مسجد، برکت انقلاب است

اما شبکه افق، ویژه‌ برنامه‌ای با عنوان«چشمه» را به تهیه‌کنندگی و اجرای مصطفی فارویی هر شب روی آنتن دارد که با موضوع تعامل هنر، اندیشه و با محوریت مساجد پخش می‌شود. در این برنامه، فعالان فرهنگی و هنری مساجد سراسر کشور و چهره‌های رسانه‌ای با مجری درباره خاطرات گپ‌ و گفت می‌کنند. البته طبق گفته‌های تهیه‌کننده، قرار است این برنامه بعد از ماه رمضان هم ادامه پیدا کند و مختص ماه رمضان نیست. از این رو جام‌جم با تهیه‌کننده و مجری درباره ویژگی‌های برنامه چشمه گفت‌ و گو کرده که در ادامه می‌خوانید.
چطور شد چشمه را با محوریت مساجد تهیه کردید؟ معمولا ویژه‌ برنامه‌های افطار با محوریت خانواده تولید می‌شوند.
واقعیت این است دغدغه اصلی دوستان ما برای تولید برنامه مسائل فرهنگی، هنری، رسانه و اندیشه انقلاب اسلامی بود. اما طبق جلساتی که با مدیر شبکه افق داشتیم و جدول پخشی که در اختیار ما قرار گرفت، از ما برنامه‌ای خواستند که یک ساعت مانده به افطار پخش شود. بنابراین با توجه به زمان کوتاهی که برای تولید برنامه داشتیم و این‌که برنامه پیش از افطار روی آنتن می‌رفت و فضای معنویش، تصمیم گرفتیم هر کدام از اولویت‌هایی را که برای تولید این برنامه داشتیم و با این جدول پخش متناسب‌تر بود، مدنظر داشته باشیم. بنابراین با این رویکرد برنامه ساختیم.

منظورتان رویکرد مساجد است؟
بله. ما 100 مستند درباره مساجد داشتیم که از بین آنها 30 مستند را انتخاب کردیم که هر شب یکی از آنها را پخش کنیم. از طرفی با کتاب‌های بسیاری مواجه شدیم که درباره مساجد نوشته بود. همچنین از هنرمندان جبهه فرهنگی و اندیشمندان حوزه انقلاب دعوت کردیم که همگی پیشینه مسجدی قوی دارند. بنابراین بحث مسجد برایمان خیلی جدی و محور گفت‌ و گوهایمان شد. به نوعی متوجه شدیم عنصر مغفولی در رسانه‌هاست و سال‌هاست از این موضوع غفلت کرده‌ایم.

اتفاقا سوال من همین بود که فکر می‌کنید چقدر جای پرداختن به چنین موضوعی در رسانه ملی خالی بود؟
خیلی جای پرداختن به چنین موضوعاتی خالی بود. ما نزدیک به 70 هزار مسجد فعال در کشور داریم که هر کدام مشکلات بسیاری دارند. حداقل مشکلی که درباره آن هم در برنامه صحبت کردیم، باز بودن آن مساجد است. اگر در هر محله‌ای یا منطقه‌ای یک مسجد باز باشد، آرامش روانی که برای اهالی ایجاد می‌کند، نکته بسیار مهمی است.
 

فکر می‌کنم در یکی دو سال اخیر بیشتر به نقش مساجد پی بردیم. به این خاطر که با شیوع کرونا فعالیت‌های بسیاری در مساجد انجام شد؛ از جمله تولید ماسک یا بسته‌های کمک معیشتی برای خانواده‌هایی که نیاز داشتند.
واقعیت این است اصل اتفاقات در مساجد می‌افتد. یعنی 90درصد کمک‌های مردمی و جهادی که صورت گرفت در همین مساجد اتفاق افتاد. یا بچه‌هایی که معابر، کوچه‌ها و خانه‌ها را ضدعفونی می‌کردند در مساجد سازماندهی می‌شدند و همگی بچه مسجدی بودند. اشتغال، صندوق‌های خیریه و اتفاقات مهم دیگری را هم می‌توان نام برد که در همین مساجد رخ می‌دهد.

منظورتان از بحث اشتغال در مساجد چیست؟
از بعد از سال جدید که حضرت آقا هم تاکید کردند مساجد وارد بحث تولید شوند، خیلی از مساجد کارگاه‌های تولیدی راه‌اندازی کردند. یعنی یا در همان مساجد یا این‌که از کارگاه‌های تولیدی حمایت کردند. از طرفی، ما مجموعه افرادی را داریم که به عنوان هنرمند، فرهیخته و اندیشمند شناخته می‌شوند و پایگاه مسجدی دارند. ما نزدیک به 250 دانشمند یک درصدی داریم که اغلب آنها بچه مسجدی هستند. یعنی شخصیت‌شان در مساجد شکل گرفته است.

مساجد و افرادی را که نام بردید، بر چه اساسی انتخاب کردید؟
همان‌طور که پیش از این هم گفتم از مستندهایی که درباره مساجد ساخته شده بود تعدادی را انتخاب کردیم و در هر قسمت، یکی دو مسجد فعال را معرفی کردیم. اما بعد از آن، موضوع خیلی فراتر رفت و قضیه جدی‌تر شد. به نظرم ما موضوعات بسیاری درباره مساجد داریم که می‌توانیم در برنامه‌های مختلف به آنها بپردازیم. ما در حد بضاعت در این برنامه سعی کردیم در همه زمینه‌ها صحبت کنیم؛ به عنوان مثال در حوزه تئاتر، ادبیات و...

