روز تولد ستاره‌ها

دفاع مقدس نیز چنین است. اگر دفاع مقدس را یك كل در نظر بگیریم، درخواهیم یافت مساله دفاع مقدس یك مفهوم منسجم و یك فهم یكپارچه دارد كه در دو واژه «ایثار» و «تعقل» قابل تفسیر است. با این حال همین مفهوم كل و یكپارچه قله‌هایی دارد كه نگریستن به آن می‌تواند افق دقیقی به دفاع مقدس دهد. «باز پس‌گیری» خرمشهر به عنوان اولین قله جاویدان دفاع مقدس محل تقسیم تاریخ به پیش و پس از خود تبدیل شد. حتی كسانی كه امروز و پس از سه دهه از آزادسازی خرمشهر به مساله دفاع مقدس می‌نگرند برای تاختن به آن به خرمشهر نگاه می‌كنند و مدعی هستند وضعیت پیروزی‌های ایران در این ایام فرصت تحولات سیاسی شگرفی ایجاد كرد.

به عبارت دیگر خرمشهر مبدا تقسیم تاریخ ایثار و تعقل بود. تاریخ گواه این ادعاست كه پیش از خرمشهر، عملیات‌های بزرگی چون شكستن حصر آبادان، فتح المبین و طریق القدس به عنوان سه عملیات اثرگذار دستاوردهای شگرفی داشت. در عملیات فتح‌المبین برای اولین بار اسطوره‌ای به نام شهید ناهیدی پس از غنیمت چند ارابه توپخانه دشمن بعثی بلافاصله آنها را علیه ارتش صدام به كار می‌گیرد و حماسه‌ ساز می‌شود. فتح توپخانه صدام توسط محسن وزوایی، پیروزی‌های درخشان احمد متوسلیان و قاسم سلیمانی، تغییر شگرفی در معادلات جنگی گذاشت؛ اما هیچ كدام به جایگاه خرمشهر نزدیك هم نمی‌شوند. عملیات خرمشهر از این جهت ارزش تاریخی دارد كه مبدا ظهور ستارگان است. ستارگانی كه در عملیات فتح‌المبین و طریق‌القدس با رشادت‌های فراوان سلسله مراتب فرماندهی را از یك نیروی تكاور تا فرمانده یك تیپ عملیاتی ظرف چند ماه طی كردند و در قامت شجاع‌ترین ژنرال‌های جنگی در برابر كاركشته‌ترین ژنرال‌های صدام قرار گرفتند و معادلات نظامی بلوك غرب را تغییر دادند. در این عملیات برای اولین بار یگان‌های عمل كننده سپاه در قالب واحدهای رزمی مستقل طرح عملیات مجزای خود را طراحی كردند و تحویل قرارگاه مركزی خاتم‌الانبیا دادند. از سوی دیگر با آغاز نبرد و استقرار افرادی چون احمد كاظمی، قاسم سلیمانی، احمد متوسلیان، حسن درویشی، حسین خرازی دهكردی، علی هاشمی، عبدالرضا موسوی، محمدنبی رودكی، حسن طهرانی مقدم، محمدتقی خادم‌الشریعه، علی فضلی، حسن شفیع‌ زاده، مرتضی قربانی، احمد غلامپور، فتح ا... جعفری، عزیز جعفری، حسن باقری، سرهنگ مسعود منفرد نیاكی، یعقوب علیاری، امین شریعتی و همت در محورهای عملیاتی شاهد ظهور تحول‌آفرین مردانی بودیم كه تمام برآوردهای نظامی و جنگی جهان را تغییر دادند. صدای معروف بی‌سیم احمد كاظمی هنوز در فتح خرمشهر طنین‌انداز است. بیش از 19 هزار اسیر و 16 هزار كشته بخشی از تلفات ارتش صدام در این عملیات فاتحانه بود. خرمشهر از هر لحاظ یك شگفتی بود. كمتر از یك سال از رفتن بنی‌صدر و جریان منافقین و بمب گذاری‌های داخل شهر می‌گذشت كه خبر فتح خرمشهر منتشر شد. پیروزی‌های سلسله‌وار ارتش و سپاه شور و هیجانی عجیب به وجود آورد. خرمشهر مبدا تحولات عظیم بود. نقطه‌ای كه در آن می‌توان مردانی را پیدا كرد كه یكباره اسمشان بر سر زبان‌ها افتاد و به فاتحان همیشه پیروز جبهه مقاومت تبدیل شدند.
حاج قاسم؛ از مقابله تا فرماندهی لشکر 5 عراق
این نام برای ما آشناست. فرمانده فاتح حلب و موصل، تكریت و بیجی، طلاییه و شلمچه، خرمشهر تا قنیطره؛ پاسداری كه از واحد آموزش سپاه كرمان برای مقابله با ارتش صدام به خوزستان اعزام شد و با رشادت فراوان و پس از شهادت فرمانده نیروهای اعزامی به عنوان مسوول نیروهای كرمانی جبهه در خوزستان ماند تا فاتح همیشه پیروز جبهه مقاومت شود. اوج درخشش قاسم سلیمانی در فتح‌المبین بود.
با این حال قدرت تیپ 41 ثارا... كه بعدها به لشکر ثارا... تبدیل شد در عملیات خرمشهر مشخص شد. قاسم سلیمانی با فرماندهی و ایستادگی مثال‌زدنی‌اش در خرمشهر، نه‌تنها نشان داد انتخاب مناسبی برای فرماندهی یگان كرمان بود بلكه ورود دقیق و به دست آوردن مناطق طراحی‌ شده از او یك اسطوره نظامی ساخت. اسطوره‌ای كه به تعبیر فرماندهان جنگ، قاسم سلیمانی در خرمشهر حاج قاسم شد.
در آن عملیات سردار احمد غلامپور از فرماندهان ارشد سپاه نقل می‌كند: «سال‌ها بعد و پس از جنگ، در جلسه‌ای حاج قاسم را دیدم، او به من رو كرد و گفت: یادت هست در عملیات بیت‌المقدس، لشکر 5 ارتش بعثی چطور در مقابل تیپ ما ایستاده بود و می‌جنگید؟  چند روز قبل در عراق، فرمانده همان لشكر ۵، دو زانو مقابل ما نشست و منتظر كسب تكلیف بود. خدایا بزرگیت را شكر».

