سفال‌هایی که مدرسه شدند

چطور به ایده ساخت مدرسه در کلپورگان رسیدید؟
سال 96 در روند ثبت جهانی روستای کلپورگان، قرار بود داورهای بین‌المللی از شورای جهانی صنایع‌دستی برای بازدید به این روستا بیایند و من هم از طرف میراث فرهنگی به این روستا رفتم. اما در بازدیدی که از این روستا داشتم، متوجه شدم که تعداد زیادی از دختران کلپورگانی ترک تحصیل کرده‌اند، خانه‌نشینند یا حتی در سنین پایین ازدواج می‌کنند تنها به این علت که در روستایشان دبیرستان دخترانه نیست و فاصله روستای آنها تا سراوان هم زیاد است و والدین زیادی اجازه نمی‌دهند که دخترانشان برای ادامه تحصیل به روستاهای اطراف یا خود سراوان بروند. آن موقع گلایه دختران این روستا به خاطر نداشتن مدرسه واقعا در ذهن من ماند و از همان‌جا پیگیری این مساله را برای ساخت یک مدرسه یا مجتمع آموزشی شروع کردم.
از چه زمانی این پروژه کلید خورد؟
از سال بعد یعنی سال 97 بود که ما کار را با هدف ساخت یک مدرسه هنر و مهارت و اشتغال شروع کردیم و تصمیم گرفتیم فضایی آموزشی در این روستا به وجود بیاوریم که هم امکان ادامه تحصیل به دختران بدهد و هم بنا به فرهنگ و نیاز منطقه، رشته‌های صنایع‌دستی محلی از قبیل سفال و سوزن‌دوزی و‌... را البته به طور علمی به آنها آموزش بدهد تا در آینده هرکدام از آنها بتوانند یک کسب و کار کوچک در زمینه صنایع‌دستی برای خودشان راه بیندازند و به اصطلاح مستقل شوند.
پروژه مجتمع آموزشی روستای کلپورگان شامل چه فضاهایی است؟
فاز اول شامل سه کلاس درس، انبار و دفتر بود که مهرماه امسال به بهره‌برداری رسید و بچه‌ها توانستند وارد مدرسه جدید شوند. یک کارگاه هم ساخته شد که نیاز به تجهیز دارد.
فاز دوم شامل دفتر اصلی، کارگاه سفال، کارگاه سوزن‌دوزی، سالن چندمنظوره و حیاط و سرویس‌هاست که بخشی از آن انجام، پی‌ریزی و بتون‌ریزی، از هفته پیش دیوارچینی‌اش شروع شده و برای اتمام کار و زدن سقف ما هنوز به صد میلیون تومان دیگر نیاز داریم.
با راه‌اندازی فاز اول، مشکل ادامه تحصیل دختران روستا حل شد؟
بله خوشبختانه الان حدود 90 دختر کلپورگانی از پیش‌دبستانی تا کلاس نهم در این مدرسه مشغول تحصیل هستند. اما تعداد دانش‌آموزان سال دهم برای تشکیل مقطع متوسطه دوم کافی نبود که با کمک حامیان، سرویس تردد تامین شد تا به مدرسه‌ای در بخش نزدیک بروند.
مدرسه قبلی روستا الان خالی است؟
بله ... کلپورگان یک مدرسه قدیمی سه کلاسه داشت که سال 52 ساخته شده بود و الان جزو مدارس تخریبی آموزش و پرورش است و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
در نهایت قرار است این مدرسه، مدرسه هنر، مهارت و اشتغال باشد؟
بله، به این دلیل که این روستا یک روستای جهانی صنایع‌دستی است؛ موزه زنده سفال کلپورگان تنها موزه زنده سفال است که قدمت آن به بیش از 7000 سال پیش می‌رسد، اما آنچه که توجه جهانیان را به سفال این منطقه جلب کرده، ساخت سفال بدون استفاده از چرخ سفالگری است؛ به گونه‌ای که تمام سفالینه‌های این روستا با روش‌های سنتی و ابتدایی توسط زنان و دختران بلوچ منطقه و به همان شیوه قدیمی ساخته می‌شود. این مهارت به‌علاوه مهارت سوزن‌دوزی، سینه به سینه از مادر به دختر در این روستا آموزش داده می‌شود و هنر سوای زنان و دختران این منطقه نیست.
به همین دلیل ما از همان اول تصمیم گرفتیم که مدرسه‌ای که می‌سازیم در قالب یک آموزشگاه هنری فعالیت کند و در حقیقت رشته‌های سفال و سوزن‌دوزی را با علم روز و مهارت محلی پیوند بزنیم .
بودجه ساخت این مدرسه تماما از راه مشارکت‌های مردمی تامین شده است؟
بخشی از این بودجه را خود ما در پروژه تامین کردیم و بقیه هم کمک‌های مردمی بود؛ یعنی ما اعلام عمومی کردیم برای ساخت مدرسه و افراد خیر و نیکوکار با کمک‌های مالی این پروژه را جلو بردند. البته از آنجا که می‌خواستیم خود بچه‌ها و زنان و اهالی این روستا هم در ساخت مدرسه دخیل باشند، با عرضه صنایع دستی ساخته اهالی به‌ویژه دختران روستا و فروش این صنایع‌دستی، عواید فروش را بعد از پرداخت دستمزد سازنده ها، عینا به ساخت مدرسه اختصاص دادیم و درحقیقت می‌توانیم بگوییم این کار مشارکت جمعی خود اهالی کلپورگان، دختران و زنان این روستا هم بوده است و همین ارزش کار را بالا می‌برد. در همین رابطه تاکنون سه‌نمایشگاه و بازارچه داشته‌ایم و بیش از 50نفر از داوطلبان در فروش محصولات روستاییان مشارکت داشته‌اند. خیرین می‌توانند به آدرس
‌www.kalporagan_school.com مراجعه‌کنند
این مشارکت عمومی با ساخت فاز دوم تمام می‌شود؟برای بعد از آن برنامه‌ای ندارید؟
چرا ما به فاز سوم مدرسه کلپورگان هم فکر می‌کنیم. در آینده اگر مشارکت‌های مردمی ادامه پیدا کند، فاز سوم این مدرسه شامل ساخت خوابگاه برای اسکان دخترانی می‌شود که از روستاهای اطراف برای ادامه تحصیل به کلپورگان می‌آیند.

