احیاگر پنجره‌های آسمانی

داغی که با خدعه وهابیت ملعون و زمینه‌سازی دشمنان تشیع ایجاد شد و قابل چشم‌پوشی هم نیست. مدت‌هاست که راه زیارت بقیع به روی عاشقان امامان و معصومین(ع) بسته است و هیچ‌کس نیز مسؤولیت این بی‌عدالتی را به‌ عهده نمی‌گیرد. البته تا بوده همین بوده. دنیا در برابر وقایع این‌چنینی که ظلم عیان و آشکار به یک تفکر محسوب می‌شود، ترجیح می‌دهد که سکوت کند اما برای حمایت منحط همیشه حاضر و آماده است.با مرور تاریخ و بررسی آنچه بر مزار مطهر مدفونین قبرستان بقیع گذشته، درمی‌یابیم که برخی علمای شیعه در طول سالیان دراز، برای بهبود اوضاع این مزار مقدس تلاش‌ها و مجاهدات بسیاری کرده‌اند. از جمله این علما باید به عبدالرحیم حائری معروف به فصولی یا صاحب‌الفصول اشاره کرد که در یک‌کلام می‌توان گفت اگر امروز اثری از قبرهای معصومین در قبرستان بقیع باقی‌است، نتیجه اهتمام و مجاهدت این عالم بزرگوار و برجسته است. امروز قرار است مراسمی تحت عنوان «پنجره‌های بهشت» در گرامیداشت علامه نیز در تهران برگزار شود که مطالعه این گزارش در باب شخصیت او نیز بی‌مناسبت نمی‌تواند باشد.

یکی از بین هزاران
منطقه‌ای که در آن قبرستان بقیع واقع است در حقیقت خانه عقیل برادر امیرالمومنین(ع) بوده است. این محل همواره مورد علاقه و ارادت شیعیان بوده و برای زیارتش از مکان‌های دور و با زحمت فراوان حضور می‌یافتند. ریشه عداوت با ائمه بقیع سبقه‌ای طولانی داشت که اصل آن به زمانی باز می‌گردد که رسول‌ خدا(ص) برای اعلان اسلام، مخالفت‌هایی را می‌بیند و اختلافاتی ایجاد می‌شود. اما زمانی که قبور ائمه‌ بقیع(ع) تخریب شد خبرش به عالم می‌رسد و مردم عزادار می‌شوند. اکثر شهرهای ایران و مساجدش سیاهپوش می‌شوند و مردم در دسته‌های زیاد به عزا می‌نشینند و راجع به این موضوع گفتمان‌هایی صورت می‌گیرد. در زمانی که مردم اینچنین به عزاداری می‌پرداختند، افرادی بودند که دغدغه بالایی برای اصلاح وضع موجود آن زمان داشتند. در بین اینها شخصیتی بود که به لحاظ مقام علمی و معنوی، احساس مسؤولیت بیشتری می‌کرد و او کسی نبود جز علامه حاج‌ شیخ عبدالرحیم حائری صاحب‌ الفصول. این شخصیت محترم دغدغه بسیاری درباره چرایی تخریب قبور ائمه بقیع داشت و این مسأله او را آزار می‌داد که اگر این تخریب ادامه پیدا کند و زمین صافکاری شود، هیچ آثاری از قبور مطهر معصومین(ع) نخواهد بود و این غم سال‌ها همواره بر پیشانی شیعه باقی خواهد ماند. به همین علت تصمیم می‌گیرد اقدامی انجام دهد.

مذاکره برای حفظ حریم
مهم‌ترین فعالیت حائری در سفر حج سال ۱۳۴۵هجری قمری روی داد. زمانی که او توانست از تعطیلی حج ایرانیان جلوگیری کند و به ترمیم قبرهای امامان بقیع بپردازد. ماجرا از این قرار است که حائری پس از مناسک حج، به دعوت ملک عبدالعزیز در مراسمی در قصر ملک شرکت کرد و طی دو جلسه مذاکره، نسبت به تخریب قبور امامان بقیع اعتراض کرده و خواستار ترمیم قبور شد. با توجه به سابقه تخریب قبور بزرگان اسلام از سوی وهابیت و شایع شدن تلاش آنها برای تخریب حرم نبوی (ص)، ملک عبدالعزیز تصریح کرد که هرگز قصد تخریب حرم نبوی(ص) را ندارد و تخریب قبور بقیع را نیز به دیگران نسبت داد. وی خود را متعهد به پاکسازی و ایجاد دیواری برای حفاظت از قبور بقیع دانست و تأکید کرد از زیارت مشروع از بقیع جلوگیری نکند. این مذاکرات به صورت نامه‌ای رسمی به حائری ابلاغ شد.
نکته مهم این است که در آن زمان برای آبادی، احیا و ترمیم بقیع بزرگان دین از کشورهای مختلف جهان قاضاهایی را به پادشاه سعودی ارائه کرده بودند، ولی هربار با جواب منفی آنها مواجه می‌شدند. حکام و علمای عربستان کلا ساخت و ترمیم مقبره را حرام معرفی کرده بودند. از این منظر اقدام علامه اتفاق بسیار مهمی محسوب می‌شود.
به هر حال تا پیش از اقدام علامه هیچ‌کس نتوانست اقدام مؤثری برای معلوم شدن قبور ائمه مطهر بقیع انجام دهد. مسأله‌ای که در آن زمان وجود داشت این بود که از یک طرف عربستان اجازه نمی‌داد که زوار وارد عربستان شوند و از سوی دیگر نیز دلش نمی‌خواست از درآمد حاصل از سفر زوار به کشور خود بگذرد چرا که پول‌های مسافران و زائرانی که قصد زیارت مکه و مدینه را داشتند، در آن برهه زمانی بخش مهمی از درآمد کشور عربستان را تشکیل می‌داد.