اسماعیل قاآنی؛ فرمانده اسماعیل
اسماعیل قاآنی، پاسدار كادر آموزشی سپاه خراسان كه در كنار دو فرمانده این خطه در یك كلاس و دوره آموزشی حاضر شدند. حضور اسماعیل قاآنی و شهیدان چراغی و خادم‌الشریعه موجب شد تا این سه چهره اولین یگان عملیاتی را در خراسان تاسیس كنند و نام تیپ 21 امام رضا را بر آن قرار دهند.
تاسیس یگان عملیاتی تیپ 21 امام رضا در حالی است كه فرمانده آن یعنی شهید محمدتقی خادم‌الشریعه تنها 4 روز مانده به فتح خرمشهر در مسیر آزادی این شهر به شهادت رسید.
پس از شهادت خادم الشریعه، فرماندهی بر دوش حاج اسماعیل واگذار شد. بیراه نیست بگوییم درخشش اسماعیل قاآنی در عملیات آزادسازی خرمشهر او را به یك چهره جذاب اطلاعاتی و عملیاتی تبدیل نمود. تسلط او بر اصول آموزشی و اطلاعاتی زیر ساخت اولیه فتوحات بعدی این فرمانده محور مقاومت شد. فرمانده اسماعیل در پیروزی‌های بعدی تیپ21 امام رضا نقش اساسی داشت و از اولین فرماندهان سپاه بود كه در جلوترین محور عملیاتی قرار داشت.
خاطرات زیادی از حضور میدانی سردار اسماعیل قاآنی وجود دارد. وی یك سوال معروف از نیروهای اطلاعاتی تحت امرش كرد: « آیا وقتی رفتی دستت به خاكریز دشمن خورده و برگشتی یا نه؟» همین نگاه موجب شد تا اسماعیل قاآنی یكی از دقیق‌ترین واحدهای اطلاعات رزمی را در تیپ 21 امام رضا (ع) سامان دهد.

