درباره محفل پنجشنبه‌ها

او بر این باور بود که فلسفه و تفکر فلسفی می‌تواند به حقیقت راه یابد و حکومت فیلسوفان می‌تواند تبلور حاکمیت حق و حقیقت باشد.

حقیقت امری است که گاه ظاهر می‌شود و نیز در بسیاری از اوقات حالتی مستور دارد، در امر حکومت‌داری نیز این‌گونه است که اگر حکیمی حاکم شود، چه‌بسا که حجاب سیاست و معاصرت و غفلت‌های نشأت‌گرفته از حجاب روزمرگی، سبب شود که سیمای حکیمانه حاکم از چشم جهان‌بین مردمان پنهان ماند.

که لسان‌الغیب گفته است: دیدن روی تو را دیده جان‌بین بایدوین کجا مرتبه چشم جهان‌بین من است

آن دسته از هنرمندان و نویسندگان و اهل نظر کشورمان که در جلسات و نشست‌های آزاد و تخصصی بحث و تبادل‌نظر با حضرت آیت‌ا... امام خامنه‌ای گفت‌و‌گو کرده‌اند، با سیمای حکیمانه و هنرشناس این انقلابی‌ترین رهبر امروز جهان آشنا هستند.

سیمایی که وجه سیاسی وجود ایشان به عنوان یک رهبر سیاسی سبب کمتر دیده شدن آن گردیده است.

به یاد می‌آورم در یکی از جلساتی که با عده‌ای از رمان‌نویسان و منتقدان ادبی به دیدار حضرت آقا رفته بودیم، بحث از تازه‌های رمان در بازار نشر کتاب کشور شد.

اسم یکی از رمان‌های تازه چاپ‌ شده آن زمان «خانواده تیبو» که داستانی مطول بود، به میان آمد. هیچ‌یک از داستان‌نویسان و منتقدان حاضر در آن جمع، کتاب را نخوانده و حتی ندیده بودند؛ حضرت امام خامنه‌ای کتاب را علی‌رغم زمان کوتاهی که از انتشار آن گذشته بود و با وجود حجم نسبتا زیادی که داشت، خوانده و مورد تحلیل و مداقه قرار داده بودند.

ایشان درباره آن رمان و برخی آثار تازه چاپ‌شده دیگر سخن گفتند و به توضیح نکات و ارائه تحلیل و بررسی اقدام نمودند.

یکی از ویژگی‌های شخصیت حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای، وجه فرهنگی و حکمی و ادبی‌شان است که از همان اوان حضور معظم‌له در مقام ولایت امر و رهبری، ظهور و بروز پررنگی داشته است.

ایشان به جمع‌ها و گروه‌های فرهنگی و ادبی مومن و انقلابی توجه خاصی داشته و دارند.

یادم می‌آید در یکی دو سال آغاز رهبری حضرت آقا گروهی از نویسندگان، سینماگران و هنرمندان انقلابی مجموعه‌ای به نام «مجمع هنرمندان و نویسندگان مسلمان» تشکیل داده بودند که بنده هم عضو آن بودم.

در آن سال‌ها ما بارها خدمت حضرت امام خامنه‌ای مشرف گردیدیم و در اغلب دیدارها گفت‌وگوها و مباحثات فرهنگی و ادبی انجام می‌شد. صمیمیت، بصیرت، دامنه وسیع دانش، ژرف‌اندیشی، نکته‌سنجی، تیزهوشی، حافظه، سرعت انتقال و حضور متفکرانه رهبر انقلاب در این جلسات به‌راستی حیرت‌انگیز و شگفت‌آور بود و بر جاذبه وجودی ایشان می‌افزود.

در میان رهبران و رئیس‌جمهورهای کشورهای مختلف دنیا در روزگار معاصر آیا به‌راستی شخصی را سراغ دارید که این‌گونه اهل مطالعه، آشنا با ادبیات کلاسیک و معاصر، اهل رمان و موسیقی و فلسفه و صاحب‌نظر در مباحث استراتژیک فرهنگی، سیاسی، شعر و عرفان باشد؟ از جهت دامنه گسترده و در عین حال عمیق اشراف و مطالعات و علایق فرهنگی و هنری و ادبی و فلسفی در میان رهبران سیاسی و رئیسان جمهوری دنیا آیا حتی یک نمونه نظیر ایشان را می‌توان نشان داد و نام برد؟ از سرعت و دقت کتابخوانی ایشان خاطره‌ای را نقل کنم.

سال 1370 (فکر می‌کنم زمستان بود) برای اولین بار همراه عده‌ای از اعضای مجمع هنرمندان و نویسندگان به دیدار حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای رفته بودیم و من در این دیدار نسخه‌ای از نخستین کتابم را که آن زمان به‌تازگی چاپ شده بود به عنوان هدیه تقدیم کردم.

سه یا چهار روز بعد باز بنا به مناسبتی جمع ما خدمت ایشان شرفیاب گردید. ایشان در آن فاصله زمانی کوتاه علی‌رغم وجود مشغله کاری فراوان، کتابم را خوانده بودند و درباره آن اظهارنظر فرمودند و حقیر را مورد تفقد قرار دادند.

مدتی پیش در یکی از جلسات موسوم به «پنجشنبه‌های فرهنگی» با جمع کوچکی از دوستان سینماگر، اهل ادبیات و اهل فلسفه خدمت رهبر فرزانه انقلاب مشرف شده بودیم، هریک از ما در فرصتی که در اختیارمان برای طرح بحث و بیان نکات قرار داده شده بود، مواردی را (به حسب تخصص یا علایق خود) عنوان کردیم.

در جلسه با توجه به تنوع علایق و حوزه‌های کاری دوستان، طیفی از مباحث هنری، سینمایی، فلسفی، ادبی و فرهنگی عنوان گردید؛ فضای صمیمی و آزاد و در عین حال تخصصی مباحث مطروحه که گاه رنگ انتقادی نیز به خود می‌گرفت، قدرت فکری، سعه صدر، اشراف علمی و عمق علاقه و توان تئوریک انسان فرهیخته‌ای را نشان می‌داد که ورای ظهور و بروز تاثیرگذار و تعیین‌کننده و بسیار مهم در مقام یک سیاستمدار و استراتژیست دورنگر و تاکتیسین هوشمند؛ نویسنده و اندیشمندی نظریه‌پرداز است که بلندنظری آرمان‌گرایانه را با میناکاری فکری، باریک‌اندیشی فلسفی و لطافت طبع شاعرانه درآمیخته است.

امام خامنه‌ای فارغ از مقام ولایت و امامت و پیشوایی‌شان، متفکری ژرف‌نگر و انسانی صمیمی و صاحبدل و فرزانه‌ای اهل هنر و معرفت است و محضری گرم و دلنشین دارد، به نظر می‌آید این وجوه به‌شدت زیبا و جذاب شخصیت و سیمای ایشان کمتر امکان ظهور و بروز عمومی یافته است و جای آن دارد که بدان پرداخته شود.

ساخت و نمایش مستندهایی نظیر نمونه‌ای از برخی کوشش‌ها در موضوع سابق‌الذکر است که امیدواریم ان‌شاءا... مفید واقع شود.

شهریار زرشناس - استاد دانشگاه / روزنامه جام جم