متن توافق‌نامه پادشاه عربستان با علامه حائری
«از عبدالعزیز پسر عبدالرحمن آل فیصل به حضرت فاضل محترم شیخ عبدالرحیم صاحب‌ الفصول سلام و رحمت و برکات خدا بر شما. بعد ما تأکید می‌کنیم قبه پیغمبر(ص) را احدی به بدی لمس نکند و چنین چیزی هرگز به خاطر ما خطور نکرده است که آن را به بدی لمس نماییم (منظور این‌که قبه قبر پیغمبر(ص) را خراب نخواهیم کرد) و برای پیغمبر نزد ما احترامی است که با هیچ حرمتی برابری نمی‌کند. اما مسائل قبور بقیع و آنچه متعلق به آن است از بنا پس ما چنانچه به شما خبر دادیم تابع شریعت اسلامیم و نه اهل بدعت و آماده‌ایم اوامر علمای مسلمین را از هر مذهب که باشد محترم بشماریم؛ و اما راجع به مذاکرات دیگر به‌زودی نظر خود را برای شما بیان خواهیم کرد و امر خواهیم کرد قبور بقیع را نظیف کرده و تسطیح کنند. مطابق آنچه در شرع جایز است با کشیدن دیواری در اطراف آن‌که از پلیدی حفظ شوند و برای شما تأکید می‌کنیم ما منع نمی‌کنیم هیچ‌کس را از زیارت قبور بقیع، اگر زائران در زیارت خود متابعت کنند طریقه شریعه و آداب دینی را و به تحقیق امر نمودیم به نوشتن این سند تا شما آن را برای مردم منتشر کنید. این بود آنچه لازم بود بیان آن و خدا حفظ کند شما را.»

بعد چه شد؟
آن‌گونه که فرزند علامه نقل کرده‌اند علامه حائری بعد از امضای این توافق‌نامه، با کسانی که همراهش بودند به سمت قبور بقیع می‌روند. آنجا گویی مانند خانه مخروبه‌ای بود که جای در و لوازم آنجا معلوم بود. قبور مطهر ائمه(ع) با این‌که تخریب شده بود، اما جایگاه قبور و آثارشان کاملا معلوم بود؛ یعنی قبور هر کدام از ائمه(ع) و قبر عباس عموی پیامبر(ص) مشخص و قابل تفکیک بود. بنابراین شروع به ترمیم و بازسازی آنجا می‌کنند. اول از همه با کمک گروهی که رفته بود دور مزار چهار امام را سنگچین می‌گذارند تا حریمش مشخص شود و بعد هم دور تا دور بقیع را مرزبندی می‌کنند. بنا بر نقل معروف سنگ‌هایی که امروز دور قبور ائمه بقیع(ع) مشاهده می‌شود، از یادگارهای علامه حائری است. پس از این ماجرا، علامه به تهران بازگشت و فرمود: جشن بگیرید.

علامه باز هم بیکار نمی‌نشیند
بله! بعد از این اقدام مهم در تاریخ تشیع نیز علامه بیکار ننشست و دو سال بعد از این اتفاق، برای پیگیری اقدامات خود و تسهیل زیارت بقیع به حج رفت. در این سفر، مسیر خود را از راه جبل که مشکلات پرشماری برای ایرانیان و شیعیان داشت، انتخاب کرد و در مسیر ضمن گفت‌ و گو با سران طوایف و قبایل، زمینه آشتی با آنها را مهیا کرد. پس از اعمال حج نیز مصرانه خواستار اجرای مفاد نامه قبل شد و قول‌های مساعدی نیز دریافت کرد.

چرا صاحب‌الفصول؟
حجت الاسلام و المسلمین میثم جلالیان که در حال حاضر امام جماعت مسجد حائری است درباره عنوان صاحب‌الفصول چنین می‌گوید: «عنوان صاحب‌الفصول برای مرحوم علامه حائری به نام پدربزرگ‌شان که کتابی به نام الفصول در علم اصول داشتند، برمی‌گردد. این کتاب در سطوح عالی حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود.» در حال حاضر مسجدی در تهران به نام علامه حائری است. جلالیان درباره کیفیت نامگذاری مسجد چنین می‌گوید: «پدربزرگ علامه ساکن کربلای معلی بودند و خود علامه نیز در این شهر سکونت داشتند. بعد از کربلا ایشان مدتی در اصفهان و سپس در تهران ساکن شده‌اند. حد فاصل محلی که در حال حاضر مسجد حائری در آن واقع است، تا خیابان امام‌ خمینی (ره) در قدیم باغی بوده است که این باغ به همسر مرحوم علامه تعلق داشته است. همسر مرحوم علامه این باغ را به علامه هبه می‌کنند و علامه نیز این باغ را وقف مسجد می‌نمایند.» امروز ساعت 18 در همین مسجد در تقاطع خیابان کارون و هاشمی، مراسمی در گرامیداشت مقام علامه حائری برگزار خواهد شد.