احمد كاظمی؛ فرماندهی به مثابه یك لشكر
احمد كاظمی مصداق تمام این ضرب‌المثل است: «سیاهی‌ لشكر نیاید به كار، یكی مرد جنگی به از صد هزار» یك تنه یك لشکر بود. شهروند نجف آبادی كه به تنهایی برای یك شهر یك لشکر تاسیس نمود و فرمانده رشادت مردان این شهر شد.
احمد كاظمی اولین كسی است كه طبق اسناد وارد خرمشهر شد و پشت بی‌سیم آن جملات معروف را به كار گرفت. ای كاش متن قادر به بیان صدای مخلصانه احمد كاظمی بود. كاظمی متولد 1337 و از انقلابیون نجف‌ آباد پیش از پیروزی نهضت امام خمینی بود.
كاظمی قبل از فرماندهی تیپ سرافراز نجف، دو سال فرمانده جبهه فیاضیه آبادان بود. از درخشانی كارنامه احمد كاظمی رشادت و فرمانده‌ای بی‌نظیر در این ستاره تاریخ معاصر است. او به همراه 500 تن به آبادان رفت و اولین هسته عملیاتی سپاه نجف‌آباد را در آبادان تاسیس نمود. بعدها این هسته رزمندگان با رشادت‌های فراوان و غنیمت صدها ارابه توپ، تانك و نفربر ارتش صدام یكی از قوی‌ترین لشکرهای زرهی ایران را تشكیل دادند. مهم‌ترین ویژگی احمد كاظمی در كنار اخلاص و رشادت فراوان، نظم و اجرای اصول منظم بود به طوری كه لشکر نجف‌آباد، منظم‌ترین لشکر عمل‌ كننده در طول دفاع مقدس لقب گرفت.

احمد متوسلیان؛ جبروت یدا...
حاج احمد، این تنها خطابه‌ای بود كه می‌توانست وصف دقیقی از یك جوان 29 ساله در فتح خرمشهر باشد. تصویر معروف حاج احمد با آن پای مجروح هنوز یكی از بهترین تصاویر به جا مانده از آرشیو دفاع مقدس است.
احمد متوسلیان متولد 1332 و از فعالان انقلابی نهضت امام خمینی قبل از پیروزی بود. او پس از پیروزی و با فراخوان امام به كردستان رفت و با دلاور مردانی چون همت و بروجردی آشنا شد. با ورود صدام به خوزستان با فراخوان فرماندهی سپاه به جنوب رفت و اولین فرمانده نیروهای اعزامی تهران شد.
جبروت و شوكت احمد متوسلیان آن چنان بی‌رقیب بود كه یك‌تنه تمام سپاه منطقه تهران در برابر او تعظیم می‌نمود. ایستادگی و كاریزمای احمد متوسلیان در نبرد فتح المبین عملا تیپ محمد رسول‌ا... را تاسیس كرد و با ورود این تیپ به عملیات بیت‌المقدس پیروزی‌های پیاپی، حاج احمد گزینه فرماندهی سپاه اعزامی برای نبرد با ارتش صهیونیستی شد. قدرت فرماندهی و تسلط بر قلوب آنچنان شخصیتی از احمد متوسلیان ساخته بود كه وی پس از یك نبرد نفسگیر در جنوب ایران عازم دمشق شد تا یدا... وعده داده‌شده خدا در نبرد با رژیم صهیونیستی باشد.

