری‌های اخیر نشان می‌دهد تنها در جهت منافع غرب طراحی‌شده و یک‌بار دیگر‌ کشوری قربانی وعده‌هایی شده که هیچ‌گاه مابه‌ازای عینی پیدا نکرده است.

علی کربلایی حسینی - کارشناس مسایل بین الملل / روزنامه جام جم