شروط اخراج دندان‌ عقل

حاصل آن هم کمبود فضای کافی برای رشد دندان‌عقل شده که در بسیاری از موارد به بروز ناراحتی و درد در افراد منجر می‌شود.

بایدها و نبایدهای کشیدن دندان‌عقل را در گفت‌وگو با دکتر رضا شریفی، استادیار و عضو هیات‌علمی گروه جراحی دهان، فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران بررسی کرده‌ایم.

اصولا ماهیت وجود دندان‌ عقل که غالبا هم باید از طریق جراحی در اکثر افراد از سری دندان‌ها خارج شود، چیست؟

دندان‌ عقل، سومین دندان فک پایین و بالای ماست (دندان شماره 8 در هر طرف از هر فک) که در اصطلاح عامیانه دندان‌عقل گفته می‌شود. علت این نامگذاری هم آن است که زمان رویش این دندان 14تا 17سالگی و همراه با بلوغ و عقل‌رس‌شدن فرد است.

دندان‌ عقل زمانی جزو دندان‌ های اصلی همه افراد بوده ولی به مرور زمان و طی چند 100 سال به‌دلیل تغییرات ژنتیکی، کوچک‌شدن دهان، تغییر روش‌های تغذیه، تغییر سبک غذاخوردن و پخت غذاها و فک‌ها کوچک شدند و این دندان‌ها به‌دلیل کوچک‌شدن فضای دهان نمی‌توانند رویش کنند و باید از طریق جراحی خارج شوند.

در برخی افراد هم با توجه به بازبودن فضای دهان، همچنان این دندان‌ها در جای خود رویش کرده و به جویدن کمک می‌کنند و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند.

این‌که دندان‌ عقلی نهفته یا نیمه نهفته باشد در تصمیم برای خروج آن از طریق جراحی تفاوتی ایجاد می‌کند؟

گاهی گرافی‌های دندانپزشکی، دندان‌عقل را به‌صورت خوابیده، معکوس یا با زاویه نشان می‌دهد و این دندان‌ها باید خارج شوند. توصیه این است که اگر کسی دندان نهفته‌ای دارد تا قبل از این‌که سنش خیلی بالا برود (تا حداکثر 35سالگی) خارج شود اما توصیه ما این است که بین سنین 16تا 25سالگی این دندان‌ها خارج شود تا عوارض کمتری داشته باشد.

منظورتان چه نوع عوارضی است؟

دندان‌های عقل نهفته‌ای که به حال خود رها شوند معمولا به مرور، سبب پوسیدگی دندان مجاور، آسیب‌دیدگی لثه دندان مجاور شده و در موارد معدودی هم ایجاد کیست و تومورهای فکی می‌کنند.

کشیدن دندان‌ عقل برای چه کسانی و در چه شرایطی ضرورت ندارد؟

اگر فردی کاملا دندان داخل فکش رویش پیدا کرد و می‌تواند با آن بجود و نخ دندان را بین دندان دوم و سومش بکشد، نیازی به کشیدن آن دندان ندارد و می‌تواند از دندان‌عقلش استفاده کند.

آیا با خروج دندان‌ های عقل در فک پایین می‌توان از به هم ریختگی دندان‌های پایین جلوگیری کرد؟

در گذشته تصور می‌شد احتمال بروز به‌هم ریختگی دندان‌های فک پایین در صورت خارج‌نشدن دندان‌عقل زیاد است اما در حال حاضر متخصصان دریافته‌اند خارج نشدن دندان عقل لزوما چنین پیامدی ندارد زیرا به‌هم‌خوردگی دندان‌های فک پایین، مسأله چندعاملی است ازجمله تفاوت فک بالا و پایین و... ولی خروج دندان‌عقل کمک می‌کند احتمال بروز این اتفاق کمتر شود.

به‌هرحال این دندان‌ها در فرآیند درمان پوسیدگی یا درمان ریشه، دندان‌های سختی محسوب می‌شوند و به‌همین دلیل بیشتر توصیه به کشیدنشان می‌شود. یکی دیگر از مواردی که در کشیدن این دندان‌ها توصیه می‌شود هنگام ارتودنسی است که توصیه می‌شود برای ایجاد فضای بیشتر در فک‌ها و کمک به روند درمان ارتودنسی این دندان‌ها خارج شوند.  