حسین خرازی؛ خط شیر
حسین خرازی را باید جسورترین فرمانده دفاع مقدس دانست. حضور او در غائله گنبد و تركمن صحرا نشان از جسارت عجیب یك پاسدار بود. در حالی حسین خرازی به گنبد عازم شد كه از باب بعد مسافت و مشكلات موجود در دفاع شهری اصفهان، محل خدمت خرازی فاصله فراوانی با ماجرای گنبد داشت.
 تجربه خرازی در غائله گنبد و ماجراهای دفاع شهری اصفهان، وی را واداشت تا با حضور در كردستان اولین گردان ضربت واكنش سریع را در این منطقه برای مقابله با گروه‌های ضدانقلاب تاسیس نماید. خرازی در عملیات فتح‌المبین در قامت یكی از سه فرمانده ارشد میدانی سپاه آنچنان درخشید كه فرمانده دلاورمردان اصفهانی شد.
شهری كه ده‌ها فرمانده بزرگ در ستاد فرماندهی سپاه داشت اما جسارت حسین خرازی موجب شد تا وی از سوی فرمانده وقت سپاه به عنوان فرمانده یگان عملیاتی نیروهای اصفهانی منصوب شود.
خرازی متولد 1336 است و در زمان فتح خرمشهر تنها 25 سال داشت. خرازی پیش از فرماندهی تیپ امام حسین، فرمانده یكی از مهم‌ترین خطوط دفاعی رزمندگان در برابر ارتش صدام بود.  خط پدافندی دارخوین با موقعیت استراتژیك در طول 9 ماه فرماندهی حسین خرازی به جایگاهی رسید كه به «خط‌ شیر» معروف شد و ارتش صدام می‌دانست توان عبور از این محور برای یگان‌های عمل‌كننده بعثی وجود ندارد.

حسن باقری؛ اسطوره‌ای تكرار نشدنی
حسن باقری، روزنامه‌نگاری كه برای عكاسی و انعكاس اخبار جنگ به خوزستان رفت و با ماندن در خوزستان به یكی از اسطوره‌ترین افراد نبوغ جنگی تبدیل شد. غلامحسین افشردی معروف به حسن باقری، پایه‌گذار و موسس واحدهای اطلاعات - عملیات در نبرد خرمشهر یكی از طراحان اصلی و فرمانده قرارگاه نصر بود. اشراف بالای حسن باقری به میدان موجب شد تا بسیاری از فرماندهان دفاع مقدس از او با عنوان «طراح اصلی عملیات فتح خرمشهر» یاد كنند.
سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی از نقش بی‌بدیل حسن باقری در عملیات بیت‌المقدس این چنین یاد می‌كند: وی خرمشهر، شب عملیات خرمشهر، من یكی‌یكی نگاه كردم، وقتی ما در مرحله دوم گیر كردیم، خب بیست و خرده‌ای روز طول كشید عملیات خرمشهر تا فتحش.
مرحله دومی كه طراحی شد همه بریده بودند. یك جلسه‌ای گرفته بودیم در قرارگاه فتح. نظر همه فرماندهان این بود كه ما عملیات را باید متوقف بكنیم و بازسازی بكنیم. حسن (باقری) بلند شد. رو كرد به فرماندهان با آن زبان بُرانش گفت «كجا برویم ؟ ما به این مردم 20‌ روزه داریم قول می‌دهیم خرمشهر محاصره هست، ما روی داریم برگردیم؟
با این صحبت‌های حسن، همه سرشان را زیر انداختند. بعد گفت: ما تا خرمشهر را آزاد نكنیم نمی‌رویم از اینجا. همه آن تصمیم عوض شد.
همه حرف‌هایی كه جمع‌بندی نظرات تمام فرماندهان درگیر بود عوض شد. فردای بعدش خرمشهر آزاد شد.و من مطمئنم اگر حسن نبود در آن صحنه ما در آن مقطع قطعاً خرمشهر را آزاد نمی‌كردیم.»