مدرسه‌ای منطبق بر معماری بومی

مدرسه سفال کلپورگان، با این‌که یک مدرسه تازه‌ساز است اما با یک معماری خاص و جالب، دقیقا در راستای معماری بومی منطقه ساخته شده و این نقطه تمایز این مدرسه با مدرسه‌هایی که با مشارکت‌های عمومی ساخته می‌شود. موضوعی که امراللهی درباره آن می‌گوید:« ما مخالف این بودیم که زادبوم منطقه با معماری متفاوت نقاط دیگر مخلوط شود و از بین برود. بنابراین از معمارانی کمک گرفتیم که با این اصل پیش بروند و در‌نهایت نقشه‌ای که برای معماری این فضا ریخته شد کاملا منطبق بر بافت و معماری خود منطقه بود. حتی در ساخت این مجموعه سعی کردیم از مصالح بومی منطقه استفاده کنیم و خوشبختانه آنچه در فاز اول ساخته شده خیلی مورد پسند بچه ها، اهالی روستا و بازدیدکننده‌ها قرار گرفته است. البته این پایان کار ما نیست و در قسمت‌های آتی ساخت طرح قرار است در برخی نقاط از خشت‌هایی که توسط خود زنان روستا ساخته شده و در کوره رفته اند یا حصیری که در همین منطقه بافته شده استفاده کنیم.»

ویژگی‌های خاص سفال کلپورگان

اما آنچه سفالگری کلپورگان را از سفالگری سایر نقاط متمایز کرده و برایش عنوانی جهانی به ارمغان آورده، ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن است؛
در این روستا تمام امور ظریف ساخت سفال توسط زنان انجام می‌شود و مردان فقط کارهایی مثل آماده کردن گل و ... را انجام می‌دهند.
برای تهیه سفال از چرخ سفالگری استفاده نمی‌شود و تمام سفالینه‌ها با روش‌های سنتی و بدیع و به کمک دست انجام می‌شود.
در سفالینه‌ها لعاب به کار نمی‌رود.
طرح‌ها و نقش‌های آن کاملا هندسی و تداعی‌کننده نقوش باستانی است.
ماده تزیین‌کننده آن رنگی است از سنگ تیتوک که در آب حل می‌شود و خاک از فاصله دو تا سه کیلومتری کارگاه یعنی معدن خاک رس مشکوتان تامین می‌شود.

توجه به زیرساخت‌ها؛ رمز توسعه

دردسترس بودن زیرساخت‌ها، از اولین نشانه‌های توسعه یافتگی یک منطقه است؛ موضوعی که مدیر طرح ساخت مدرسه کلپورگان با اشاره به آن به ما می‌گوید: «فراهم کردن زیرساخت برای روستایی که جهانی شده اهمیت زیادی دارد، اما زیرساخت فقط جاده و مدرسه و مرکز درمانی نیست. در دنیای امروز توجه به مساله ارتباطات الکترونیک هم بسیار مهم است. کلپورگان با این‌که جهانی شده بود اما اینترنت ضعیفی داشت و این موضوع واقعا دغدغه بزرگی بود. به همین خاطر سال گذشته، این موضوع را توئیت کردم و وزیر ارتباطات را هم منشن کردم و نوشتم که اینجا یک روستای جهانی است، امسال هم سال اشتغال اعلام شده و مردم این روستا با این‌که در خود روستا امکان اشتغال برایشان فراهم است اما این روستای جهانی هنوز اینترنت ندارد. این توئیت تا شب بارها ریتوئیت شد و در نهایت وزیر به آن جواب داد و گفت چون هفته دولت نزدیک است دستور پیگیری این قضیه را می‌دهد. چند روز بعد دکل تقویت همراه اول در روستا نصب شد و هفته بعد وزیر به بازدید از روستا رفت و در نهایت اینترنت به عنوان یک زیرساخت در کلپورگان تقویت شد. نکته جالب اینجا بود که وقتی وزیر ارتباطات در روستا حضور داشت مردم از نداشتن یک دفتر پستی برای ارسال صنایع‌دستی‌شان گلایه کرده بودند و خوشبختانه بعد از چند ماه دفتر پستی هم در این روستا دایر شد و الان این امکان برای همه اهالی حتی دخترهای نوجوان روستا فراهم است که صنایع‌دستی تولیدی خودشان را از طریق اینترنت به فروش برسانند.

مینا مولایی
ایران