بله، موضوع مسجد به عنوان موضوع محوری در این برنامه مورد بررسی قرار گرفت و در کنار آن به کارکرد مسجد پرداختیم. به عنوان مثال شاید سال‌هاست من کمتر به مسجد می‌روم اما وقتی نگاهی به گذشته دارم می‌بینم هر چه به عنوان اندوخته دارم از دورانی است که به مسجد می‌رفتم. بزرگوارانی هم که به عنوان مهمان در برنامه حضور پیدا کردند اذعان داشتند شخصیتشان در مساجد شکل گرفته‌ است.

به هر حال مساجد در هر محله‌ای به عنوان یک پایگاه امن محسوب می‌شدند که شخصیت کودکان و نوجوانان بسیاری در آنجا شکل گرفت.
این همه انرژی که ما در این سال‌ها در فضاهای مختلف رسانه‌ای گذاشتیم اگر در مساجد این انرژی را صرف می‌کردیم، الان اتفاق بهتری می‌افتاد. به عنوان مثال یکی از کارگردان‌های سینما بعد از برنامه با من تماس گرفت و گفت من برنامه را دیدم و شوکه شدم. ای کاش در این سال‌ها که کار فاخر انجام می‌دادم، پایگاه مسجدی داشتیم تا نیروهایی را آنجا پرورش می‌دادیم.

با توجه به موضوعی که بیان کردید بازخورد برنامه را تا امروز چطور دیدید؟
بازخورد برنامه بین اهالی هنر خوب بوده. به عنوان مثال آقای محسن نفر یا آقای حمید شریفی برای اولین بار بود که به یک برنامه تلویزیونی آمدند. بنابراین اولین بازخوردی که برای برنامه گرفتیم به خاطر حضور چنین افرادی در برنامه بود. چون مخاطب، برخی از استادان را نمی‌شناخت و از طریق این برنامه توانست با جایگاه هنری و اجتماعی این افراد آشنا شود. بخش دیگری از مخاطبان همین افراد فرهیخته و هنرمند و اندیشمند انقلابی هستند که با دیدن چهره‌هایی از این دست علاقه‌مند به حضور در برنامه می‌شوند. مخاطبان دیگر ما، فعالان مسجدی هستند که از برنامه استقبال کردند و برای ما فایل‌ها و گزارش کارهایشان را فرستادند.

برنامه مختص ماه رمضان است یا این‌که قرار است تولید و پخش آن ادامه پیدا کند؟
از همان ابتدا هم صحبت بر این بود که برنامه ادامه داشته باشد و فقط در ماه رمضان روی آنتن نرود. چون قابلیت دارد همچنان پخش شود. اما ممکن است به صورت روزانه پخش نشود و سه روز در هفته روی آنتن برود.

عنوان برنامه را بر چه اساسی چشمه انتخاب کردید؟
وقتی محوریت برنامه مسجد شد، تصمیم گرفتیم عنوان چشمه را برای آن انتخاب کنیم که منشا تمام فضیلت‌های اسلامی در جامعه اسلامی مسجد است. اگر مسجد بتواند فعال و برقرار باشد، جامعه به رستگاری خواهد رسید.

البته در گذشته در مساجد فعالیت‌های فرهنگی و هنری بیشتری به نسبت امروز انجام می‌شد و امروزه کارکرد مساجد به نوعی تغییر کرده است.
 بله دورانی که ما مسجد می‌رفتیم، آنجا کارهای هنری از جمله تئاتر و سرود کار می‌کردیم. در کنارش تربیت هم می‌شدیم و به طور کلی شخصیت‌مان در مساجد شکل می‌گرفت و ارزش‌های بسیاری به ما اضافه می‌کرد.

به نظر شما ساخت چنین برنامه‌هایی چقدر می‌تواند همان اتفاقات را بار دیگر در مساجد تکرار کند و نقش موثری در این زمینه داشته باشد؟
 به نظرم دوران طولانی‌ای از مساجد غفلت کردیم. یعنی حدود 20سال این موضوع مغفول مانده بود. البته ما مساجد فعال بسیاری داریم اما عده‌ای در این مدت فاصله گرفتند. بازخوردها نشان داد برنامه خیلی موثر بوده است. اگر این دست برنامه‌ها تکرار و زیاد ساخته شود و برکات مساجد بیشتر گفته شود، می‌توان اتفاقات خوبی را برای جامعه پیش‌بینی کرد.

حتی در دوران دفاع مقدس هم مسجد نقش بسزایی داشت؟
 بله من در مسجدی بزرگ شدم که شهدای بسیاری را تقدیم انقلاب و کشور کرد. در صورتی که هیچ تک موسسه‌ای به این شدت شهید نداده است. طبق آمار هم بالای 97 درصد شهدا از بچه‌های مسجدی بوده‌اند. بنابراین مسجد می‌تواند انسان‌ها را تا این حد به درجه‌ای برساند که از جان خودشان برای سرزمینشان می‌گذرند.

به عنوان مجری برنامه، مهم‌ترین نکته‌ای که از اجرای این برنامه دریافت کردید چه بود و این‌که در این مدت با مساله‌ای در برنامه روبه رو شده‌اید که شگفت‌زده‌تان کند؟
هر آنچه به عنوان برکات جبهه فرهنگی هنری انقلاب اسلامی برای خودم قائل بودم و افراد مختلفی را که به عنوان بزرگان جبهه فرهنگی هنری می‌شناسیم، عقبه مسجدی داشتند. بنابراین پرداختن به این موضوع اهمیت بسیاری دارد.