حسن طهرانی مقدم پدر موشكی
تاسیس ایده توپخانه به قبل از عملیات فتح‌المبین برمی‌گردد. زمانی كه طهرانی‌مقدم فرمانده چند قبضه خمپاره بود و آنها را هماهنگ علیه ارتش بعثی به كار گرفت. پیروزی رزمندگان در فتح‌المبین موجب شد تا حسن طهرانی‌مقدم با غنیمت‌های به دست آمده اولیه واحد توپخانه سپاه را تشكیل دهد. هماهنگی آتش و تطبیق قدرت توپخانه در قرارگاه‌ها به رمز پیروزی رزمندگان در خرمشهر تبدیل شد. حسن طهرانی مقدم فرماندهان را مجاب كرد تا یگان‌های سپاه را در قالب یگان‌های منسجمِ رزمی طراحی كنند.

پیشتر واحدهای فرماندهی معتقد بودند سپاه می‌بایست سبك باشد و توپخانه سپاه را سنگین می‌كند. مقدم با ایده توپخانه در سپاه، اولین یگان موشكی را كمتر از یك سال از فتح خرمشهر تاسیس كرد و حالا مشت كشور برای دفاع از مظلومان پر است. پركردن مشت همان شعاری بود كه حسن مقدم با تاسیس توپخانه و اجرای آتش در خرمشهر عملی ساخت.

علی فضلی؛ مخلص بی‌ادعا
فضلی یكی از جوان‌ترین فرماندهان دفاع مقدس است. او با فرماندهی تیپ 23 المهدی وارد نبرد خرمشهر شد و بعدها به فرماندهی تیپ سیدالشهدا منصوب شد. علی فضلی با قلبی عاطفی و سلحشوری ویژه میان فرماندهان دفاع مقدس مشهور است. فضلی یكی از ركورددارترین فرماندهان حاضر در دفاع مقدس است.
 او در هشت سال دفاع مقدس تنها 50 روز به عقب آمد و به خانواده سر زد. مجروحیت پانزده‌باره سردار سرتیپ پاسدار علی فضلی، عملا او را به یكی از شهدای زنده عصر تبدیل ساخته است. چهره ماندگار نیروهای مسلح در عملیات فتح خرمشهر یكی از ماندگارترین نبردهای تاریخ دفاع مقدس را ثبت كرد.  حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در وصف این سردار مخلص می‌فرمایند: « همین سردار «علی فضلی»؛ همین سردار «ناصح»؛ همین جوانان مؤمن و همین نورانی‌هایی كه نورانیت آنها می‌تواند دل‌هایی را روشن كند. اینها مایه شرفند؛ اینها مایه عزّتند. برای یك كشور، داشتن اینها افتخار است؛ بردن نامشان افتخار است؛ تكرار یادشان افتخار است؛ ادامه راهشان افتخار‌ است.»

عبدالرضا موسوی، فرمانده شهر
عبدالرضا موسوی را با اشتیاق‌ترین فرمانده برای فتح خرمشهر می‌دانند. نخبه خرمشهری که با رتبه برتر در دانشگاه علوم‌ پزشکی قبول ‌شد اما اشغال شهر مانع از آرامش او شده بود. وی در 26 سالگی فرمانده تیپ ۲۲ بدر سپاه خرمشهر بود؛ تیپی که عملا یک لشکر با استعداد شش گردان از نیروهای بومی خوزستان به‌ ویژه خرمشهر تشکیل شده بود. وی پس از شهادت شهید جهان‌ آرا، فرمانده نیروهای مدافع خرمشهر شد و از اولین فاتحان است که وارد خرمشهر شد. جنگیدن جانانه نیروهای 22 بدر سپاه خرمشهر آنچنان زبانزد بود که عملا یک شهر در استعداد یک لشکر برای آزادی خاکشان جنگیدند. فرماندهی نیروهای خرمشهری و ورود موسوی به خرمشهر داغی سنگین را با خود همراه می‌کرد؛ نبود محمد جهان‌آرا. خلأ جهان‌ آرا حقیقتا با فرمانده‌ای‌ اسطوره‌ای عبدالرضا موسوی ترمیم یافت و خرمشهر بار دیگر آزاد شد.