آیا جراحی دندان‌ عقل نهفته‌ای که روی کانال عصب است خطرناک و با عوارض همراه است؟

امروزه گاهی وقتی می‌خواهیم دندان عقلی را جراحی کنیم در گرافی‌های دندان می‌بینیم که ریشه دندان‌عقل در ارتباط با کانال عصب فک تحتانی بیمار قرار گرفته است. این گرافی‌ها به‌علت این‌که فضای سه‌بعدی را به دو بعدی تبدیل می‌کنند، خطای تشخیصی روی هم افتادگی ریشه بر کانال عصب را ایجاد می‌کنند.

در چنین شرایطی، یک‌سری تکنیک‌ها وجود دارد؛ ازجمله انجام اسکن سه‌بعدی که رابطه ریشه و کانال عصب دندانی از این طریق قابل بررسی است؛ البته اگر بیماری مجبور است دندان‌عقل را در آورد، گرفتن این اسکن‌ها توصیه نمی‌شود. اگر ریشه‌ای نزدیک عصب باشد در صورت آسیب‌دیدن عصب، بیمار ایراد ظاهری پیدا نخواهد کرد و فقط فرد از لحاظ حسی آسیب می‌بیند و در ناحیه نیمه لب و چانه‌اش احساس خواب‌رفتگی و گزگز خواهد کرد.

آیا این یافته جدید مبنی بر این‌که کشیدن دندان‌عقل روی بهبود چشایی فرد تأثیر می‌گذارد، می‌تواند درست باشد؟

قطعا پاسخ به این پرسش منفی است. فقط گاهی در اثر تکنیک‌های به‌کار رفته جراحی آسیب به عصب زبانی وارد می‌شود و این عصب حالتی مثل خواب‌رفتگی نیمه زبان ایجاد می‌کند؛ البته باید توجه شود این اتفاق نیفتد چون برگشت‌پذیر نخواهد بود.

اگر ریشه دندان‌ عقل حین کشیدن دندان به‌اندازه چند میلی‌متر باقی بماند مشکل‌ساز است؟

این‌که لازم است این ریشه خارج شود یا نه به تشخیص دندانپزشک و شکل و ساختار دندان قبل از جراحی بستگی دارد. گاهی دندانی که سالم است و هیچ عارضه‌ای ندارد، دو سه میلی‌متر تا انتهای ریشه می‌شکند و از آنجایی که نزدیک عصب است، ممکن است با درآوردنش به استخوان اطراف ریشه آسیب وارد شود، پس این ریشه باید باقی بماند ولی اگر انتهای ریشه عفونت یا ضایعه وجود داشته باشد، حتما باید خارج شود.

اگر دندان‌عقل نهفته سال‌ها بماند و جراحی نشود ممکن است مشکلاتی چون سرگیجه و مشکلات تعادلی برای شخص ایجاد کند؟

بروز هیچ عارضه این‌چنینی ثابت نشده است. گاهی بیمار را برای سردرد ارجاع می‌دهند و می‌گویند مشکل از دندان‌عقل است اما نمی‌توانیم جواب قاطعی به بیمار بدهیم ولی گاهی دندان‌عقل را خارج می‌کنیم و دردهای صورتی به سمت ناحیه گیجگاهی نیز کمتر می‌شود.

آیا دندان‌ عقل نهفته که جراحی نشود ممکن است پس از گذشت چند سال روی عصب شنوایی تاثیر منفی بگذارد؟

در این مورد هم تأثیرات ثابت‌شده‌ای وجود ندارد مگر این‌که در موارد بسیار نادر اتفاق بیفتد.

عوارض بعد از جراحی دندان‌ عقل مثل بی‌حسی فک و... ماندگار نخواهد بود؟

در سن زیر 35سال این عوارض طی سه تا پنج ماه از بین می‌رود اما در افرادی که در سنین بالا برای کشیدن دندان‌عقل مراجعه می‌کنند این موضوع باید گوشزد شود.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم